Dukakli don ekinlarining zararkunandalari va ularga qarshi kurash usulari

Yovvoyi no’xat (vika) qo’ng’izi (Bruchas dentipes Bandi.).
Zarari. Bu qo’ng’iz yovvoyi no’xat donlarini kemiradi hamda burchoq urug’larini shikastlaydi. Markaziy Osiyoda yovvoyi no’xat o’simliklariga anchagina zarar yetkazadi. Masalan, V.V.Yaxontov (1962) ma’lumotlariga qaraganda, Langarda bu qo’ngiz yovvoyi no’xat donlarining 10—15 foyizini zararlagan.
Tarqalishi. Yovvoyi no’xat qo’ng’izi Markaziy Osiyoda, Eron, Afg’oniston, Kavkaz orti va Shimoliy Amerikada uchraydi.
Ta’rifi. Qo’ng’izning uzunligi 4—4,5 mm keladi, shakli no’xat qo’ng’izinikiga o’xshaydi. Qanotustliklarida kul va zang rangli dog’lar bor, orqasining old qismining chetlari buyidagi ikkita nuqtadan boshqa joylari zang rangli g’ubor bilan qoplangan.
L i c h i n k a va g’ u mb a g i no’xat qo’ng’izining lichinka va g’umbagiga juda o’xshaydi, lekin ular no’xat qo’ng’izi tushgan joylarda bo’lmasligi bilan farqlanadi.
Hayot kechirishi—asosan no’xat qo’ng’izinikiga o’xshaydi, lekin ular oziqlanadigan o’simliklarning tur-xillariga qarab bir-biridan farqlanadi. Yovvoyi no’xat qo’ng’izi, yovvoyi no’xat va burchoqdan tashqari, Vicia L. oilasiga qarashli yovvoyi o’simliklarning ba’zi turlari bilan ham oziqlanadi.
Kurash choralari. Bu zararkunanda ham no’xat qo’ng’izi uchun belgilangan tadbirlar bilan qiriladi. Yovvoyi no’xat qo’ng’izi tushgan donlar ham vodorod sulfid bilan dezinseksiya qilinadi. Madaniy-xo’jalik tadbirlarini puxta bajarish, begona o’tlarni yo’qotish kerak. Ammo zararlangan donlarni sog’laridan ajratib olish uchun, urug’ning solishtirma og’irligiga qarab boshqacha konsentrasiyali eritmalar ishlatiladi ( V.V.Yaxontov, 1962).
Dumli ko’k kapalak (Lampides baeticus L.).
Zarari. Bu zararkunandaning qurtlari loviya va moshni, ba’zan esa no’xat va yovvoyi no’xatlarni shikastlaydi. Ular o’zlari kemirib teshgan teshikdan gul ichiga kirib otalik va onaliklarni, shuningdek g’unchalarni kemiradi, dukkaklar ichiga o’tib donlarni nobud qiladi.
Tarqalishi. Markaziy Osiyo, Kavkaz orti va Qrimda, Rossiyaning Yevropa qismidagi janubiy mintaqalarda, O’rta dengizning sharqiy qismida hamda Yaponiyada uchraydi.
Ta’rifi. Kapalagining qanotlari yozilganida ikki uchi orasi 3 sm cha keladi; rangi ko’kimtir qo’ng’ir. Keyingi qanotlarining oxirgi cheti yonida ramka bilan o’ralgan qoramtir dog’lar bor; bunday dog’lar erkak kapalakning har bir qanotida beshtadan, urg’ochi kapalaknikida — ikkitadan bo’ladi.
Tux u mi 0,5 mm ga yaqin uzunlikda, yalpoq shaklda, usti tikanchalar bilan koplangan. Qurti 1,5 sm gacha uzunlikda, tanasi tikanchalar bilan qoplangan, ustki tomoni qavarib, pastki tomoni esa ancha yassilanib turadi. Tanasi yashil tusda, orqasi bo’ylab qoramtir rangli kambar chiziq o’tadi; kallasi sariq.
G’ umbagi kul rang chiziqlar bilan qoplangan, sariq tusda, orqasi bo’ylab kul rang chiziq va ikki qator nuqta o’tadi.