Didaktikvositalari

O‘quv-didaktik materiallarning turlari va ularni tayyorlash 

---

 
O‘quv-didaktik materiallar (yoki o‘quv vositalari) deganda, o‘qitilishi va 
o‘rganilishi lozim bo‘lgan bilimlarni beruvchi har qanday axborot tashuvchilar 
tushuniladi. O‘quv-didaktik materiallar sifatida nazariy darslarda matnli vizual
vositalardan,misol uchun o‘quv adabiyotlari va kartoteka va prospektlardan,amaliy 
mashg‘ulotlarda kurs materiallari,uslubiy qo‘llanmalar, jadvallar, jihoz yoki 
asbobni ishlatish bo‘yicha ko‘rsatmalar kabilardan foydalaniladi. 
Bunday o‘quv va didaktik materiallarga qo‘shimcha tarzda tasviriy-
vizual vositalar (fotosuratlar, rasmlar, chizmalar, grafiklar...) ham kiradi. Ular 
umumiy va keng qamrovli tasavvurlarni vujudga keltirishni osonlashtiradi. 
Ovoz 
va 
tovushli 
(audio), 
shuningdek, 
tasviriy 
tasavvurlarni 
shakllantiradigan audio-vizual vositalar texnologik jarayonlar va funkyiyalar 
to‘g‘risidagi keng qamrovli real tasavvurlarni vujudga keltiradi. 
Predmet vositalari buning aksi o‘laroq tasvir va matnlarni yozib olish va 
saqlash imkonini beradi. Ular doska, flinchart,kodoskop (proyektor) kamera va 
kompyuterlar kiradi. 
Ish sohasiga tegishli asl narsalar, ya’ni mahsulotlar,jihozlar va asboblar dars 
yoki amaliy mashg‘ulot paytida didaktik funkyiyaga ega bo‘lsa, o‘quv vositasi 
sifatida qo‘llanilishi mumkin. 
O‘quv – didaktik materiallar sifatida
qo‘llaniladigan vositalar 
Narsali (predmetli), matnli, 
tasvirliyoki audio – 
vizualvositalarvakompyuterlitexnikal
ar 
Mehnat sohasida ishlatiladigan 
narsalar (jihozlar, tayyor mahsulotlar) 

---

Ushbu vositalardan foydalanishda ularni muayyan maqsad, maxsus soha va 
usullarga mos holda tanlash muhim o‘rin tutadi. Va nihoyat o‘qituvchi o‘quv va 
ko‘rgazmali vositalarni ishlata olishni va ulardan maqsadga muvofiq va oqilona 
tarzda foydalanishni bilishi kerak. Texnik vositalardan foydalanilayotganda yuzaga 
keladigan texnik muammolarni hal qila oladigan bo‘lishi lozim. 
Nazariy va amaliy mashg‘ulotlar uchun o‘quv materiali sifatida ishlatiladigan 
vositalarimizni quyidagicha farqlanadi: 
Ko‘pincha o‘quv-didaktik materiallari bir paytning o‘zida didaktik materiallar 
sifatida, ya’ni o‘qitish,o‘rganish uchun ishlatiladi. 
O‘quv va didaktik materiallarni tayyorlash deganda,o‘qituvchi tomonidan 
ularning tanlanishi va nazariy yoki amaliy mang‘ulotlar maqsadiga 
moslashtirilishi tushuniladi. 
Agar tayyor vositalar yo‘q bo‘lsa, u holda ularni o‘qituvchining o‘zi 
tayyorlashiga to‘g‘ri keladi. 
O‘quv va didaktik materiallarni tayyorlashda amaliyot o‘qituvchisi chegara-
langan vaqt va texnik imkoniyatlarini inobatga olgan holda e’tiborini quyi-
dagilarga qaratishi lozim: 
-ish varaqalari, tarqatmalar(bosilgan matnlar nusxalari), slaydlar, doska 
tasvirlari uchun eskizlar 
-yozma topshiriqlar, yozma va og‘zaki testlar uchun so‘rov qog‘ozlari 
- baholash varaqi, nazorat qog‘ozi 
- ish rejalari, tashkiliy hujjatlar 
Nazariy darslar utkazish paytida amaliy ko‘rsatmalar berilgan quyidagi
vositalar ishlatiladi: 
Turi 
Ishlatishuchunko‘rsatmalar 
O‘quvkitoblari 
Kitobningmuayyanbetlarinibelgilab,darsrejasigakiritiladi 

---

Tarqatmamate
riallar 
O‘quvkitoblaridanyokiboshqamanbalardansaylanmanusxalartayyo
rlanadivako‘paytiriladi. 
Doskatasvirlar
i 
Mavzuvagrafiklargaeskizlartayyorlash 
Slaydlar 
Ularnusxalashapparatidayokikompyuterdatayyorlanadi 
Modellar 
Ustaxonadagiharbirpredmetyaroqli 
– 
ham 
yaxshi 
ham 
yomonmahsulotlariko‘rsatilishilozim. 
Amaliymashg‘ulotlaryokiamaliyishjarayonlaripaytidaamaliyko‘rsatmalarbila
nto‘ldirilganquyidagivositalardanfoydalaniladi: 
Turi 
Ishlatishuchunko‘rsatmalar 
Texnikchizmalar 
(kinematiksxemalar,k
onstruktivchizmalar) 
buninguchunaslnusxalarimaxsusjildlardato‘planadi. 
Ekspluatatsionko‘rsat
malar 
nusxalardan tarqatmalar va slaydlar tayyorlash uchun 
ishlatiladi. 
Ish rejalari va boshqa 
xujjatlar 
faqatnusxalarishlatiladi,aslnusxalariesatozasaqlanadi 
Modellar,realjihozlara
sboblarvamahsulotlar 
yaroqlivayaroqsizjihozlar,yaxshivayomonmahsulotlarsifati
ganisbatanyuzagakelganfarqniko‘rsatibberishimumkin. 

---

---

Nazorat savollari: 
1. O‘qitish vositalari necha turlarga bo'linadi? 
2. CHQBT mashg‘ulotlar jarayonida qaysi vositalaridan samarali foydalanish 
mumkin? 
3. Chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik fanini o'qitishda texnik-didaktik 
vositalarining afzalligi va kamchiliklari nimadan iborat?