Didaktikvositalari

Texnik talablar – bu o‘qitish vositalarining tuzilishi va konstruksiyasiga 
talablardir. Ular bir tomondan didaktik va metodik talablarga bog‘liq bo‘lsa, 
boshqa tomondan fan texnika taraqqiyotining asbobsozlikga qo‘yadigan talablariga 
bog‘liqdir. 
Texnologik talablar – bu o‘qitish vositalari konstruktiv xususiyatlarining uni 
tayyorlash xarajatlariga, tayyorlash miqyoslariga va universal texnologik usullar 
yordamida tayyorlash uchun qulayligiga talablardir.
O‘qitish vositalaridan foydalanish o‘quv jarayonining samaradorligini 
sezilarli darajada oshiradi. Buning oqibatida o‘qituvchi va o‘quvchining ish vaqti 
tejaladi, yangi o‘quv materiallari o‘quvchilar tomonidan puxtaroq o‘zlashtiriladi, 
shuningdek, o‘tilgan dars materialini mustahkamlash, o‘qitish jarayonining 
ko‘rgazmaliligini oshirish, murakkab jarayonlar va boshqa shu kabilarni tahlil 
qilish, o‘quvchilarda bilim olish ishtiyoqini oshirish kabi bir qator pedagogik 
masalalar muvaffaqiyatli hal etiladi
. 

---

Har qanday pedagog yoki muhandis-pedagog ta’lim tarbiya jarayonida 
o‘qitish vositalaridan foydalanr ekan, unga qo‘yiladigan barcha talablar bilan 
birgalikda, xavfsizlik texnikasi qoidalariga ham rioya qilish talab etiladi. Chunki 
xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal qilmagan holda mashg‘ulotni tashkil etish, 
o‘quvchilarning mashg‘ulot mazmunini egallashlarida qiyinchiliklarni vujudga 
keltirish mumkin. 
Xavfsizlik texnikasiga rioya qilish holatlari ko‘pincha o‘qitishning texnik 
vositalariga nisbatan qo‘llaniladi. Chunki texnik vositalar asosan elektr toki bilan 
ishlaydi. 
Hozirgi vaqtda kasb–hunar kollejlarida o‘quvchilarning texnikaviy ijodiyoti 
keng rivojlanganligi tufayli o‘quv xonalarini o‘qitishning texnik vositalari bilan 
jihozlashga katta e’tibor berilmoqda. Xonalarni o‘qitishning texnik vositalari bilan 
jihozlash ishida quyidagi asosiy texnikaviy-pedagogik talablarga amal qilish kerak: 
1. O‘quv xonalarini o‘qitishning texnika vositalari bilan jihozlashda o‘quv 
jarayonida ulardan komleks tarzda foydalanishini hisobga olishi zarur.
2. O‘quv xonasining istagan joyida ko‘rish va eshitish uchun yaxshi sharoit 
ta’minlash lozim. 
3. O‘quv xonalarida o‘qitishning texnika vositalari ishlatilganda shovqin 
manbalarini yo‘qotish kerak. 
4. Barcha texnikaviy qurilmalar puxta va buzilmay ishlashi darkor. 
5. Texnika vositalarining tuzilishi va ishlatilishi oddiy bo‘lishi kerak. 
6. O‘qitishning barcha universal va maxsus texnika vositalaridan birgalikda 
oqilona foydalanish lozim. 
7. Ishlatilishi iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq bo‘lishi zarur.
O‘qituvchi dars rejasini tuzishda unda o‘qitish vositalarining o‘rnini 
belgilashi lozim. Bu vositalarning dars mazmuni bilan uzviy bog‘liq bo‘lishi asosiy 
talablardan biridir. 
O‘qitishning ko‘rgazmaliligini oshiruvchi hamda berilayotgan bilim yoki 
axborotlarni o‘quvchilarga yetkazishda va ularning xotirasida ushbu bilimlarni 
uzoq vaqt davomida esda saqlanishida asosiy o‘rin tutadigan texnik vositalar 

---

hisoblanadi. Ulardan dars davomida foydalanishda bir necha umumiy talablarga 
e’tibor berish tavsiya etiladi. 
Darsda ishlatiladigan texnik vositalar dars boshlanishidan avval o‘qituvchi 
tomonidan har tomonlama tekshirilgan bo‘lishi va ishga taxt holatda saqlanishi 
kerak. Ularni ishlatish uchun zarur bo‘lgan qo‘shimcha vositalar ham sinab 
ko‘rilishi shart. Texnik vositalarni ishlatish vaqti ham aniq belgilab olinishi lozim. 
Bunda ayniqsa uning texnika xavfsizligi qoidalari talablariga javob berishi 
tekshirib ko‘riladi. 
O‘qituvchi har bir texnika vosita yordamida ekranga namoyish qilinadigan 
materialni qancha vaqt davom etishini aniq belgilab olishi maqsadga muvofiqdir. 
Mazmun jihatdan bu material darsning boshqa o‘quv materiallari bilan uzviy 
bog‘langan bo‘lishi darkor. 
Dars jarayonida ko‘pchilik texnik vositalarni uslubiy nuqtai-nazardan 
asossiz 
ishlatish 
ham 
foydasiz. 
Texnika 
vositalaridan 
foydalanishda 
ko‘rgazmalilikni ta’minlash bilan birga, vaqtni tejashga ham e’tibor berish lozim. 
Dars jarayonida imkoni boricha texnik vositalar sinf xonalarida bo‘lmasligi, 
ularni maxsus pult orqali boshqarish maqsadga muvofiq. 
Ekranning yorug‘lik nurini qaytarish koeffitsiyenti 0,8 ga teng bo‘lishi, 
ekran sifatida oq rangga bo‘yalgan devordan foydalanish mumkin emas. Ekranning 
pastki qismi sinf polidan 1x1,2 m balandlikda bo‘lishi va unga chetdan yorug‘lik 
nuri tushmasligi lozim. 
Yuqorida ko‘rsatilgan umumiy talablarga rioya qilish dars sifatini 
ta’minlashda asosiy o‘rinlardan birini egallaydi. 
Har qanday ta’lim vositalaridan foydalanishda uning didaktik funksiyalari va 
qo‘llaniladigan o‘quv vaziyatlari (imkoniyatlari) haqida axborotga ega bo‘lish 
o‘qituvchining mashg‘ulotni mazmunli tashkil etishini ta’minlaydi. Shuni hisobga 
olgan holda quyida “Amaliy kasbiy ta’limning didaktik vositalari” haqida hamda 
uning qo‘llaniladigan o‘quv vaziyatlaridan ayrim namunalar keltiriladi.