Dərslik Bakı, Şərq-Qərb Nəşriyyat Evi, 2015,80 səh


BMT-nin Nyu-Yorkdakı binası



Yüklə 373,03 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/4
tarix25.04.2017
ölçüsü373,03 Kb.
#15723
1   2   3   4

BMT-nin Nyu-Yorkdakı binası

Avropada, ABŞ-da, Yaponiyada və dünyanın bir sıra inkişaf etmiş ölkələrində

informasiya və kommunikasiya vasitələrinin inkişafı əsasında əmək məhsuldarlığı

artmış, nəticədə təhsildə, məişətdə, səhiyyədə, ticarətdə, istehsalda həyat səviyyəsi

yüksəlmişdir.

Ölkəmizin inkişafı dünya birliyinə inteqrasiyanı sürətləndirdi. Bu isə Azərbaycan

Respublikasının Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və Avropa Şurası kimi təşkilatların üzv

olmasına şərait yaratdı. Ulu öndər Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra

ölkəmiz Avropaya inteqrasiya yolu tutaraq Avropanın böyük dövlətlərindən olan

Fransa, İtaliya, Böyük Britaniya və digər ölkələrlə əlaqələrini genişləndirməyə

başladı. Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatlara, Avropaya inteqrasiya prosesinin

sürətləndirilməsi istiqamətində böyük işlər görüldü. Ölkəmiz ATƏT, Avropa Şurası,

Avropa İttifaqı və digər təşkilatlarla yanaşı, Avropada təhlükəsizliyin təmin olunması

sahəsində ən nüfuzlu təşkilat olan NATO ilə əməkdaşlıq etməyə başladı.

Ermənistanın Azərbaycana təcavüz etməsi ərazilərimizin böyük bir qisminin

itirilməsinə səbəb oldu. Belə bir vaxtda işğal olunmuş Dağlıq Qarabağ və ona bitişik


rayonların tarixi Azərbaycan torpaqları olmasını, yüz minlərlə soydaşımızın qaçqın

və məcburi köçkün vəziyyətinə düşməsi faktlarını beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırmaq

ölkə başçısının üzərinə düşən mühüm vəzifə idi. Bu vəzifəni Heydər Əliyev yerinə

yetirdi. Onun qısa zaman ərzində dünyanın bir çox dövlət və hökumət başçıları ilə

keçirdiyi görüşlər beynəlxalq aləmdə Azərbaycanı sülhsevər ölkə kimi tanıtdı.


Azərbaycan Respublikası ilə NATO arasında məzmunlu tərəfdaşlığın əsası

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab Heydər Əliyevin 4 may 1994-cü il

tarixində “Sülh naminə Tərəfdaşlıq proqramının Çərçivə Sənədi”nin imzalanması ilə

başlandı.



Azərbaycan Respublikası siyasi inteqrasiyanı inkişaf etdirirmi? Bu inteqrasiyaya aid

digər faktlar sadalayın.

Avropaya inteqrasiya, beynəlxalq təşkilatlara üzvolma, dünyada mövcud olan

təhlükələrə qarşı birgə fəaliyyət, bir çox layihələrin həyata keçirilməsi istiqamətində

əldə edilən uğurlar onu göstərir ki, Azərbaycan və Qərb dövlətləri arasında iqtisadi-

siyasi inteqrasiya davam etməkdədir.

Mədəniyyət və təhsil sahəsində UNESCO ilə əməkdaşlıq Azərbaycan təhsilinin

inkişafına səbəb oldu. Azərbaycan nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlarla: Avropa Birliyi,

Avropa Şurası, o cümlədən Avropa Şurası Parlament Assambleyası, Avropada

Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı (ATƏT) ilə sıx əməkdaşlıq edir.

Azərbaycanın dünya ölkələrinə inteqrasiyasını cəmiyyətin inkişafina kimi dəyərləndirin.

Ümumiyyətlə, XX əsrin son on illiyindən başlayaraq inteqrasiya, İKT-nin tətbiqi

cəmiyyətin inkişafına təsir edən ən vacib amillərdən birinə çevrildi.

Gördüyünüz kimi, cəmiyyətin inkişafında inteqrasiyanın rolu əvəzsizdir. Sahələrarası

əlaqələr, münasibətlər cəmiyyətin inkişafına təkan verir, yeni kəşflərin yaranmasına

şərait yaradır.

1.  Cəmiyyətin inkişafında beynəlxaq təşkilatların rolunu izah edin.

2.  İqtisadi əlaqələr inkişafa yol açır fikrini əsaslandırın.

3.  Mədəniyyətlərarası inteqrasiyaya aid nümunələr göstərin.

4.  Sahələrarası inteqrasiyanın cəmiyyətin inkişafına təsirini şərh edin.

5.  İKT-ni inteqrasiya imkanlarına yol açan və cəmiyyətin həyatına təsir edən vasitə

kimi əsaslandırın.



2. DÖVLƏT HAKİMİYYƏTİ

Qədim Misir dövlətinin hökmdarı firon adlanırdı. Ölkədə aparılan ən mühüm hərbi,

dini və inşaat tədbirləri fironun adından həyata keçirilirdi. Fironun ən yaxın

köməkçisi olan ali məmur çati adlanırdı. Çati ölkənin təsərrüfat həyatını və

məhkəmə orqanlarını idarə edirdi. Adətən, firon bu vəzifəyə övladlarını təyin edirdi.

Misirdə dövlət idarəçiliyi kimə məxsus idi?

Verilən faktlara əsasən Misirin idarəçiliyini demokratik idarəçilik hesab etmək olarmı?

Yəqin ki, siz tarix və həyat bilgisi dərslərindən əvvəlki illərdə öyrəndiyiniz bu faktları

xatırlayırsınız.

Hər hansı bir qrupun, toplumun idarə olunmağa ehtiyacı vardır. Bu baxımdan

cəmiyyətin də idarə olunması zəruridir. Cəmiyyətin idarə edilməsi, əslində,

mürəkkəb bir prosesdir və böyük səriştə tələb edir. Cəmiyyətdə baş verən

konfliktlərin nizamlanmasını, onun hüquqi baxımdan qaydaya salınmasını

hakimiyyət üzərinə götürür.



Siz hakimiyyət anlayışını necə izah edərdiniz?

Hakimiyyət insan cəmiyyətinin meydana gəlməsi ilə birlikdə yaranıb. Onun

meydana gəlməsinə tayfa və qəbilələrdə insanlar arasındakı münasibətlərin

qaydaya salınması, müxtəlif növ işlərin icrası: qidanın bölünməsi, ailə-nikah

münasibətlərinin nizamlanması, əməyin bölünməsi və s. zərurətlərin yaranması

səbəb olmuşdur. Yığmcağın qərarı, ağsaqqallar şurası, qəbilə başçısı və s. ictimai

hakimiyyətin nüfuzuna söykənməklə mövcud olmuşdur.

Tarix dərslərindən idarəçiliyə aid yadınızda qalan hər hansı faktları söyləyib

münasibət bildirin.

İbtidai icma dövründə insanlar yaşamaq uğrunda mübarizə aparmışlar. Zaman

keçdikcə dövlətlər yaranmağa başladı. Bu dövlətlərdə müəyyən qayda və qanunların

tətbiqi insanların həyatının hüquqi cəhətdən tənzimlənməsinə şərait yaratdı.

Müəyyən olunmuş qaydalar dövlət hakimiyyəti bölgüsü prinsipinin yaranmasına

gətirib çıxartdı.

Hər bir demokratik dövlətdə dövlət hakimiyyəti hüquqi dövlətin əsas prinsipi olan

“hakimiyyət bölgüsü” əsasında təşkil edilir.



Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 7-ci maddəsinin 3-cü və 4-cü

hissələrində göstərilir:

III. Azərbaycan Respublikasında dövlət hakimiyyəti hakimiyyətlərin

bölünməsi prinsipi əsasında təşkil edilir:

IV. Bu Konstitusiyanın müddəalarına əsasən qanunvericilik, icra və məhkəmə

hakimiyyətləri qarşılıqlı fəaliyyət göstərir və öz səlahiyyətləri çərçivəsində

müstəqildirlər.

Konstitusiyamızın 7-ci maddəsinin 3-cü və 4-cü hissələrində verilmiş prinsipləri

müzakirə edin.

Dövlət hakimiyyətinə aşağıdakılar aiddir:



dövlət hakimiyyətinin universallığı, yəni qərarların hamıya şamil olunması;

dövlət hakimiyyətinin xüsusi aparat vasitəsilə həyata keçirilməsi;

dövlət hakimiyyətinin cəmiyyətdə məcburiyyət monopoliyasına malik olması;

dövlət hakimiyyətinin suverenliyi*.

Azərbaycan Respublikasında qanunvericilik hakimiyyəti Azərbaycan Respublikasının

Milli Məclisi tərəfindən həyata keçirilir. Milli Məclis əhali tərəfindən seçki yolu ilə

formalaşdırılır. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları səsvermə yolu

ilə seçilirlər. Yaşı 25-dən aşağı olmayan hər bir Azərbaycan Respublikasının

vətəndaşı qanunla müəyyən edilmiş qaydada Azərbaycan Respublikası Milli

qanunvericilik hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi həyata

keçirir;


icra hakimiyyəti Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə mənsubdur;

məhkəmə hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının məhkəmələri həyata

keçirir.


Məclisinin deputatı seçilə bilər. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi ümumi və

birbaşa seçkilər əsasında 5 il müddətinə seçilmiş, 125 millət vəkilinin daxil olduğu

təkpalatalı parlamentdir. Qanunvericilik fəaliyyətindən əlavə, Milli Məclis dövlət

büdcəsini təsdiq



* Suverenlik (fr. souverainete - ali hakimiyyət) - öz daxili və xarici funksiyalarını azad və

sərbəst şəkildə dövlətin Konstitusiyası və qanunları, beynəlxalq hüququn hamılıqla

tanınmış prinsipləri və normaları əsasında həyata keçirmək, habelə xalqın sərbəst

və müstəqil şəkildə öz idarəetmə formasını müəyyən etmək hüququndan ibarətdir.



etməklə yanaşı, ona nəzarət işini də həyata keçirir. Azərbaycan Respublikasının Milli

Məclisi öz səlahiyyətlərinə aid məsələlər üzrə qanunlar və qərarlar qəbul edir.

Qanunlarda və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarlarında icra

hakimiyyəti və məhkəmə orqanlarına konkret tapşırıqlar nəzərdə tutula bilməz.

Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Baş nazirin təyin edilməsinə razılıq verir və

Nazirlər Kabinetinə etimad göstərilməsi məsələsinə baxır. Azərbaycan

Respublikasının Milli Məclisi Prezidentin təqdimatına əsasən Konstitusiya

Məhkəməsi, Ali Məhkəmə, apelyasiya məhkəmələri hakimlərini təyin edir.

Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi öz işini ildə iki dəfə çağırılan yaz və payız

sessiyaları vasitəsilə həyata keçirir.

Azərbaycan Respublikasında icra hakimiyyəti Azərbaycan Respublikasının

Prezidentinə mənsubdur. Yaşı otuz beşdən aşağı olmayan, Azərbaycan

Respublikasının ərazisində 10 ildən artıq daimi yaşayan, seçkilərdə iştirak etmək

hüququna malik olan, o cümlədən ağır cinayətə görə məhkum olunmayan, başqa

dövlətlər qarşısında öhdəliyi olmayan, ali təhsilli, ikili vətəndaşlığı olmayan

Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilə

bilər. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti ümumi, bərabər və birbaşa seçki

hüququ əsasında sərbəst, şəxsi və gizli səsvermə yolu ilə 5 il müddətinə seçilir.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti səsvermədə iştirak edənlərin yarısından

çoxunun səs çoxluğu ilə seçilir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan

Respublikası Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanıdır.


Prezident Konstitusiya səlahiyyətlərinin həyata keçirilməsinə şərait yaradılmasını

təmin etmək məqsədilə Prezident Administrasiyasını təşkil edir və onun rəhbərini

təyin edir. Prezident Administrasiyası Milli Məclisə təqdim olunan qanun layihələrini,

prezidentin fərman, sərəncam, tapşırıq və müraciətlərini, habelə digər sənədlərin

layihələrini hazırlayır. Prezident Administrasiyası qəbul olunmuş qanunların,

prezidentin fərman, sərəncam və tapşırıqlarının yerinə yetirilməsinə nəzarət edir,

yoxlayır və dövlət başçısına müvafiq məruzələr təqdim edir. Prezident

Administrasiyasında ümumi rəhbərliyi prezident həyata keçirir. Azərbaycan

Respublikasının Prezidenti icra səlahiyyətlərinin həyata keçirilməsinin təşkili

məqsədilə Nazirlər Kabinetini yaradır. Nazirlər Kabineti Prezidentin yuxarı icra

orqanıdır, prezidentə tabedir və onun qarşısında cavabdehdir. Nazirlər Kabinetinin

tərkibinə Baş nazir, onun müavinləri, nazirlər və başqa mərkəzi icra hakimiyyəti

orqanlarının rəhbərləri daxildirlər.

Rayon (şəhər) icra hakimiyyətləri də prezidentə tabe olmaqla icraedici funksiyanı

həyata keçirir.

Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən hansı nazirlikləri tanıyırsınız?

Tanıdığınız nazirlik haqqında məlumat verin.


Azərbaycan Respublikasında nazirliklər, komitələr, Azərbaycan Respublikasının

Mərkəzi Bankı və bu kimi dövlət təşkilatlan da fəaliyyət göstərir.



Yaşadığınız rayonun İcra Hakimiyyəti haqqında məlumat verin.

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına əsasən Azərbaycan Respublikasında

məhkəmə hakimiyyətini ədalət mühakiməsi yolu ilə yalnız məhkəmələr həyata

keçirirlər.

Məhkəmə hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi,

Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının apellyasiya

məhkəmələri, Azərbaycan Respublikasının ümumi məhkəmələri və digər

ixtisaslaşdırılmış məhkəmələri həyata keçirirlər.

Yaşı 30-dan aşağı olmayan, seçkilərdə iştirak etmək hüququna malik olan, ali hüquq

təhsilli və hüquqşünas ixtisası üzrə 5 ildən artıq işləyən Azərbaycan Respublikası

vətəndaşları hakim ola bilərlər. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 127-ci

maddəsinin birinci hissəsində qeyd edilir:



Hakimlər müstəqildir, yalnız Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və

qanunlarına tabedirlər və səlahiyyətləri müddətində dəyişilməzdirlər.

Digər hakimiyyət qolları ilə yanaşı, məhkəmə hakimiyyəti bir sıra müəyyən

funksiyalar yerinə yetirir. Məhkəmə hakimiyyətinin əsas və həmişə mövcud olan

funksiyası ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsidir. Bu, “Məhkəmələr və

hakimlər haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanununun 3-cü maddəsində də

təsbit olunur. Həmin maddəyə əsasən Azərbaycan Respublikasının məhkəmələrinin

fəaliyyəti yalnız ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsinə yönəlmişdir.

Konstitusiyamızda qeyd edildiyi kimi məhkəmənin qəbul etdiyi qərarlar dövlətin

adından çıxarılır və onların icrası məcburidir. Məhkəmə qərarının icra olunmaması

qanunla müəyyən edilmiş məsuliyyətə səbəb olur.

Xalqın iradəsinin ifadəsi kimi qanunların aliliyini təmin edən hüquqi, dünyəvi dövlət

qurmağı əsas götürən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında Konstitusiya

Məhkəməsi barədə maddə də öz əksini tapmışdır. 130-cu maddədə göstərilir ki, hər

kəs onun hüquq və azadlıqlarını pozan orqanlar barədə, eləcə də pozulmuş insan

hüquq və azadlıqlarının bərpa edilməsi məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının

Konstitusiya Məhkəməsinə şikayət verə bilər. Həmçinin məhkəmələr də Azərbaycan

Respublikası Konstitusiyasının və qanunlarının şərh edilməsi haqqında müraciət edə

bilərlər.

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına görə Azərbaycan Respublikasının

Konstitusiya Məhkəməsi 9 hakimdən ibarətdir. Bu məhkəmənin hakimlərini

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının

Milli Məclisi təyin edir.



1.  Cəmiyyətin idarə olunmasında məhkəmə hakimiyyətinin rolunu əsaslandırın.

2.  İcra hakimiyyəti haqqında fikirlərinizi bildirin.

3.  Prezident İlham Əliyevin icraedici hakimiyyətin əsas səlahiyyətlisi kimi gördüyü

işlər barədə esse yazın.

4.  Milli Məclisin səlahiyyətlərinə aid işlərə münasibət bildirin.

5.  Hakimiyyət bölgüsünün sxemini çəkin.

6.  Azərbaycan Respublikasının dövlət idarəçilik formasının, eləcə də hakimiyyət

bölgüsünün demokratik bölgü olduğunu əsaslandırın.

7.  Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi haqqında məlumat

toplayıb təqdim edin.

3. İNSAN HÜQUQLARI

Hal-hazırda insan hüquq və azadlıqlarına aid 70-dən artıq beynəlxalq müqavilə

mövcuddur. Bundan əlavə, Beynəlxalq Əmək Təşkilatı çərçivəsində çoxsaylı

konvensiyalar qəbul olunmuşdur.



Qəbul olunmuş müqavilə və konvensiyaların əhəmiyyəti nədən ibarətdir? 

Hansı insan hüquq və azadlıqlarını qoruyan sənədləri tanıyırsınız?

İnsan doğulduğu andan ayrılmaz müəyyən hüquqlara malikdir. Dövlət heç bir ayrı-

seçkilik olmadan bu hüquqları təmin etməlidir. Beynəlxalq hüquq insanların hüquq

və azadlıqlarını nizamlayan normaların inkişaf etməsində böyük əhəmiyyət kəsb

edir. Bu normaların məcmusunu beynəlxalq insan hüquqları təşkil edir.

Sizcə, insan hüquq və azadlıqlarının qorunması üçün beynəlxalq hüququn rolu nədən

ibarətdir?

Beynəlxalq insan hüquqlarının tarixi ilk dəfə BMT Nizamnaməsində əks

olunmuşdur. Bundan əvvəl ayrı-ayrı aktlar mövcud olsa da (məsələn, köləliyin ləğvi,

milli azlıqların müdafiəsi və s. ilə bağlı), insan hüquqlarının müdafiəsi ilk dəfə bu

Nizamnamədən başlamışdır. Burada “irqinə, cinsinə, dilinə və ya dini

mənsubiyyətinə fərq qoyulmadan bütün insanların əsas hüquq və azadlıqlarına

hörmətin dəstəklənməsi və həvəsləndirilməsi” bəyan edilir.


* Pakt - Böyük siyasi əhəmiyyəti olan beynəlxalq müqavilə.

** Xartiya - ictimai-siyasi sənəd.

10 dekabr 1948-ci il tarixində BMT Baş Assambleyasının 217 saylı qətnaməsi ilə



Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsi qəbul edildi. 30 maddədən ibarət olan bu

sənəddə vətəndaş və siyasi hüquqlardan başqa, bir sıra iqtisadi, sosial və mədəni

hüquqlar da (məsələn, işləmək hüququ, təhsil hüququ, istirahət hüququ və s.) təsbit

olunmuşdur. Bəyannamə beynəlxalq insan hüquqlarının qorunmasında, habelə

bütövlükdə beynəlxalq hüququn inkişafında misilsiz rol oynamışdır.

İnsan hüquq və azadlıqlarını hüquqi sənəd çərçivəsində təsbit etmək məqsədilə

1966-cı ildə iki müqavilə imzalandı - İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında

Beynəlxalq Pakt* və Vətəndaş və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt.

Adlarından göründüyü kimi, birinci paktda iqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar, ikinci

paktda isə vətəndaş və siyasi hüquqlar öz əksini tapmışdır. Vətəndaş və siyasi

hüquqlar haqqında pakt iştirakçı dövlətlər üçün müəyyən olunmuş öhdəliklər

nəzərdə tutur. Paktda nəzərdə tutulmuş əsas öhdəlik ondan ibarətdir ki, dövlət öz

ərazi çərçivəsində olan hər bir şəxsin hüquqlarına hörmət etməli və onları təmin



etməlidir. Paktdan irəli gələn öhdəliklərini həyata keçirmək üçün dövlət zəruri

qanunvericilik, inzibati və digər tədbirlər görməlidir.



İnsan hüquqları sahəsindəki mövcud beynəlxalq müqavilələri dörd

kateqoriyaya bölmək olar:

Ümumi müqavilələr

Bu müqavilələrdə, demək olar ki, bütün əsas insan hüquqları və ya onların böyük bir

hissəsi təsbit olunur. Ümumi müqavilələr həm universal, həm də regional səviyyədə

mövcuddur. Universal müqavilələrə “İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında”

və “Vətəndaş və siyasi hüquqlar haqqında” Beynəlxalq pakt aiddir.

Ümumi regional müqavilələr aşağıdakılardır:

İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında 1950-ci il Konvensiyası

(Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası); İnsan və xalqların hüquqları haqqmda 1981-

ci il Afrika Xartiyası** və s.

Xüsusi müqavilələr

İşgəncə, qeyri-insani, ləyaqəti alçaldan rəftar və ya cəzanın qarşısının alınmasına

dair 1987-ci il Avropa Konvensiyası; İşgəncənin qarşısının alınması və

cəzalandırılmasına dair 1985-ci il Amerika Konvensiyası və s.



Ayrı-ayrı qrupların müdafiəsinə yönəlmiş müqavilələr

Qadınların siyasi hüquqları haqqında 1952-ci il Konvensiyası; Uşaq hüquqları

haqqında 1989-cu il Konvensiyası; Milli azlıqların müdafiəsinə dair 1995-ci il Çərçivə

Konvensiyası və s.



Ayrı-seçkilik məsələlərinə aid olan müqavilələr

İrqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında 1965-ci il Beynəlxalq

Konvensiyası; Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi

haqqında 

1979-cu il Konvensiyası və s.

İnsan hüquqlarının müəyyən hissəsi artıq ümumi beynəlxalq hüququn bir hissəsinə

çevrilmişdir və hər hansı bir müqavilənin iştirakçısı olub-olmamaqdan asılı

olmayaraq, bütün dövlətlər üçün məcburidir. BMT Baş Assambleyasının

qətnamələri, o cümlədən bu qətnamələrlə qəbul olunmuş aktlar, beynəlxalq

konfransların aktları çərçivəsində qəbul olunmuş və özündə siyasi öhdəliklər ehtiva

edən sənədlər və s.

Bu sənədlərdə həm bütövlükdə insan hüquqlannm müdafiəsi, həm də konkret

insan hüquqlannm həyata keçirilməsi ilə bağlı tövsiyə xarakterli standartlar

müəyyən olunur. Adətən, dövlətlər bu standartlara riayət etməyə çalışır, bəzi

hallarda isə onlan hətta öz qanunvericiliyinə daxil edirlər.

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında və digər qanunvericilik aktlarında

təsbit olunmuş insan hüquq və azadlıqlarının qorunması səlahiyyətli dövlət

qurumlarının vəzifəsidir. İnsan hüquq və azadlıqlarının qorunması məqsədilə

ölkəmizdə müxtəlif hüquq müdafiə mexanizmləri mövcuddur. Ölkəmizdə yeni,

məhkəmədənkənar hüquq müdafiə mexanizmi olan Azərbaycan Respublikasının

İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman) təsisatı yaradılmışdır. 28 dekabr

2001-ci il tarixində “Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili

(Ombudsman) haqqında” Konstitusiya qanunu qəbul edilmişdir. Ombudsman (o,

ayrıca bir şəxs və ya şəxslər qrupu ola bilər), bir qayda olaraq, öz Konstitusiya

səlahiyyətlərinə uyğun olaraq və ya xüsusi qanun əsasında parlament tərəfindən

təyin olunur. Bu institutun əsas funksiyası özlərini dövlət idarələrinin ədalətsiz

hərəkətlərinin qurbanları sayan ayrı-ayn şəxslərin hüquqlarını qorumaqdan

ibarətdir. Buna müvafiq olaraq, Ombudsman çox zaman zərərçəkən şəxslə

hökumət arasında tərəfsiz vasitəçi kimi fəaliyyət göstərir.

Həmçinin Azərbaycan Respublikasında insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinin

səmərəliliyini artırmaq sahəsində Milli Fəaliyyət Proqramı da təsdiq edilmişdir.


Hər bir insan irqindən, cinsindən, dilindən, dinindən, siyasi və digər baxışlarından,

milli və sosial mənşəyindən, mülkiyyətindən, doğum və başqa hallardan asılı

olmayaraq, təmin olunmuş insan haqlarına və azad olmaq hüququna malikdir.

1.  Hüquqlarınızın qorunmasına aid sənədləri müzakirə edib münasibət bildirin.

2.  Uşaq hüquqlarının qorunması üzrə hansı konvensiya və qərarlar qəbul edilib?

Onun icrasını ölkəmizdə necə həyata keçirirlər? Sualların cavabını faktlarla

əsaslandırın.

3.  İnsan hüquqlarının qorunmasının beynəlxalq səviyyədə reallaşmasına aid

dəlillər gətirin.

4.  “İnsan hüquqları qorunur” başlığı altında esse yazın

5.  Azərbaycan Respublikası insan hüquqlarının qoruyucusudur fikrini əsaslandırın.

4. İNSAN HÜQUQLARININ POZULMASI

Siz müstəqilliyi 18 oktyabr 1991-ci ildə bərpa olunan müstəqil Azərbaycan

Respublikasında yaşayırsınız. 12 noyabr 1995-ci ildə müstəqil dövlətimizin ilk milli

Konstitusiyası qəbul olunmuşdur ki, onun 158 maddəsindən 48-i mənim, sənin, hər

bir Azərbaycan vətəndaşının hüquq və azadlıqlarını təsbit edir.



Konstitusiyanın hər hansı bir bəndinin pozulmasını və insanlara qarşı hər hansı bir

ədalətsizliyi necə qiymətləndirirsiniz?

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əsasən hər kəs doğulduğu andan

toxunulmaz, pozulmaz, ayrılmaz hüquq və azadlıqlara malikdir. Bu hüquq və

azadlıqların təmin edilməsi dövlətin ali məqsədidir. Konstitusiyamız hər kəsin

qanunla qadağan olunmayan üsul və vasitələrlə öz hüquqları ilə azadlıqlarını

müdafiə etmək hüququnu təsbit edir. Dövlət hər kəsin hüquqlarının və

azadlıqlarının müdafiəsinə təminat verir.



Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əsasən ölkəmizdə insan hüquq və

azadlıqlarının qorunmasını faktlarla göstərin.

Bütün insanlar öz ləyaqətləri və hüquqları etibarilə azad və bərabər doğulurlar.

Onlara ağıl və vicdan bəxş edilib. İnsanlar bir-birinə münasibətdə tolerant

davranmalıdırlar.

İnsan haqları, demək olar ki, dünyanın bütün ölkələri tərəfindən qəbul edilir.

İnsanların hüquq və azadlıqlarının pozulmaması üçün tədbirlər görülür.

Siz insanların hüquq və azadlıqlarının qorunmaması faktını misallarla göstərin.

Tarixdə elə hallar olub ki, insanlar sosial mənşəyinə görə, irqinə və dərisinin rənginə,

cinsinə, milli və dini mənsubiyyətinə görə bərabərhüquqlu olmamışlar. İnsanlar

arasında ayrı-seçkiliyin qoyulması insan hüquqlarının pozulması deməkdir.

İnsan hüquqlarının pozulması bəşəriyyəti düşündürən və narahat edən

məsələlərdən biri olmuşdur. (Biz tarixə nəzər salsaq, görərik ki, quldarlıq

quruluşundan başlayaraq cəmiyyətdə mübarizələr baş vermiş, yoxsulların, qulların,

qadınların hüquqları pozulmuşdur. İnsanlar kölə, qul halına salınmış, alçaldılmışdır.)

Köləliyin tarixi qədimdir. Tarixi mənbələrdən əldə olunan məlumatları nəzərdən

keçirsək, görərik ki, insanlar təbəqələrə bölünmüş, güclülər zəifləri əzmiş, borc

müqabilində və ya hər hansı bir səbəbə görə insanlar kölə olmağa məcbur

edilmişdir. Tarixən qul kimi məhkum edilmiş insanları müxtəlif adlarla “danışan

alət”, “gözünü yuxarı qaldırmayanlar” və s. adlarla adlandırıb istismar etmişlər.

Qədim Misirdə hətta qulları firon ölərkən onunla bərabər basdırırdılar. Onların

inanclarına görə, firon axirətdə öz həyatına davam edərkən ona qullar lazım

olacaqdır. Mesopotamiyada qulu “gözünü yuxarı qaldırmayanlar” adlandırırdılar.

Babil hökmdarı Hamurapi özünün qanunlarını verərkən qulun nüfuz sahibi

olmamasını bir daha hüquqi cəhətdən təsdiqləmişdi. Hamurapi qanununun

maddələrində qeyd olunur: Əgər qul öz sahibinə “sən mənim sahibim deyilsən”

deyərsə, qul sahibi onun yalan dediyini sübut etməlidir; əgər istəyərsə, qul sahibi

bunun cəzası olaraq öz qulunun qulağını kəsə bilər.

Tarixdə insan hüquqlarının pozulması faktlarından biri də Varfolomey faciəsidir.



Tarix dərslərinizdən araşdırdığınız Varfolomey gecəsinin başvermə səbəbi nə idi? Bu

faciəni insan hüquqlarının pozulması faktı kimi necə dəyərləndirirsiniz?

Birinci Dünya müharibəsi (28 iyul 1914 - 11 noyabr 1918) dövründə 10 milyona yaxın

əsgər öldü. Minlərlə insan yurd-yuvasından didərgin düşdü, rahat həyatından

məhrum oldu. 1939-cu ildə başlamış ikinci Dünya müharibəsi isə milyonlarla insanın

ölümünə səbəb oldu. Bu müharibə milyonlarla Avropa yəhudisi üçün əsl faciəyə

çevrildi. Belə ki öz irqi üstünlük nəzəriyyəsini reallaşdıran nasistlər milyonlarla

yəhudinin həyatına son qoydular.

Tarixi faktlara əsasən insanların hüquq və azadlıqlarının

pozulmasını sübut edən dəlillər göstərin.

Hazırda Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ müharibəsi zəminində baş verən

hadisələr insan hüquqlarının pozulmasına nümunədir və bu proses bu günə qədər

davam etməkdədir. Azərbaycanlılara qarşı təşkil edilən deportasiya* və soyqırımın

tarixi qədim olsa da, XX əsrin 80-ci illərinin axırlarından bu proseslər yenidən

başlandı. Ermənistan Respublikasının ərazisindən iki yüz mindən çox azərbaycanlı

öz daimi yaşayış


* Deportasiya - insanların öz yaşayış yerindən zorla köçürülməsi.

yerlərindən, tarixən onlara məxsus olan qədim torpaqlarından zorla

köçürülmüşdür. Ümumilikdə isə Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində bir

milyondan artıq azərbaycanlı öz ata-baba torpaqlarından didərgin düşmüş, iyirmi

mindən artıq azərbaycanlı həlak olmuş, minlərlə adam itkin düşmüş, yüz minlərlə

insan yaralanmışdır. Eləcə də təcavüz nəticəsində kənd təsərrüfatının yararlı torpaq

sahələri işğal altında qalmış, yaşayış məntəqələri, sənaye və kənd təsərrüfatı

obyektləri, təhsil, səhiyyə, mədəniyyət müəssisələri və s. dağıdılmışdır. Ermənilərin

Xocalıda törətdikləri soyqırım insan hüquqlarının pozulmasının ən bariz

nümunəsidir. Münaqişə ilə bağlı hətta BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən 822,

853, 874 və 884 nömrəli qətnamələrin qəbul edilməsinə baxmayaraq, onların heç

biri indiyə qədər icra olunmamışdır.

Qarabağ müharibəsini insan hüquqlarının pozulması faktı kimi dəyərləndirmək

olarmı?

İnsan hüquqlarının və azadlıqlarının boğulması faktı tarixən olmuş və davam

etməkdədir. Bütün bunların qarşısını almaq üçün beynəlxalq hüquq və qanunlar

müəyyən edilmişdir.

1.  Xocalı faciəsini insan hüquqlarının pozulması faktı kimi dəyərləndirərək

təqdimat hazırlayın

2.  İnsan hüquqlarının pozulmasını faktlara əsasən şərh edin.

3.  Oxuduğunuz əsərlərdən, yaxud baxdığınız filmlərdən insan hüquqlarının

pozulmasına dair nümunələr göstərin.

4.  “İnsanların hüquq və azadlıqları bəzən boğulur” adlı təqdimat hazırlayın.



5. MALİYYƏ

Əziz dost, sənin də hər kəs kimi məqsədlərin var. Bu baxımdan öz şəxsi məqsədlərin

haqqında düşün. Lakin bunların içərisində maliyyə məqsədlərini unutma. Şəxsi

məqsədinə daha yaxşı oxumaq, ali məktəbə daxil olmaq, maliyyə məqsədlərinə isə

kompüter, kitab, geyim və s. almaq üçün pul yığmaq aid ola bilər.

Sizcə, maliyyənin həyatımızda hansı rolu vardır?

Aşağıda verilmiş cədvəldən istifadə etməklə məqsədlərinizi sadalayın və onları sizin

üçün əhəmiyyətlilik dərəcəsinə görə düzün.

Şəxsi məqsədlər

Maliyyə məqsədləri

 

 



Tarixdən bəllidir ki, ibtidai dövrlərdə pul olmamışdır: insanlar barter (əvəzlənmə,

dəyişmə) üsulundan istifadə etmişlər. Heyvandarlıqla məşğul olan maldar əti, yunu,

südü taxıl, tərəvəz və s. kimi lazım olan tələbatlarına dəyişirdi. Bu dolaşıq və çətin

prosesdən çıxış yolu tapmaq istəyən insanlar pulu kəşf etdilər. Beləliklə, hər kəsin

yaşamaq üçün pula ehtiyacı oldu.

Bəzi insanlar daha çox pul qazanır, bəziləri isə daha az. Bir qisim insanlar daha çox

pul xərcləyir, digərləri isə daha qənaətcildirlər. Bəzi insanlar gəlirlərinin bir qisminə

qənaət edir, bəziləri isə bədxərc olur, hətta borc pul da alırlar. Bəs siz necə, maliyyə

xərclərinizi düzgün hesablaya bilirsinizmi?

Cədvəli doldurun və öz maliyyə xərclərinizi müəyyən edin.

Tarix

Gəlirin mənbəyi və

miqdarı

Mən nə

aldım?

Neçəyə

idi?

Bu, istək, yoxsa

ehtiyac idi?

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Cəm

 

 



 

 

Siz gündəlik həyatınızda belə hesablamalar etməklə böyük qənaətlər etmiş olarsınız.



Beləliklə, maliyyə çətinliklərinin öhdəsindən gəlmə yolunu hələ məktəbli ikən kəşf edin.

Maliyyə nə deməkdir?

Maliyyə sisteminin həyata keçirilməsi deyərkən nə başa düşürsünüz?

Maliyyə iqtisadiyyatın bir qolu sayılır. Maliyyə pul yığımı, pulun borc verilməsi, pulun

xərclənməsi, büdcənin hazırlanması və s. prosesləri əhatə edir. Bu proses, əsasən,

şəxslərin banka əmanət yerləşdirməsi vasitəsilə həyata keçirilir. Bank pulu digər

fiziki və hüquqi şəxslərə istehlak və ya investisiya* məqsədilə kredit (borc) olaraq

verir və onlardan faiz tələb edir. Bank sektoru kredit təmin etməklə çıxış edir.

Maliyyə müxtəlif növ qiymətli kağızların birjalarda** alınıb satılmasına imkan

yaradır. Mərkəzi bank isə pul kütləsinə nəzarət edir.

Dövlətin idarəçilik, müdafiə və s. kimi çoxsaylı funksiyaları vardır. Cəmiyyətin inkişafı

və idarəetmənin mürəkkəbləşməsi ilə əlaqədar dövlət gəlirləri, xərcləri, maliyyə

münasibətləri meydana gəlməyə başladı. Azərbaycan Respublikası öz xərclərini və

maliyyə münasibətlərini tənzimləmək üçün bu işi Maliyyə Nazirliyi vasitəsilə həyata

keçirir.


Maliyyə Nazirliyi haqqında məlumat toplayaraq təqdimat hazırlayın.

Maliyyə müxtəlif pul vəsaitləri fondlarının formalaşdırılması və istifadəsi ilə əlaqədar

olan iqtisadi münasibətləri əhatə edir. Bu pul vəsaitləri fondları

mərkəzləşdirilməmiş və mərkəzləşdirilmiş fondlara ayrılır.

Mərkəzləşdirilməmiş pul fondları müəssisələrin fondlarıdır. Onlara yığım fondu,

istehlak və ehtiyat fondları daxildir. Yığım fondunun vəsaitləri kapital qoyuluşunun

maliyyələşdirilməsinə 

və s. xərclərə sərf edilir. İstehlak fondu zəruri və izafi məhsulun dəyəri hesabına

formalaşır.

Ehtiyat fondu məhsulun dəyəri hesabına təşkil olunur. Lazım olan ehtiyaclar həmin

fondun vəsaiti hesabına ödənilir.

Mərkəzləşdirilmiş pul vəsaitləri fondları dövlət səviyyəsində formalaşdırılır. Onlara

müxtəlif hakimiyyət orqanlarının büdcələri və büdcədənkənar fondlar daxildir.

Maliyyə münasibətləri çox vaxt pul formasında ifadə olunur. Bu baxımdan gəlirin

bölgü və yenidən bölgüsünün mürəkkəbliyi maliyyə ilə yanaşı, başqa iqtisadi

kateqoriyaların da iştirakını zəruri edir. Məsələn, qiymət, əməkhaqqı, vergi, faiz və s.

Gördüyünüz kimi, həyatımızı maliyyəsiz təsəvvür etmək çətindir. Buna baxmayaraq,

çalışın, həyatınızda lazımsız maliyyə xərclərinə yol verməyin.

1.  Maliyyə anlayışı haqqında fikirlərinizi bildirin.

2.  Pulun tarixi haqqında təqdimat hazırlayın.

3.  Öz həftəlik maliyyə xərclərinizin siyahısını tutun və xərclərinizi hesablayın.

4.  “Mən maliyyə naziri olsaydım” adlı esse yazın.

İnvestisiya - gəlir və ya səmərə əldə etmək məqsədilə sahibkarlıq və digər fəaliyyət

növləri obyektlərinə qoyulan maliyyə vəsaiti, habelə maddi sərvətlərdən ibarətdir. 

** Birja - əmtəələrin, xammalın, qiymətli kağızların satışı ilə məşğul olan topdan

bazardır.



6. SIĞORTA

Həyat bəzən bizi gözləmədiyimiz təhlükələrlə üz-üzə qoyur. Bu təhlükələr bizim

sağlamlığımıza, malımıza, mülkümüzə ziyan vura bilər. Dəyən zərərləri aradan

qaldırmaq çox çətin olur. Dost-tanışdan yardım istəmək isə problemi həll etməyə də

bilər. Bu ziyanları aradan qaldırmaq üçün bizə hər hansı bir kömək lazımdır.

Şəkillərdə gördüyünüz bu kimi hadisələrdən daha az ziyanla çıxmaq üçün bizə ən

yaxşı köməkçi vasitə nə ola bilər?

İnsanlar həmişə həyatlarını təhlükəsiz keçirmək, gözlənilməz hadisələrin ziyanını

azaltmaq istəyi ilə yaşamışlar. Bundan çıxış yolları tapmaq üçün isə sığorta anlayışı

həyatımıza daxil oldu.



Sizcə, həyatın bu cür gözlənilməz sürprizlərini az zərərlə ötüşdürmək üçün nə etmək

olar? Bizim hansı çıxış yollarımız vardır? Belə bir öhdəliyi üzərinə götürən qurumun

fəaliyyəti haqqında nələri bilirsiniz?

Maliyyə sisteminin tərkib hissəsi olan sığorta dəyən ziyanın aradan qaldırılması

üçün məqsədli pul vəsaiti fondlarının yaradılması və istifadəsi prosesidir.

Hələ XIV əsrin əvvəllərində Almaniyanın Brugge şəhərində əmlakın sığorta edilməsi

üçün “Sığorta” palatası yaradılmışdı. İlk sığorta şirkəti isə 1424-cü ildə Genuya

şəhərində təşkil edilmişdi.

Sığorta cəmiyyətin ictimai-iqtisadi həyatının bütün tərəflərini əhatə etməklə əhalinin

maddi rifahının və sahibkarlıq riskinin zəmanətçisi kimi çıxış edir. Gözlənilməz və

fövqəladə hadisələr əmlak mənafelərinin qorunmasına, dövlətin maliyyə sisteminin

möhkəmləndirilməsinə təsir göstərir. O nəinki sığorta hadisələri zamanı büdcəni

dəyən zərərlərin ödənilməsindən azad edir, hətta uzunmüddətli investisiyaların

mənbəyinə çevrilir.



Şəklə əsasən fikirlərinizi bildirin.

Sığorta münasibətləri icbari və könüllü formalarda həyata keçirilir, icbari (yəni

məcburi) sığorta dövlət tərəfindən qanunvericilik əsasında həyata keçirilməklə

cəmiyyətin maraqlarının təmin edilməsi üçündür. Sığortanın icbari forması

sığortaçını müdafiə edir. Ona görə də sosial sığorta, hərbi xidmətçilərin sığortası və

digər bir neçə sığorta forması bizim ölkədə icbari sığortadır. Hər bir ölkədə icbari

sığorta obyektləri müxtəlifdir. İcbari sığortada obyektlərin siyahısı, sığorta

ödənişlərinin aparılması dövrü, sığorta edənlə sığorta olunanın əsas hüquq və

vəzifələri və s. nəzərdə tutulur. İcbari sığorta, bir qayda olaraq, dövlət sığorta

orqanlarına tapşırılır. Bunun üçün sığorta orqanları hər il bütün ölkə üzrə

sığortalanmış obyektlərin qeydiyyatım aparır, sığorta ödənişlərinin hesablanmasını

və müəyyən olunmuş müddətə yığılmasını həyata keçirir.

İcbari sığortadan fərqli olaraq, sığortanın könüllü formasında sığortaçılarla sığorta

olunanlar arasında müqavilə könüllü olaraq bağlanılır. Qanunvericiliyə uyğun

olaraq, könüllü sığortanın hər bir növü üzrə qaydalar müəyyənləşdirilir. Bir qayda

olaraq, könüllü sığorta müqaviləsi əvvəlcədən müəyyən edilmiş sığorta müddəti

üçün bağlanılır. Könüllü sığorta könüllü əsaslarla fəaliyyət göstərir. Qanun könüllü

sığortaya aid olan bütün obyektləri müəyyənləşdirir. Konkret şərait sığorta qaydaları

vasitəsilə tənzimlənir.

Sığorta şərtlərinə uyğun olaraq, sığorta müqaviləsinin bağlanması üçün bəzi

məhdudiyyətlər mövcuddur. Belə ki könüllü sığorta həmişə sığorta müddəti ilə

məhdudlaşdırılır. Müqavilədə müddətin başlama və sona çatma vaxtı xüsusi olaraq

müəyyənləşdirilir. Könüllü sığortada fasiləsizlik yalnız müddət bit-


məmişdən qabaq təkrar müqavilənin bağlanması yolu ilə müəyyən edilir.

“Sığorta haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əsasən sığorta iki əsas

sahədən: həyat və qeyri-həyat sığortası sahələrindən ibarətdir. Sığortaçılar bu

sahələrdən biri və ya hər ikisi üzrə fəaliyyət göstərə bilərlər.



Həyat sığortası - sığortalanan şəxsin sağlamlığının, iş qabiliyyətinin qocalığa, yaxud

əlilliyə görə tamamilə və ya qismən itirilməsi hallan üçün apanlan sığortadır. Həyat

sığortası üzrə müqavilə müddəti bitdikdə və ya sığorta hadisəsi baş verdikdə sığorta

məbləği sığorta müqaviləsində müəyyən edilmiş qaydada və şərtlərlə sığortaçıya və

ya onun varisinə ödənilir. Həyat sığortası müqavilələri uzun müddətə bağlanılır.

Qeyri-həyat sığortası sığorta hadisəsi baş verdiyi zaman sığortaçıya vurulan zərər

ödənilməklə onun məsuliyyəti, əmlakı və əmlak mənafeləri ilə bağlı risklərin

sığortasıdır.

Milli Məclisin 25 iyun 1999-cu il qərarı ilə respublikamızda ilk dəfə “Sığorta haqqında”

qanun qəbul edilmişdir. Bu qanunla ölkəmizdə sığorta işi hüquqi bazaya malik

olmuş, milli sığorta bazarının yaranmasına şərait yaradılmışdır.

1.  Könüllü və icbari sığortanın oxşar və fərqli cəhətlərini izah edin.

2.  Sizcə, qəbul edilmiş “Sığorta haqqında” qanunun əhəmiyyəti nədir?

3.  Hansı sığorta şirkətini tanıyırsınız? Tanıdığınız sığorta şirkəti haqqında təqdimat

hazırlayın.

4.  Sığortalar haqqında məlumat yazmaqla cədvəli tamamlayın.



Tibbi sığorta

Həyat sığortası

Əmlakın yanğından və riskdən sığortası



Bədbəxt hadisələrdən sığorta

5.  Genuya şəhərində yaradılmış ilk sığorta şirkəti haqqında məlumat toplayın.



7. VERGİ

Bəlli olan ilk vergi sistemi Qədim Misirdə olub. Mənbələrdə qeyd olunur ki, firon

əhalidən ildə iki dəfə vergi yığdırırdı. Sonralar Əhəmənilər imperiyası dövründə, e.ə.

500-cü ildə I Dara tərəfindən sabit vergi sistemi həyata keçirilmişdir.



Sizcə, vergilərin yığılması nə üçün vacibdir?

Tarix dərslərindən öyrəndiyiniz hər hansı bir dövlətin vergi sistemi haqqında məlumat

verin.

Vergini dövlətin güc mənbəyi hesab etmək olar. Hər bir dövlət öz əhalisinin yaxşı

yaşamasını təmin etməlidir. Dövlətin gəlir və xərcləri dövlət büdcəsini təşkil edir.

Dövlət büdcənin doldurulmasında maraqlıdır. Büdcə gəlirinin bir hissəsini də

vergilər təşkil edir və ölkənin maliyyə xərclərinin təminatı üçün istifadə olunur. Vergi

sistemi müəyyən edilmiş qaydalara əsasən vergi növlərinə görə müxtəlif faiz

dərəcələrindən ibarətdir. Vergilər iqtisadi münasibətlərin təkmilləşməsinə və

ölkənin inkişafına kömək etməlidir. Vergi qanunvericiliyinə və dövlət qiymət

intizamına riayət olunması üçün 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikası Baş Dövlət

Vergi Müfəttişliyi fəaliyyət göstərməyə başladı. Azərbaycan Respublikası

Prezidentinin 11 fevral 2000-ci il tarixli Fərmanı ilə Baş Dövlət Vergi Müfəttişliyi ləğv

edilmiş, onun bazasında ölkədə dövlətin vergi siyasətinin həyata keçirilməsini,

dövlət büdcəsinə vergilərin və digər daxilolmaların vaxtında və tam yığılmasını

təmin edən, bu sahədə dövlət nəzarətini həyata keçirən mərkəzi icra hakimiyyəti

orqanı - Vergilər Nazirliyi yaradılmışdır.


Yüklə 373,03 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin