Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil

 
 
 

---

82 
 
Cədvəl 2. 
Ümumi torpaq fondunun təyinatına görə bölgüsü
1)
 
(ilin sonuna, min ha) 
 
 
2000 
2005 
2008 
2009 
2010 
2011 
Ölkənin ümumi 
torpaq sahəsi - cəmi 
8660,0  8660,0  8660,0  8660,0  8660,0  8660,0 
o cümlədən: 
 
 
 
 
 
 
Kənd təsərrüfatına  
yararlı torpaqlar-cəmi  4740,4  4758,6  4756,7  4757,2  4766,8  4768,7 
o cümlədən: 
 
 
 
 
 
 
şumluq torpaqlar  1825,6  1843,2  1860,2  1874,0  1884,1  1885,7 
daimi bitki altında  
olan  torpaqlar 
236,8 
221,5 
227,5 
227,0 
227,4 
227,2 
daimi otlaq və  
biçənək altında   
olan torpaqlar 
2678,0  2693,9  2669,0  2656,2  2655,3  2655,8 
Qeyri-kənd təsərrüfatı  
torpaqları - cəmi 
3919,6  3901,4  3903,3  3902,8  3893,2  3891,3 
o cümlədən: 
 
 
 
 
 
 
sənaye, yol və  
başqa qeyri-kənd  
təsərrüfatı təyinatlı  
torpaqlar 
395,1 
365,3 
352,2 
350,5 
350,1 
342,2 
xüsusi qorunan  
ərazilərin  
torpaqları 
192,4 
288,6 
343,9 
392,3 
393,5 
407,1 
meşə sahələri 
1037,4  1037,8  1038,8  1039,9  1040,7  1040,8 
su fondunun  
torpaqları 
150,2 
142,5 
146,7 
147,1 
147,1 
146,9 
digər torpaqlar 
2144,5  2067,2  2021,7  1973,0  1961,8  2101,2 
 
1) 
 Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsinin məlumatlarına əsasən
 

---

83 
 
Dünya  üzrə  əkinçilik  üçün  yararlı  sahələr  az-
dır. Bunun genişləndirilməsi isə çətin və böyük xərc 
tələb edir. 
İnsan  öz  fəaliyyəti  ilə  təbii  şəraitə  təsir  edir. 
Onun xassələrini pozur. Buna görədə torpağın müha-
fizəsi  onun  fiziki  xassələrinin  kimyəvi  və  bioloji 
tərkibinin saxlanmasına yönəlməlidir. 
   Torpağın mexaniki elementləri birləşərək onun 
quruluşunu  əmələ  gətirir.  Bu  da  torpağın  məhsul-
darlığı və münbitliyi üçün  əsas  əlamətdir. Torpaqlar 
strukturlu, struktursuz olur.  
Strukturlu  (möhkəm,  suda  dağılmayan  kəltən-
ciklərdən ibarət torpaq) torpaqlar istehsal əhəmiyyətli 
torpaqlardır,  bitkilərin  suya,  havaya  və  qidaya  olan 
bütün tələbləri ödənilir. Məhsuldarlıq yüksək olur. 
Struktursuz  torpaqda  (qumsal,  torflu,  şorəkət) 
su və hava antoqonist olur. Torpaq -suyun təsirindən 
tez dağılır, su və hava keçə bilmir, tez bataqlıqlaşır.  
Torpağın fiziki xassələrinə torpağın məsaməli-
liyi  su,  hava  və  istilik  rejimi  aiddir.  Bu  xassələr 
torpağın  məhsuldarlığını,  bitkilərin  inkişaf  şəraitini 
və sanitariya vəziyyətini xarakterizə edir.  
Canlı  aləm  üçün  torpağın  kimyəvi  tərkibinin 
böyük  əhəmiyyəti  var.  Torpaqda  bir  çox  kimyəvi 
maddələr  vardır.  Onların  az  və  çox  olması  bitki  və 
heyvanların həyatında mühüm rol oynayır. (kalsium, 
fosfor, mis, dəmir, yod, kobald, flüor və s.) Torpaqda 
qaz  mübadiləsinin  sürətlənməsi  (O
2
,  CO
2, 
N)  bioloji 
proseslər  üçün  əlverişli  şərait  yaradır.  Bu  isə  bitki-

---

84 
 
lərin  inkişafı,  üzvi  maddələrin  parçalanması  üçün 
vacib şərtdir.