Bilet 1 Gemi qazan qurgulari haqqinda

4.TM-nin deniz neqliyyatin da texniki inkisafi,is prinsipi haqqinda

Turbin-burulan, fırlanan deməkdir. Buxar qazanda potensial enerji yaradır və

oradan soploya verilir. Soploda temperatur və sürət azalır. Soplodan çıxan buxar

turbin lapatkalarına verilir, lapatkalar fırlanır. Turbin valı fırladır. Val isə dişli

çarxı fırladır. Bu üsulla valın fırlanma dövrlər sayını azaltmaq olar. Generatorlar

3000, 1500, 750, 375 abarodnan işləyir. Mühərrikin gücü silindirlərin sayı, takt

əmsalını, silindirlərin diametlərini, orta effektiv təzyiqi artırmaqla artırılır.

Mühərrikin gücü

Sənayedə buxar turbinlərinin istifadəsi təxminən XIX əsrin axırlarına təsadüf

edir. Belə ki, 1883-cü ildə Loval (isveçrəli) bir pilləli aktiv turbin düzəltmiş, (gücü

3.8 kVt) n=2500 dövr/dəq, 1884-cü ildə isə mühəndis Persons reaktiv turbin

düzəltmişdir. (n=7000dövr/dəq gücü isə 7.4 kVt), 1896-cı ildə isə amerikalı

mühəndis Kertist iki və üç pilləli turbin düzəltmişdir. Dövrlər sayını azaltmaq üçün

çox pilləli turbinlər layihələndirirlər. Fransız Roto 1900-cü ildə təzyiq pilləli aktiv

turbin düzəldir. Bu anlardan turbinlərin inkişafı sürətlə irəli gedir. Artıq 1912-ci il

Putilov zavodunda ən sürətli eskadra nuka daşıyıcı “NOVİK” suya salınır.

Turbinlərin dövrlər sayı yüksək olduğundan dişli çarx ötürmələrindən geniş

istifadə olunur (və ya çox pilləli turbinlər yaradılır). Sonralar Kirov zavodu çox

sayda turbinlər istehsal edir. Lehim komsomolu 950 kVt, Praqa Sofiya 14000 kVt,

Krım 22100 kVt. Bunlardan başqa qaz turbinlərindən də istifadə edilir. Yalnız

yüksək temperatura davamlı materialların istehsalı artdıqda qaz turbinlərindən

istifadı genişlənib. Buna misal “Kapitan Samilkov” 36800kVt , deydveyt 35000

ton (burada istifadə olunan qurğu: qaz turbini, util qazanların qazanı, buxar turbini,

reduktor, vint). Turbin istilik rotasion mühərrik olaraq buxarın potensial enerjisini

kinetik enerjiyə çevirərərək valı-rotoru fırladaraq mexaniki enerjiyə çevirir və

generatora yaxud vintə (reduktorun köməyi ilə) ötürülür. Əgər enerjinin çevrilməsi

yalnız hərəkət edən hissədə baş verirsə belə turbinlər təmiz reaktiv turbinlər

sayılır. Əgər potensial enerji kinetik enerjiyə hərəkət etməyən hissədə, kinetik

enerji hərəkət etməyən hissədə kinetik enerji mexaniki enerjiyə hərəkət edən

hssədə baş verərsə belə halda turbinlər reaktiv vurğulu adlanırlar. Müasir

turbinlərin təxminən hamısı reaktiv vurğulu turbinlərdir. Odur ki, əsasən aktiv

prinsiplə işləyən turbinlər reaktiv adlanırlar.

Reaktiv qüvvələrin təsirinə başqa misal top atəş açarkən qundağı arxaya gedir və

yaxud qayıqdan suya tullanarkən qayıq da əks istiqamətdə bir qədər hərəkət edir ki

bunlar da reaktiv qüvvələrin təsiridir.