Бактерия хужайрасининг тузилиши. Микроорганизмлар морфологиясининг узига хослиги тошкент 2018



Yüklə 37,66 Mb.
tarix30.10.2019
ölçüsü37,66 Mb.
#29470
2-mavzu

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ ВАЗИРЛИГИ ТОШКЕНТ ТИББИЁТ АКАДЕМИЯСИ Даволаш факультети 216-’’a’’ гурух Исамиддинов Аслиддин

  • Бактерия хужайрасининг тузилиши.
  • Микроорганизмлар морфологиясининг узига хослиги
  • ТОШКЕНТ 2018

Бактерия хужайрасининг тузилиши

  • Капсула
  • Хужайра девори
  • Цитоплазматик
  • мембрана
  • Цитоплазма
  • Нуклеоид
  • Киритмалар
  • Спора
  • Хивчинлар
  • Киприкчалар ва бошк.

КАПСУЛА

  • Микрокапсула
  • Макрокапсула
  • Микрокапсула таркиби мукополисахаридлардан ташкил топган, факат электрон микроскопда куринади.
  • Макрокапсула шилимшик кават булиб полисахаридлардан ёки полипептидлардан иборат.
  • Капсула таркибининг 85% сувдан иборат, шунинг учун буекни узига олмайди. Капсулани Гинс-Бурри усулида буяб боялмаган холатда курилади

Капсуланинг вазифаси

  • Хужайрани химолайди
  • Патогенлик хусусияти
  • Антигенлик хусусияти
  • (К-аг жойлашган)
  • Одам ва хайвон организимига тушганд баъзи бактериялар капсула хосил килади. М: пневмакокклар
  • Баъзи бактериялар хар доим хар кандай шароитда капсула хосил килади. М:клебсиеллалар

Хужайра деворининг тузилиши

  • Хужайра деворининг тузилиши буйича бактериялар 2 гурухга булинади:
  • Грамм мусбат бактериялар
  • Грамм манфий бактериялар

Хужайра деворининг вазифалари:

  • Бактерияга маълум бир шаклни бериб туради;
  • Химоя вазифаси;
  • Бактериянинг осмотик босимни саклаш;
  • Озик моддани утказиши ва модда алмашиниш жараенида катнашади;
  • Соматик О-АГ жойлашган (махсуслиги)
  • Хужайра деворида жойлашган ЛПС АГ-лик ва токсигенлик хусусиятга эга (эндотоксин деб аталади)

Баъзи микроорганизмларда хужайра девори булмайди.

  • Баъзи микроорганизмларда хужайра девори булмайди.
  • Масалан: - Микоплазмаларда
  • - L - формали
  • бактерияларда
  • - Сферопластларда
  • - Протопластларда

Цитоплазматик мембрана

  • Таркиби:
  • Липид
  • Оксил
  • Углевод
  • Оз микдорда РНК
  • Калинлиги 7-10нм булади

ЦПМ асосий вазифаси

  • Озик моддаларни бактерия хужайрасига ташиб беради;
  • Хужайра булинишида иштирок этади;
  • Метаболизм регуляциясида катнашади;
  • Баъзи бактерияларда спора хосил килишда катнашади;
  • Ферментлар ажратиб туради;
  • Осмотик босимни саклаб туради;
  • Хивчинлар хусусий базал танача сифатида ЦПМ-дан бошланади

Цитоплазма

  • Цитоплазмада: - 75% сув ташкил килади,
  • - минерал бирикмалар,
  • - РНК ва ДНК,
  • - оксиллар ва ферментлар;
  • ва нуклеоид, рибосомалар, мезасомалар, хар хил киритмалар жойлашган
  • Бактериялар цитоплазмасида споралар хосил булади

Мезосома вазифаси

  • Хужайра булинишида иштирок этади;
  • Спора хосил килишда иштирок этади;
  • Оксидланиш - кайтарилиш жараёнларида иштирок этади

Киритмалар

  • Куйидагилар киради:
  • Крахмал
  • Ёг томчилари
  • Волютин доначалари
  • Олтин гугурт
  • Вазифаси: запас озик модда хисобланади
  • Баъзи бактерияларда тур белгисини белгилайди

Нуклеоид

  • Таркибида
  • икки ипли ДНК
  • оз микдорда РНК
  • оксиллар тутади
  • Гигант ДНК думалок шаклида булади ва бактериянинг хромасомаси деб аталади, ирсий белгиларни ташиб юради.
  • Нуклеоидда ядро кобиги булмайди.
  • Оксил гистонлари йук

СПОРА

  • Таёкча симон бактериялар хосил килади.
  • Споралар цитоплазмада жойлашади.
  • Битта бактерия битта спора хосил килади
  • Спора 18-20 соатда хосил булади
  • Таркиби:
  • Са тузлари
  • Мg тузлари
  • Липидлар
  • Протеинлар
  • Оз микторда сув
  • Дипиколин кислотаси(чидамлигини оширади)

Спорани хосил булиш даврлари:

  • Спорани хосил булиш даврлари:
  • - тайёрланиш даври
  • - спора олди даври
  • - кобик хосил килиш даври
  • етилиш даври
  • ВАЗИФАСИ:
  • Нокулай шароитга тушганда сакланишда иштирок этади; (140°С 2 соатга чидайди);
  • Тур саклашда ахамияти бор

Спора

Хивчинлар

    • - Асосан таёкчасимон бактериялар хосил килади
    • - Харакат органи хисобланади
    • - Ингичга ипсимон булиб бактерия танасидан узун булади
    • - Таркиби флагеллин оксилдан иборат
    • - Цитоплазмада жойлашган базал таначалар – блефаропластлардан бошланади
    • Хивчилар жойлаши буйича 4та гурухга булинади:
    • 1) монотрихлар
    • 2) Лофотрихлар
    • 3) Амфотрихлар
    • 4)Перетрихлар
    • Бактериялар харакати осилган ва эзилган томчи усулида микроскопда курилади
    • Вазифаси: - бактерияларни харакатлантиради
    • - озик моддаларни бактерияларга
    • якинлаштирилади
    • - Аг вазифасини бажаражи-Н-аг

Киприкчалар (варсинкалар, фимбриялар )

  • Узунлиги 0,3-10мкм
  • Оксилдан иборат
  • Бактерия хужайрасини коплаб олган
  • Вазифаси:
  • Адгезия
  • Конъюгация

Микроорганизмлар морфологиясининг узига хослиги

  • Бактериялар
  • Спирохеталар
  • Риккетсиялар
  • Хламидиялар
  • Микоплазмалар
  • Актиномицетлар
  • Замбуруглар
  • Содда жониворлар

Спирохеталар(spira – буралган, cheta–соч,кокил)

  • Улар жуда ингичка (0,1 мкм) шунинг учун бактериал фильтрлардан утиб кетади.
  • Структураси жихатдан:
    • а) протоплазматик
    • цилиндр
    • б)Ўқсимон фибрилла
    • в) Ташқи қобиқ
    • г) Нуклеоид ДНК
    • д) протоплазматик мембрана
    • Харакатига кўра 4 хил:
      • Айланма
      • Илгариланма
      • Тўлқинсимон
      • Буралма

Табиатда жуда кўп: Сапрофитлар, ШП, Патогенлари.

  • Табиатда жуда кўп: Сапрофитлар, ШП, Патогенлари.
  • Патогенларини 3та авлодга киритилади:
  • Уларни Романовский-Гимза ва Морозов, Бури усулларида бўялади.

Усиши

  • Куён кон зардоби кушилган мухитда
  • Товук эмбрионида
  • Купайиши:
  • - Оддий кундаланг булиниш йули
  • - Баъзи таъсир натижасида муцин кобикка уралиб циста хосил килади, ва узок вакт организмда сакланади.

Спирохеталар

Спирохеталар

Микоплазмалар (Mollicutes – юмшоқ тери)

  • - Бу синфга Micoplazmaceae оиласи киради.
    • Уларда хужайра девори йўқ.
  • - Суртмада полиморф (коккксимон, ипсимон, дисксимон)
  • - Уларнинг ичида: Сапр., ШП, Патоген.
  • - Одамнинг: нафас олиш орган. – M.pneumonia. Сийдик-таносил орг. – M.hominis.

Купайиши

  • Бинар булиниш йули билан
  • Куртакланиб
  • Усиши:
  • Махсус озиқ мухитларда ўсади :
  • ЭД – 1
  • - изотоник ва гипертоник мухитда, пурин, пиримидин, липидли озик мухит.
  • Ўзига хос колония хосил қилади (пишган тухум)

Риккетсиялар

  • Бу микробларнинг бир алохида группаси булиб бактерия ва вирусларнинг оралиғидаги микроорганизмдир.
  • Биринчи бор – амер.олим Rhickets томонидан –1910г
  • топилган.
  • Морфологик белгиларига кўра:-таёқчасимон,ипсимон,
  • тармоқланган.

Риккетсиялар

  • Культурал хусусиятига кўра улар облигат хужайра ичи паразитларидир.
  • Улар трансмиссив инфекция хисобланади (бит, кана, бурга).
  • Улар Романовский – Гимза ва Здродовский усулларида буялади.

Бактерияларга ухшаш хусусиятлари:

  • Хужайра тузилишига эга
  • Купайиши-булиниш йули билан
  • Таркибида хам РНК, хам ДНК тутади
  • Улчами-мкм
  • Буяб микроскопда куриш мумкин
  • Вирусларга ухшаш хусусиятлари:
  • Тирик хужайра ичида купаяди
  • Купайиши ва яшаши учун хужаин хужайра ферментларидан ва энергия маъбаларидан фойдаланади
  • Таркибида куп липидлар тутади

Хламидиялар

  • Кокксимон бактериялар.
  • Облигат хужайра ичи паразити;
  • Одам учун патогенлари чакиради:
    • Chl.trаchomatis – трахома касаллигини (куз касаллиги)
    • Chl.limfogranul (venereum) – венерик касалликни
    • Chl.psittaci – упканинг яллигланишини.
  • Товук эмбрионида ва хужайра культурасида устирилади
  • Узида ДНК ва РНК тутади.
  • РИВОЖЛАНИШИДА 3 та БОСКИЧ тафовут килинади:
  • Майда элементар таначалар- узида нуклеоиднинг генетик материалини ва рибосомалар тутади, 3 кават кобик билан уралган.
  • Бирламчи таначалар-нуклеоид, фибриллалар ва рибосомалар
  • Оралик боскич

Хламидиялар

Замбуруғлар

  • Fungus, mycos – уларнинг > 100000тури бор
  • Улар эукариотларга киради
  • Улар бир хужайрали ва куп хужайрали организмлардир
  • Шаклига кура: думалок, тухумсимон,нок
  • симон,тугногичсимон,амёбасимон.
  • Улар гифлардан ташкил топган.
  • Гифлар чигаллашиб мицелийлар хосил килади

Замбуруғлар (Fungus, mycos)

  • -100000та тури бор
  • -эукариотларга киради
  • -бир хужайрали ва куп хужайрали организмлардир
  • Шакли: думалок, тухум симон ва бошкалар.
  • Улар гифлардан ташкил топган.

Замбуруғлар (микозлар)

  • Патоген замбуруғлар микозни юзага келтиради:
    • Юза
    • Чуқур
  • Юзаси – эпидермофитияни келтириб чиқаради: соч тукилиши кузатилади.
  • чуқури – ички органларни жарохатлайди,уларни купроқ Candida замбуруғи келтириб чиқаради.

Замбуруғлар - микозлар

  • Микозлар кўпроқ:
    • А) авитаминозларда;
    • Б) дисбактериозларда;
    • В) куп терлайдиганларда;
    • Г) шахсий гигиенага риоя қилмаганларда
    • учрайди.

Замбуруглар

Актиномицетлар

  • Замбуруғларнинг алохида группаси бўлиб Aktynomycetalis қатори ва оиласига киради.
  • Прокареотларга киради, грамм усулида грамм мусбат буялади
  • Улар актиномикоз касаллигини келтириб чиқаради.
  • Тўқимада йирингли оқма яра хосил қилади.
  • Streptomyces авлодига кирувчи стрептомицетлардан стрептомицин антибиотиги олинади.

Купайиши

  • Спора хосил килиб
  • Ипчаларнинг булиниши оркали
  • Оддий йули билан
  • Куртакланиб
  • Тузилиши:
  • -хужайра девори
  • -цитоплазматик мембрана
  • -нуклеоид
  • -рибосомалар, киритмалар

Yüklə 37,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin