B. N. Oripov tasviriy san’at va uni 0 ‘qitish metodikasi

7- b
rasm. 
K.Cheprakov. Kitob grafikasi. 1957- y.
,,0 ‘qituvchi“ romani illustratsiyasi.
0 ‘zbekistonda grafika san’ati ayniqsa, mustaqillik yillarida 
jadal rivojlana boshladi. M .Kagarov, V.Apuxtin, P.Annenkov, 
G '.B o y m a to v , L. Ibrohim ov, A .M am ajonov, M .K arp u zas, 
M .Sodiqov, B.Ismoilov, S.Redkin, S.Isoqov, I.Vasilyev, L.Tiora, 
L .Z u fa ri, T .A yupov, T .A hm adaliyev, Y .A liger, R .A zizov, 
A.Ligay, M .Fozilov kabi rassom lar katta ijod yo ‘lida faoliyat 
ko‘rsatmoqdalar.
22

---

1.3. HAYKALTAROSHLIK
Haykaltaroshlik san’ati 
— tasviriy san’atning eng qadimiy 
turlaridan bo ‘lib, odam lar hali rasm chizish va yozishni bilmas- 
laridan oldin loy va yopishqoq materiallardan odam va hayvonlar 
tasvirini ishlaganlar.
Haykal — voqelikni yoki narsani uch o'lchovda, yorug1- 
soyalar asosida shakl ifodasida ko‘rinadigan tasvirlar vositasida 
fazoda ifoda etadi.
Haykallar — ko‘chalar, maydonlar, xiyobonlarga, xonalar- 
ga, binolarning peshtoqlariga, kamizlarga, devorlarga, medallar 
va tangalaming sirtiga isblanadi (8- rasm).
Haykaltaroshlik asarlari m azm uni, m ohiyat va xarakteriga 
ko‘ra uch turga bo ‘linadi.
1. Monumental haykaltaroshlik 
— m uhim tarixiy voqealarga, 
xalq qahram onlari, davlat arboblari, atoqli shaxslar, rassom, 
yozuvchi, shoirlar, olimlar, fan arboblari va tarixiy shaxslaming 
xotirasiga bag‘ishlab ishlanadi. Bunday haykallar katta, ochiq 
maydonlarga, ko‘cha boshlariga qo‘yiladi.
2. Dekorativ haykaltaroshlik 
— binolar, ko'cha va xiyobon- 
lam i bezash uchun qo‘llanadi. Dekorativ haykaltaroshlik m onu­
m ental haykaltaroshlikdan 3 jihati bilan, ya’ni birinchidan, kichik 
hajmda ishlanishi, ikkinchidan, yaqindan ko‘rishga m o ‘ljallanib 
ishlanishi, uchinchidan, obrazlaming turli psixologik kechinmalari 
asosida ishlanishi bilan farq qiladi.
Binolarning deraza, devorlarini bezatish, faw oralar va stol 
ustiga qo ‘yishga m o ‘ljallangan buyum lar va ularning yuzasiga 
ishlangan bo ‘rtm a tasvirlaming ham m asi dekorativ haykaltarosh- 
likka mansubdir.