Azərbaycan xalqının tarixinə qanlı Yanvar faciəsi kimi da
Yüklə 207,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Müasir səhiyyə elmi əsaslarla dünyada əldə edilmiş təcrübə əsasında və bir də səhiyyə
- “Azərbaycanda keyfiyyətli, səviyyəli tibbi xidmətin göstərilməsi üçün bütün imkanlar var!” İlham Əliyev
- twitter.com/MerkeziKlinika 20 YANVAR - MÜSTƏQİLLİYƏ APARAN YOL
- MƏRKƏZİ KLİNİKA
- Məqsədimiz - beynəlxalq standartlara uyğun tibbi xidmət göstərməkdir Həkimlərimiz beynəlxalq konfrans və kurslarda
- Xəstənin şikayətləri
|
Azərbaycan xalqının tarixinə qanlı Yanvar faciəsi kimi da- xil olan 1990-cı il 20 Yanvar hadisələrindən 25 il keçir. Keçmiş sovet dövlətinin hərb maşınının həmin gün Azərbaycan xalqına qarşı həyata keçirdiyi vəhşi terror aktı insanlığa qarşı törədilmiş ən ağır cinayətlərdən biri kimi bəşər tarixində qara səhifə olaraq qaldı. Milli azadlığı, ölkəsinin ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizəyə qalxmış dinc əhaliyə divan tutulması, kütləvi terror nəticəsində yüzlərlə günahsız insanın qətlə yetirilməsi və yaralanması totalitar sovet re- jiminin süqutu ərəfəsində onun cinayətkar mahiyyətini bütün dünyaya bir daha nümayiş etdirdi. Həmin vaxt Azərbaycan qonşu Ermənistanın da təcavüzünə məruz qalmışdı. Belə bir şəraitdə sovet rəhbərliyi nəinki münaqişənin qarşısını almaq üçün qəti tədbirlər görməmiş, əksinə, Azərbaycana yeridilən ordu
hissələrinin tərkibinə Stavropol, Krasnodar və Rostovdan səfərbərliyə alınan erməni əsgər və zabitləri, sovet hərbi hissələrində xidmət edən ermənilər, hətta erməni kursantlar da daxil edilmişdi. Bakıya yeridilən qoşun kontingentinə, - bəzi məlumata görə, onun sayı 60 min nəfərə çatırdı, - “doyüş tapşırığını” yerinə yetirmək üçün möhkəm psixoloji hazırlıq keçmişdilər. Mixail Qorbaçov başda olmaqla sovet impe- riyasının rəhbərliyi Bakıda “rus və erməni kar- tından” məharətlə istifadə etdi. Guya Bakıya qoşun onları, hərbi qulluqçuların ailələrini qorumaq, “millətçi ekstremistlər” tərəfindən hakimiyyətin zorakılıqla ələ keçirilməsinin qarşısını almaq üçün yeridilmişdi. Əslində isə bu açıq riyakarlıq, ağ yalan idi. Çünki sovet rəhbərliyinin “dəlilləri” hətta həqiqətə yaxın olsaydı belə, Bakıya təpədən-dırnağadək si- lahlandırılmış qoşun göndərməyə ehtiyac yox idi. Ona görə ki, həmin vaxt burada da- xili qoşunların 11 min 500 əsgəri, Müdafiə Nazirliyinə tabe olan Bakı qarnizonunun çoxsaylı hərbi hissələri, hava hücumundan müdafiə qüvvələri var idi. 4-cü ordunun ko- mandanlığı da Bakıda yerləşirdi. Bütün bunlara baxmayaraq, 1990-cı il yanva- rın 19-da Mixail Qorbaçov SSRİ Konstitusiya- sının 119-cu, Azərbaycan SSR Konstitusiyası- nın 71-ci maddələrini kobud şəkildə pozaraq, yanvarın 20-dən Bakıda fövqəladə vəziyyət elan edilməsi haqqında fərman imzaladı. La- kin SSRİ DTK-nın “Alfa” qrupu yanvarın 19- da saat 19.27-də Azərbaycan televiziyasının enerji blokunu partlatdı, respublikada tele- viziya verilişləri dayandırıldı. Gecə isə qo- şun fövqəladə vəziyyət elan edilməsindən xəbərsiz olan şəhərə daxil oldu və əhaliyə divan tutmağa başladı. Qorbaçovun fərmanı qüvvəyə minənədək - yanvarın 20-də saat 00-dək artıq 9 nəfər öldürülmüşdü. Bakıda fövqəladə vəziyyətin elan olunması haqqın- da məlumat isə əhaliyə yalnız yanvarın 20-də səhər saat 7-də respublika radiosu ilə çatdırıl- dı. Həmin vaxt öldürülənlərin sayı 100 nəfərə çatmışdı. Halbuki, Qorbaçovun Azərbaycana ezam etdiyi yüksək vəzifəli emissarlar saxta- karlıqla bəyan edirdilər ki, Bakıda fövqəladə vəziyyət elan olunmayacaqdır. Tanklar, zirehli transportyorlar Bakı küçələrində qarşılarına çıxan hər şeyi əzir, hərbçilər hər tərəfi amansız atəşə tuturdular. Yaralıları aparmağa gələn “təcili yardım” ma- şınlarını və tibb işçilərini də atəşə tuturdular. Bir neçə gün ərzində 137 nəfər öldürüldü, 700-dək adam yaralandı, 800-dən çox adam qanunsuz həbs edildi. Həlak olanlar arasında yetkinlik yaşına çatmayanlar, qadınlar, qoca- lar, şikəstlər də var idi. “Şit” təşkilatı ekspertlərinin hesabatı real mənzərənin nə qədər faciəli olduğunu əks etdirir: “Adamları xüsusi qəddarlıqla və ya- xın məsafədən güllələmişlər. Məsələn, Y.Meyeroviçə 21, D.Xanməmmədova 10-dan çox, R.Rüstəmova 23 güllə vurulmuşdur; Xəstəxanalar, “təcili yardım” maşınları atəşə tutulmuş, həkimlər öldürülmüşdür; Adamlar süngü-bıçaqla qətlə yetirilmişdir…”
Həkimlərin fədakarlığı Qanlı yanvarda ölkəmizin tibb işçiləri bö- yük fədakarlıq göstərdilər. Onlar həyatlarını təhlükəyə, od-alovun qarşısına ataraq yaralı- ları xilas etməyə çalışdılar. Onların fədakarlığı ölçüyəgəlməzdir. Keçmişdə tibb işçisi olan, jurnalist Şirin Manafov həmkarlarının və “qara Yanvar” şahidlərinin xatirələrini toplayıb. Kliniki Eksperimental Cərrahiyyə İnstitutunun həkim anestezioloqu E.Əliyev qanlı Yanvarda tibb işçilərinin böyük fədakarlıq göstərdiyini qeyd edib: “Şəhərdə güllə səsi eşidilən kimi xəstəxanamızın bir çox həkimləri özlərini xəstəxanaya çatdırdılar. Yaralılar gecə saat 1 radələrindən sonra xəstəxanaya daxil olma- ğa başladı və ilk əməliyyat gecə saat 2-də oldu. Əməliyyatlar bir-birinin arxasınca ke- çirilirdi. Səhərə yaxın xəbər tutduq ki başqa xəstəxanalarda da vəziyyət oxşar olub”. Mirqasımov adına klinik xəstəxanasının həkimi C. Atakişiyev: “Güllə yarası alanlardan sava- yı, qazla zəhərlənmə ilə bir çox vətəndaşlar qəbul etdik. Bizim şöbəyə 38 belə xəstə daxil olmuşdu ki, onlardan 6-sı əməliyyata çatma- mış dünyalarını dəyişmişdilər”. 1990-cı ildə Respublika Xəstəxanasının baş həkimi olan M.Qasımov 21 yanvarda xəstəxanada artıq sarğı və ağrıkəsicilərin tükəndiyini xatırlayıb: “Yalnız qan ehtiyatımız vardı. Yüzlərlə şəhər sakini qan vermışdi. Ağsu, Beylaqan, Şamaxı sonradan isə digər rayonlar dərman ləvazimatları və tikiş materialları ilə köməyimizə qoşulmuşdu”. 1 saylı klinik xəstəxananın həkimi V.Yusifzadənin xatirəsindən: “20 Yanvar gecəsi mən “Salyan kazarması” tərəfdə idim. Hərbi məktəbin həyətindən üstü silahlılarla dolu tanklar çıxdı. Biz yerə otu- raraq onların çıxışına əngəl törətmək istədik. Onda biz tərəfə bir neçə tüstü qumbarası atdılar. Tüs- tü dağıldıqdan sonra üzərimizə atəşlə hü- cum edən əsgərləri gördüm. Mən kolluqda gizlənmişdim və gördüklərimə inana bilmir- dim. Tanklar yaralı və ölüləri əzərək onların üzərindən keçib getdi”. Təcili tibbi yardım stansiyasının baş həkimi C.Hüseynov: “22 yanvarda bizim xəstəxanada 176 yaralı var idi. İlk gün isə 30 cəsəd gətirmişdilər. Hər gün yaralılardan kimsə vəfat edirdi. Sonradan mərkəzi qəzetdən oxudum ki, Bakıya ordu yeridilməsi nəticəsində 40 nəfər in- san yaralanıb. Bu yalan məni şoka saldı”. Ələsgər Əkbərov küçəsi, 97 saylı evin sakini Emilya Ağayevanın xatirəsindən: “Yanvarın 20-də səhər çağı bir hərbi maşın yüksəldici səslə evdən çölə çıxmamaq üçün elan verirdi. Bundan bir neçə saat keçdikdən sonra iki zirehli maşın gələrək lülələrini yaşa- yış binası istiqamətinə qaldırdı və atəş açma- ğa başladı. Biz özümüzü dəhlizə ataraq xilas olduq”.
Mübarizlik simvolu Yanvarın 20-də artıq bütün dünya Bakıda törədilmiş dəhşətli qırğından xəbər tutdu. 1990-cı ilin yanvar qırğını nə qədər faciəli olsa da, Azərbaycan xalqının iradəsini, milli azad- lıq uğrunda mübarizə əzmini qıra bilmədi. Həmin müdhiş gecədə həlak olan vətən oğul- ları Azərbaycanın tarixinə parlaq səhifə yazdı- lar, xalqın milli azadlığı, müstəqilliyi üçün yol açdılar... 20 Yanvar 1990-cı il faciəsi azərbaycanlıların tarixinə öz həyatlarını azadlıq və müstəqillik üçün qurban vermiş şəhidlərin anım günü kimi həkk olundu. Artıq o hadisələrin 25-ci il dönümünü qeyd edirik. Xalqımızın yaddaşın- da bu faciə eyni zamanda, mübarizlik simvolu kimi yaşayır. Yanvar hadisələri xalqımıza azad- lıq hissi və seçim verdi. Bu azadlıq və seçimin ali nöqtəsi müstəqil Azərbaycanın yaradılması oldu.
Bu gün Bakının ən yüksək nöqtələrindən birində hər bir azərbaycanlı üçün müqəddəs and yerinə çevrilmiş bir ünvan var: bu, 20 Yanvar qurbanlarının və Ermənistanın hərbi təcavüzünə qarşı döyüşlərdə həlak olanların dəfn edildiyi Şəhidlər xiyabanıdır. Hər il yan- varın 20-də minlərlə insan bu xiyabanı ziyarət edir, Vətənin azadlığı və suverenliyi uğrunda canlarından keçmiş Azərbaycan oğul və qızla- rının əziz xatirəsini ehtiramla yad edir. Nəsillər dəyişəcək, lakin Vətən oğullarının xatirəsi ürəklərdə əbədi yaşayacaqdır. “Mərkəzi Klinika” Ambulatoriyası Ünvan: Zərifə Əliyeva küç. 5, Az1005 “Mərkəzi Klinika” Xəstəxanası Ünvan: Parlament pr. 76, Az1006 MƏRKƏZİ KLİNİKA
1990-cı ilin yanvar qırğını nə qədər faciəli olsa da, Azərbaycan xalqının iradəsini, milli azadlıq uğrunda mübarizə əzmini qıra bilmədi.
MƏRKƏZİ KLİNİKA BÜLLETEN-3 | YANVAR 2015 2 Son illər dünya ölkələrində səhiyyə sistemi sürətlə in¬kişaf edir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının rəyinə görə səhiyyədə tibbi texnika və texnologiyalar ən çoxu dörd ildən bir yeni, daha inkişaf etmiş nəsillərlə əvəz olu- nur. Bu da nəticə etibarilə bütün səhiyyə sistemini, tibbi biliklərin, kadrların, dərman vasitələrinin inkişafına səbəb olur. Bu inkişaf tendensiyası Azərbaycan Respublika- sından da yan keçməmişdir. Son illər bir-birinin ardınca istifadəyə verilən və ən son tibbi texnika və texnologiya- larla təmin olunmuş dövlət və özəl tibb müəssisələri bu- nun əyani sübutudur. Artıq bundan sonra əsas məsələ xal- qımıza beynəlxalq standartlara uyğun və keyfiyyətli tibbi xidmət göstərməkdən ibarət olmalıdır. Lakin çox təəssüf hissi ilə söyləmək lazımdır ki, potensial imkanı olan və ya olmayan tibb müəssisələrinin hər biri beynəlxalq stan- dartlara uyğun tibbi xidmət göstərdiklərini iddia edərək, sanki "beynəlxalq standartlar" məfhumunu istismar edir, yanlış informasiya¬lar əsasında vətəndaşlarımızda çaşqınlıq yaradırlar. Belə bir vəziyyətdə Mərkəzi Klinika ölkəmizə tibb sahəsində beynəlxalq standartları tətbiq edən ilk iri özəl tibb müəssisəsi kimi xalqımızın bu sahədə maarifləndirilməsini özünə borc bilir. Tibbdə “beynəlxalq standart”lar tibbi xidmətin və bu xidməti təqdim etmək üçün təşkilati-texniki prosesin bu günədək dünyada əldə olunmuş və sınaqdan keçirilmiş ən son nailiyyət və göstəriciləridir. Hazırda ən etibarlı standartlar ABŞ səhiyyə müəssisələri tərəfindən əsası qo- yulmuş və əksər dünya ölkələrinin səhiyyə müəssisələri tərəfindən qəbul edilmiş Joint Commision International (JCI) standartlarıdır. Tibb sahəsində əsas beynəlxalq standartlardan biri tib- bi xidmətin etibarlılığı və təhlükəsizliyidır. Mərkəzi Klinika fəaliyyət göstərdiyi müddət ərzində bu standartlara əməl edərək xalqımızın yüksək inam və etibarını qazanmışdır. Bu etibarı qorumaq üçün aşağıdakı məsələlərə xüsusi diqqət yetirilir: • Beynəlxalq standartlara görə etibarlı və təhlükəsiz tibbi xidmət göstərmək üçün səhiyyə müəssisəsində, xüsusən də stasionar müalicə nəzərdə tutulan müəssisələrdə reanimasiya, əməliyyatxana, tibbi diaq- nostika, sterilizasiya və təcili yardım sahələrinin olması mütləq şərtdir. Mərkəzi Klinikada 146 stasionar çarpayı mövcuddur. Buna müvafiq olaraq 19 çarpayılıq reani- masiyası, 9 əməliyyat otağı, sterilizasiya, laboratoriya, şüa diaqnostika və 5 çarpayılıq təcili yardım şöbəsi fəaliyyət göstərir ki, bu da etibarlı və təhlükəsiz tibbi xidmət verilməsinə imkan verir. • Etibarlı və təhlükəsiz tibbi xidmət üçün xəstələrin şəxsiyyətini bildirən informasiyaların düzgünlüyü həyati əhəmiyyət daşıyır. Bu məqsədlə şəxsiyyəti bildirən ən azı iki məlumat birlikdə istifadə edilir və bu məlumatlar xəstələrin biləklərinə keçirilən bilərziklərə (kişilər üçün mavi, qadınlar üçün narıncı rəngli) qeyd edilir. • Etibarlı və təhlükəsiz tibbi xidmətlərin göstərilməsində standartlardan biri də xidmətin fasiləsiz xarakterli ol- masıdır. Bu məqsədlə: - Xəstə fasiləsiz tibbi xidmət almaq üçün xidmət prose- sinin bütün mərhələlərində tək bir həkimin (müalicə həkiminin) məsuliyyəti və cavabdehliyi altında olur. Müalicə zərurəti yaranarsa, xəstə başqa həkimin cavabdehliyinə keçirilə bilər. Ancaq xidmətin heç bir mərhələsində bu cavabdehlik zənciri kəsilə bilməz. - Növbə dəyişmələrində, xəstənin başqa bir şöbəyə köçürülməsində təhvil verən heyət təhvil alan heyətə xəstənin vəziyyəti və müalicə barədə ətraflı məlumat verir, təhvil-təslim mütləq yazılı şəkildə həyata keçirilir. - Xəstəxanada tibbi təyinatlar ancaq yazılı şəkildə həyata keçirilir. Şifahi təyinatlara yalnız təcili hallarda, başqa seçim olmadıqda yol verilir. Lakin 12 saatdan gec olma- maqla verilmiş şifahi təyinat yazılı olaraq təsdiqlədilir. • Yüksək risk qrupuna daxil olan dərmanların xəstə otaq- larında və nəzarətsiz yerlərdə olmasına imkan verilmir. Narkotik və psixotrop dərmanlar xəstəyə xüsusi icazə ilə istifadə olunur. Boş ampulalar isə, xüsusi komissiya tərəfindən sayılaraq məhv edilir. • Tibbi xidmət planlaşdırılan xəstəyə məhz həmin xidmətin icra edilməsinin doğruluğunun təsdiq edilməsi üçün səmərəli prosedur tətbiq edilir. Bu məqsədlə tib- bi müdaxilələrdən əvvəl xəstənin əməliyyata razılıq sənədləri yoxlanılır, xəstəyə doğru nahiyədən, doğru müdaxilənin təmin edilməsi üçün Kritik Fasilə (Time– Out) praktikası tətbiq edilir. Bu zaman xəstənin özü- nün iştirakı ilə sənəd nömrəsi, adı, soyadı, atasının adı, tətbiq ediləcək tibbi müdaxilə, nahiyəsi və işarənin yeri bütün cərrahi və ya müdaxilə qrupu tərəfindən təkrarlanaraq bir daha təsdiq edilir. • İnfeksiyalara nəzarət, xüsusən də xəstəxana mənşəli infeksiyaların azaldılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bunun üçün xəstəxanada fəaliyyət göstərən “İnfek- siya nəzarət komissiyası” xüsusi proqram hazırlamış, xəstəxana və xüsusi sahələr (əməliyyatxana, reanima- siya, laboratoriya və s.) gündəlik nəzarətdə saxlanı- lır, böyük imkanlara malik sterilizasiya bloku fəaliyyət göstərir. • Tibbi xidmət zamanı yol verilmiş səhvin ( xətanın) aş- karlanması və bildirilməsi də xəstə təhlükəsizliyini təmin edən mühüm standartlardandır. Bu cür xətaların dərhal bildirilməsi onların nəticəsinin ağırlaşmadan qarşısını almaq üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. • Tibbi xidmətdə beynəlxalq standartlardan biri də xəstə və yaxınlarının hüquqlarının təmin edilməsidir. “Müəssisə, xəstəyə qulluq (xidmət) dövründə, xəstə və ailəsinin hüquqlarını təmin edən və müdafiə edən amilləri nəzərə almalı və buna imkan yaratmalıdır” (JCI, 2003: 25). Mərkəzi Klinikada bu hüquqlar aşağıdakı kimi təmin olunur: • Xəstə və yaxınlarının dəyər və inanclarına hörmət, tib- bi xidmətdə seçim azadlığı və gizlilik, narazı xəstələrin şikayət etmə kimi hüquqlarına xüsusilə həssaslıqla ya- naşılır. • Tibbi xidmət, xüsusən də yüksək riskli müdaxilələr (cərrahi, invaziv və s.) tətbiq olunacaq xəstələrə xidmətin mahiyyəti, nəticələri, xidməti həyata keçirəcək personal barədə ətraflı məlumat verilir, bundan sonra onlara müvafiq razılıq formaları imzalatdırılır. Həmin xidmətlər yalnız bundan sonra icra olunur. • Tibbi xidmət zərurəti ilə əlaqədar, xəstənin özünə və ətrafdakılara zərər verməsinin qarşısını almaq üçün başqa seçim olmadıqda hərəkət məhdudiyyətləri (bağ- lama, otağa qapatma və s.) tətbiq olunur. Keyfiyyətli tibbi xidmətin nəticəsi birbaşa xəstənin dəyərləndirilmə mərhələsindən asılıdır. JCI təşkilatının bu standartı “Qurumun, bütün xəstələrə göstəriləcək xidmət üçün tətbiq etdiyi, xəstələrin ehtiyaclarına görə hazırlanmış və meyarları əvvəlcədən müəyyən edilmiş bir dəyərləndirmə proseduru olmalıdır” şəklində ifadə edilir (JCI, 2003: 42). Xəstəxanamızda xəstələrin dəyərləndirilməsi zamanı ilk olaraq onların fiziki, psixoloji, sosial vəziyyəti, tərcümeyi-halı və xəstəliyi ilə əlaqədar məlumat toplanılır, analiz edilir, bundan sonra müalicə və qulluq planı hazırla- nır (JCI, 2003: 41). Xəstələrə ilkin və yenidən dəyərləndirmə əsasında diaqnoz qoyulur. Stasionar şəraitdə müalicə alan hər bir xəstə 24 saatda bir dəfədən az olmayaraq müalicə həkimi tərəfindən dəyərləndirilir. Müasir tibbi xidmətin əsaslarından birini də xəstəyə qulluq standartları təşkil edır. Bu sahədə JCI standartı bu cür ifadə olunur: “Siyasət, prosedur və təlimatlar bütün xəstələrə eyni tipli qulluq göstərilməsinə imkan verməlidir”. Mərkəzi Klinikada bu standart aşağıdakı kimi təmin edilir: • Tibbi diaqnoz və ehtiyacları eyni olan xəstələr fasiləsiz olaraq eyni səviyyədə tibbi xidmət alır. Hər bir xəstənin fiziki müayinə, qiymətləndirmə və analiz nəticələlərinə əsaslanan müalicə və qulluq planı olur. • Xəstə üçün risk daşıyan müdaxilələr (cərrahi, aneste- ziya və s.) zamanı mütləq surətdə yazılı razılıq alınır, müdaxilədən əvvəl isə xəstədən təkrar şifahi razılıq alı- nır.
• Xəstənin ağrı vəziyyəti, ilk klinik dəyərləndirilməsində qüvvədə olan ağrı skalaları əsasında dəyərləndirilir. • Dərman təyinatlarında xəstə təhlükəsizliyi, dərman xətalarının azaldılması və müalicəyə müvafiq dərman dozalarının istifadəsinə yönəlmiş sistem tətbiq edilir. Bu sistem elektron qeydiyyatı da özündə əks etdirir. • Xəstə evə yazıldıqda müalicənin davamı və bitməsi, habelə rahat və sağlam həyat tərzi keçirməsi üçün təlimatlandırılır. Bu barədə JCI standartı: “Təlim, xəstə və ailəsinin qulluqda və qulluqla əlaqədar qərarlarda iştirakını təmin etməlidir” kimi ifadə edilir (JCI, 2003: 92). Mərkəzi Klinikada təlimatlandırma hər bir xəstə üçün müalicə planına müvafiq şəkildə aparılaraq xəstə və xəstə yaxınlarını tibbi xidmətin iştirakçısına çevirmək məqsədini daşıyır. Göründüyü kimi, yuxarıda qeyd olunan standartlara və imkanlara malik olmayan səhiyyə müəssisələrinin beynəlxalq standartlara cavab verən tibbi xidmətlər göstərməsi müm- kün deyil. Belə müəssisələrdə müalicə alan xəstələrin həyatı ciddi təhlükə altındadır. Unutmayaq ki, insan sağlamlığı səhvləri bağışlamır, adi bir səhv Sizin həyatınızı itirməniz və ya ömürlük şikəstliyinizlə nəticələnə bilər. N.Yusifov MK baş həkimi, ürək-damar cərrahı, t.e.d., Dr. Kamran Musayev 8-13 dekabr 2014-cü il tarixdə Almaniyanın Berlin şəhərində "Minimal invaziv ürək cərrahiyyəsi" kursunda iştirak etmişdir. MK baş həkimin müavini, ümumi cərrah, t.e.n., Dr. Zaur Xəlilov 3-9 dekabr 2014-cü il tarixdə Fransanın Strasburq şəhərində "Endoluminal və Laparoskopik, Bariatrik və Metabolik Cərrahiyyə" kursunda iştirak etmişdir. Urologiya şöbəsinin müdiri Dr. Elbəyi Daşdəmirli 7-15 dekabr 2014-cü il tarixdə Fransanın Stras- burq şəhərində İRCAD İnstitutunun "Urological Laparoscopic Surgery İntensive" kursunda iştirak etmişdir.
MƏRKƏZİ KLİNİKA BÜLLETEN-3 | YANVAR 2015 3 Hər gün daha sürətlə inkişaf edən Azərbaycan səhiyyəsinin ugurları, nailiyyətlərini sadalamaqla bitməz.Belə uğurlardan biri kimi, 31 oktyabr 2014 tarixində Mərkəzi Klinikada keçirilən skolioz xəstəliyinin ən müasir metod və implantlar vasitəsilə "cərrahi korreksiyası" əməliyyatını göstərə bilərik. Bu əməliyyat nəinki Azərbaycanda, eləcə də dünyada ağır və nadir sayılır. Əməliyyat Mərkəzi Klinikanın Ortopedi- ya və Travmatologiya şöbəsinin müdiri t.e.n., Dr. Elviz Qasımov və komandası tərəfindən həyata keçirilmişdir. Skolioz xəstəliyi ölkəmizdə kifayət qədər ya- yılmış və son dərəcə ağır proqnoza malikdir. Son illərdə ölkəmizdə skolioz müalicəsi üzrə Ortope- diya və Travmatologiya cərrahiyyəsi uğurla inkişaf etmiş, bu sahədə ciddi naliyyətlər əldə edilmişdir. Skolioz xəstəliyinin müalicəsində ən mü- asir nailiyyət fəqərə ayaqcıqlarından keçirilən vintləri titan metalla fiksasiya edərək onurğa- nın düzləndirilməsidir. Bu metallar uzun müddət onurğada qaldığı üçün daha möhkəm və pas- lanmayan materialdan olmalıdır. Skolioz cərrahiyyəsində 13 illik təcrübəsi olan t.e.n., Dr. Elviz Qasımovun verdiyi məlumata görə ”PVA“ (Posterior Vertebral Art- rodez) adlanan bu əməliyyat dünyanın ən qa- baqcıl ölkələrində son 15-20 ildə tətbiq olun- mağa başlayıb. Bu metod ciddi onurğa əyriliyi olan xəstələrdə ümidverici, həyat qurtarıcı bir əməliyyatdır. “Bizim xəstəmiz 16 yaşında qadın xəstə idi. Xəstə poliklinikamıza ciddi kosmetik gö- rünüş, tənəffüs pozğunluğu, çox ayaqda qa- lan zaman ağrı şikayətləri ilə daxil olmuşdur. Aparılan müayinələr nəticəsində xəstənin döş fəqərələrində 42 % əyrilik ölçülərək “skoli- oz” diaqnozu qoyuldu. Xəstə yaxınlarına və xəstəyə cərrahi əməliyyat olunmasının vacibli- yi bildirildi. Xəstə əməliyyat öncəsi müayinələr edildikdən sonra əməliyyat otağına alındı. 4 saatlıq əməliyyat qan itkisi minimum olmaq- la uğurla icra edildi, onurğa əyriliyi düzəldildi. Xəstə bir gün sonra ayağa qaldırılaraq yeridil- di. Onu qeyd etmək istəyirəm ki, bu əməliyyat üçün ciddi infrastruktur və kadr hazırlığı olma- lıdır. Skolioz əməliyyatı tam bir komanda işidir" - deyə t.e.n., Dr. Elviz Qasımov qeyd etmişdir. Elm və texnologiyanın müasir dövrdə bizə verdiyi zövqlə yanaşı, o qədər də zərərli olduğunu unutmamalıyıq. Texno- logiya inkişaf etdikcə fiziki fəallıq mini- mum həddə çatır. Günün çox hissəsini masa, kompüter arxasında otururuq. Evdən işə, qonaqlığa, görüşlərə piyada deyil, avtomobillə gedirik. Bütün bunlar insana gözəllik, yaraşıq verən qamətin əyri olmasına gətirib çıxarır. Normal qamətə sahib olmaq üçün uşaq yaşın- dan düzgün yerimə, oturma qaydalarına əməl etmək lazımdır. Məsələn, beli əyri tutaraq gündəlik yerimə vəziyyəti, kom- püter qarşısında boynu əyri vəziyyətdə saatlarla oturma, ağır çantaları yalnız bir çiyində saxlama, zəif fiziki bədən onurğa əyriliklərinə gətirib çıxarır. Bu səbəbdən ən ciddi xəstəliklərdən olan skoliozdan bəhs etmək yerinə düşər... Hal-hazırda 50-80 % uşaqlar- da qamətin bu və ya digər əyrilikləri müşahidə olunur. 5-9 % uşaqlarda isə, onurğa sütununun ən ağır formalı de- formasiyalarından hesab edilən və son nəticədə hətta əlilliyə səbəb ola bilən skolioz xəstəliyi aşkar edilir. Məhz buna görə ortoped həkimlər əbəs yerə “sağ- lam onurğa - sağlam insan deməkdir” ifadəsini işlətmirlər. Skolioz (yunan dilindən tərcumədə "skoliosis"- əyrilik) - onurğa sütünu- nun yanlara əyilməsi olub, daxili or- qanların funksiyasının və kosmetik görünü¬şünün pozulması ilə müşahidə olunan xəstəlikdir.
• İdiopatik skolioz (70-80 %) qızlar- da adətən 12 yaşında, oğlanlarda isə 14 yaşında inkişaf etməyə baş- layır. Xəstəlik məktəbdə profilaktik müayinələr zamanı aşkarlanır. Bu zaman onurğa deformasiyasından başqa, qabırğalarda dəyişiklik və nəfəsalmada pozğunluqlar yaranır. Diaqnozun vaxtında qoyulması üçün profilaktik tədbirlərin görülməsi çox vacibdir. • Anadangəlmə skolioz onurğa struk- turlarının malformasiyası nəticəsində meydana çıxır. Anadangəlmə onurğa xəstəliklərinə, adətən digər orqanla- rın da anomaliyaları ilə birlikdə rast gəlinir. Bunlara isə sinir sistemi və ürək daxildir. • Sinir-əzələ mənşəli skolioz sinir sistemi- nin pozğunluqları ilə əlaqədar meydana çıxan bir növüdür. Məsələn, uşaq sereb- ral iflici, onurğa fəqərələrinin çatı, əzələ distrofiyası, kürək nahiyəsinin travması, onurğa şişləri, neyrofibromatoz.
• Ağrı (uşaq və gənclərdə çox vaxt ağrı olmur) • Kosmetik görünüş • Tənəffüs pozulması (ciddi əyrilikdə 60-70%)
• Nevroloji (Uyuşma, güc zəifləməsi) Diaqnostikasında klinik və radiolo- ji dəyərləndirmədən istifadə edilir. Sü- mük inkişafı tamamlanmamış xəstələrdə əyrilik 20% - gimnastika+təqib, əyrilik 20-40% - gimnastika +korset+təqib, əyrilik 40%-dən çox olduğu halda mütləq cərrahi əməliyyat tətbiq edilməklə ara- dan qaldırılır. Azərbaycanda təxminən hər 1000 nəfərdən 10-da bu və ya digər dərəcədə skolioz müşahidə edilir. Adətən xəstəliyin üstünə vaxtında düşülmür, insanın vücu- du əyilir və donqarlıq əmələ gəlir. Bu da yalnız cərrahi əməliyyatla müalicə edi- lir. Skolioz cərrahiyyəsi dünyada ən ağır əməliyyatlardan biridir. 5-6 saatdan 12 saatadək davam edir. Odur ki, ən kiçik yaşlardan belə valideynlər körpələrini nəzarətdə saxlamalıdır. Məsləhət: Profilaktik olaraq uşağı ildə bir dəfə həkim-ortopedə göstərmək lazımdır. Erkən yaşlarda keçirilmiş raxit xəstəliyi onurğa sütunu əyriliklərinin ən çox təsadüf edilən səbəblərindən biri he- sab edilir. Körpələrdə raxitin profilaktika- sı - düzgün qidalanma, günəş vannaları, müalicəvi idman və masajdan ibarətdir. Raxit xəstəliyinin əsas əlamətləri – tərləmə, uşaqda olan narahatlıq hissi və s.-lə müşahidə edilir. Kiçik yaşlı uşaqlarda onurğa sütunu- nun sağa və sola əyilməsi bir çox baş- qa hallarda da baş verə bilər. Məsələn, uşağı həmişə qucağınızda eyni tərəfdə gəzdirirsinizsə, uşaq hələ sərbəst otur- mağı bacarmadığı zaman onu yastıqlara söykədib oturdursunuzsa, uşağı erkən olaraq ayaq üstə dayandıraraq onu gəzdirməyə çalışırsınızsa, gəzinti zama- nı hər dəfə onun eyni əlindən tutursu- nuzsa, yumşaq yataqda yatırdırsınızsa və s. İməkləmə bel əzələlərini çox yaxşı möhkəmləndirir, bununla da yuxarı yaş- larda onurğa sütununun əyilməsinə qar- şı profilaktik tədbir görülmüş olar. Buna görə də, valideynlər hər vasitə ilə uşağı iməkləməyə meylləndirməlidirlər. Məktəb yaşlı uşaqlarda düzgün oturma bacarığı olmadığından, onla- rın onurğa sütunu bir çox hallarda de- formasiyalara məruz qalır. Ona görə də uşağın çantanı çiyində simmetrik asma- sına, stolda düzgün oturmasına nəzarət edilməlidir. Uşağın düzgün fiziki inkişafı - onur- ğa sütunu əyriliyinin gözəl profilakti- kasıdır. Bunun üçün uşaq təmiz havada çox olmalı, qaçmalı, hərəkətli oyunlar- da, gəzintilərdə iştirak etməlidir. Hər bir uşaq hər gün səhər idmanı etməlidir. Bu, bədənin müxtəlif əzələ qrupları- nın kifayət qədər möhkəmlənməsinə və qamətin şux olmasına kömək edir. Uşağın yatağı da rahat olmalıdır. Bu zaman yataq çox yumşaq deyil, bir qədər bərk olmalıdır. Bu baxımdan müasir or- topedik döşəklərə üstünlük verilməlidir. Uşağın yastığı həddən artıq hündür və yumşaq olmamalıdır. Onun yastığının nazik və düzbucaq şəklində olması daha məsləhətlidir.
Yüklə 207,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|