AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti A.Ş.İbrahiMov, Z. A. abdulova, L. N. mehdiyeva mikologiya (dərslik)

III  FƏSİL 

 

GÖBƏLƏKLƏRDƏ  

QİDA MADDƏLƏRİNİN METABOLİZMİ 

 

3.1. Tənəffüs və qıcqırma. Ümumi anlayışlar 

 

Üzvi maddələrin parçalanması – dissimilyasiya 

(katabolizm) zamanı alınan enerji, hüceyrənin enderqonik 

reaksiyalarının gedişinə  sərf olunur. Demək olar ki, bütün 

orqanizmlərdə dissimilyasiya prinsipcə yaxın yollarla həyatа 

keçir.  

Dissimilyasiyanın iki əsas forması vardır: 1) tənəffüs; 2) qıc-

qırma. Qıcqırma prosesi nəticəsində üzvi maddələr axıra qədər 

parçalanmadıqlarından, toplanan son məhsullar enerji 

baxımından zəngin olur. Lakin tənəffüs zamanı üzvi maddələr 

sonadək (tamamilə) parçalanır, buna görə  də, tənəffüsün son 

məhsullarında enerji ehtiyatı çox azalır. Özünün miqyasına və 

əhəmiyyətinə görə  tənəffüs, qıcqırma prosesindən xeyli 

genişdir. Bununla belə, qıcqırma prosesi, tənəffüsə nisbətən 

üzvi maddənin parçalanmasının həm sadə, həm də daha qədim 

formasıdır. Tənəffüs və  qıcqırma bioloji oksidləşmənin iki 

tərəfidir. Qıcqırma və 

tənəffüsün 

əsas substratları 

karbohidratlardır. 

Hüceyrə kimi mürəkkəb sistemdə çoxlu sayda gedən 

müxtəlif proseslər, yalnız çox dəqiq surətdə  tənzimlənmə  və 

hüceyrə elementlərinin bir-birilə sinxron şəkildə qarşılıqlı təsiri 

şəraitində mümkündür. Belə qarşılıqlı təsir tənəffüs adlandırılan 

funksiyanın əsasını təşkil edir. 

Üzvi maddələrin çevrilməsini həyata keçirən oksidləşmə – 

reduksiya proseslərinin məcmusu tənəffüs adlanır. Tənəffüs 

prosesini empirik şəkildə aşağıdakı kimi yazmaq olar. 

C

6

H

12

O

6

 + 6O

2

 

→ 6CO

2

 + 6H

2

O    ∆G

0

= - 686 kkal/mol 

Uzun müddət, tənəffüs prosesinin bioloji əhəmiyyətini 

ancaq üzvi maddələrin çevrilməsi nəticəsində enerjinin 

 

  ayrılması  və onun sonradan müxtəlif prosesllərdə istifadə 

olunması kimi başa düşürdülər. Lakin sonralar bu prosesin 

biokimyəvi təbiətini və onun enzimatik sistemlərini  ətraflı 

öyrəndikdə, məlum oldu ki, bu halda əmələ  gələn aralıq 

məhsullar fəal metabolitlər olub, hüceyrənin mübadilə 

reaksiyalarında mühüm rol oynayır. 

Əgər göbələk hüceyrəsi, bir qram molekul şəkərə görə 

tənəffüs prosesində təxminən 686 kkal enerji ayırırsa, qıcqırma 

zamanı isə ayrılan enerji 

≈ 28 kkal-dir. Odur ki, qıcqırma 

prosesində  tənəffüsdəki qədər (686 kkal) enerji almaq üçün 

istifadə edilən qidanın miqdarı təxminən 25 dəfə çox olmalıdır. 

Beləliklə  də, qəbul olunan qidanın çox hissəsi enerji 

sərfiyyatına getdiyindən, odur ki, mitsellərin  əmələ  gəlməsinə 

sərf olunan şəkərlərin, göbələk tərəfindən mənimsənilən şəkərin 

ümumi miqdarına olan nisbəti – qənaət  əmsalı çox nadir 

hallarda 50%-dən çox olur. Mühitdə  şəkərin qatılığı çox 

olduqca (10-20%) göbələklərdə bu əmsal bəzən 10-12%-ə 

düşür. 

Göbələklərdəki metabolizmdə, termodinamik nisbətlər 

Rubner  əmsalı formasında ifadə edilir. Bu əmsal, böyüyən 

mitselin sərf etdiyi (kkal/q) enerjinin, göbələk tərəfindən mə-

nimsənilən karbon mənbəyinin ümumi enerjisinə olan (kkal/q) 

nisbətdir. Mitsellərdə olan maddələrin enerji tutumu (miqdarı), 

qlükozadakı miqdardan çox olduğundan odur ki, Rubner 

əmsalı, qənaət əmsalından adətən böyük olur.  

İki fizioloji funksiya: tənəffüs və qıcqırma nəinki əlaqələri 

olmayan proseslərdir, əksinə onlar bir-birilə genetik əlaqədədir. 

Belə ki, tənəffüs substratının (şəkərlərin) çevrilməsinin ilk 

mərhələsi həm tənəffüs, həm də  qıcqırma üçün ümumidir. 

Yəni:  

                                     C

6

H

12

O

6

 

(şəkər) 

 

 

aralıq məhsullar 

                                                                                                     

 

                              

qıcqırma                      tənəffüs 

                     (2CO

2

+2C

2

H

5

OH)        (6CO

2

 + 6H

2

O) 

 

Ardıcıl çevrilmələr nəticəsində  əmələ  gələn aralıq 

məhsullar da hər iki proses üçün ümumi hesab edilir. Bu iki 

proses, bir-birindən,  şəkərlərin parçalanması müəyyən 

mərhələyə çatdıqdan sonra ayrılır. Tənəffüslə qıcqırmanın bir-

birindən fərqlənməsi aralıq məhsulların sonradan çevrilməsinin 

xarakterindən asılıdır. Tənəffüs və qıcqırma arasındakı genetik 

əlaqə, çoxlu sayda təcrübələrdə sübut olunaraq, hazırda hamı 

tərəfindən qəbul olunmuşdur. Beləliklə, tənəffüs bioloji 

oksidləşmənin aerob, qıcqırma isə anaerob (sirkə turşulu 

qıcqırma istisna olmaqla) yoludur. Bəzən qıcqırmaya anaerob 

tənəffüs də deyilir. Tənəffüsün dayanması canlının məhv 

olmasına səbəb olur. Odur ki, tənəffüs, orqanizmlərdə 

funksiyasına və miqyasına görə universal və mərkəzi prosesdir.  

 

 

3.1.1. Tənəffüsün substratları və tənəffüs əmsalı 

Tənəffüs prosesində istifadə olunan substratlardan ən 

mühümü karbohidratlardır. Hüceyrədə olan karbohidratların 

təxminən dörddə üç hissəsi, tənəffüsdə  sərf oluna bilər. 

Tənəffüs substratı kimi, zülallardan və yağlardan da istifadə 

edilir. Bir sıra heterotrof orqanizmlərdə (məsələn, kif 

göbələklərində) tənəffüs substratı, həmin orqanizmin yaşadığı 

mühitin tərkibindən asılıdır. Göbələk və digər qrup 

orqanizmlər, təbiətdə rast gəlinən üzvi birləşmələri, o 

cümlədən, çətin mənimsənilən birləşmələri də ekzofermentlərin 

köməyilə istifadə edə bilirlər. Müxtəlif fermentlərin aktivləşmə 

qabiliyyəti və fəaliyyət göstərdiyi şəraitə görə bəzi iri və kiçik 

göbələk taksonlarını bir-birindən fərqləndirmək mümkündür. 

Bir çox göbələklər zülalları ekzogen parçalanmağa qadirdir. 

Bunun üçün onlar, proteolitik fermentlərin üç əsas tipini mühitə 

ifraz edirlər. Bu fermentlərdən olan endopeptidazalar, zülal 

zənciri daxilində peptid rabitələrini qırır. Ekzopeptidlər, əksinə, 

 

  zəncirin yalnız sonuna təsir edir.  

Mühüm qida maddələrindən biri də yağlardır (lipidlər). 

Yağların parçalanması, lipazanın təsiri ilə başlayır. Bu 

fermentin təsiri altında yağlar qliserin və yağ turşularına 

parçalanır. Yağları parçalayan göbələk fermentlərinin  əksəriy-

yətinin pH-optimumu qələvi sahəyə düşür, lakin bəzi 

göbələklərdə bu ferment neytral və ya turş mühitdə daha aktiv 

olur.  Ən mühüm qida maddələrinin çevrilmə yollarının sxemi 

aşağıda verilmişdir. 

 

           Zülallar                      Polisaxaridlər                   Yağlar 

 

  

      Aminturşuları                     triozofosfat  

        

 

  oksalat – sirkə     piroüzüm turşusu          qlisin   yağ turşuları 

       turşusu    

  

   

α

 – ketoqlutar turşusu           Asetil-K

0

A            Asil – K

0

A 

 

                              

                                   Krebs tsikli  

 

Beləliklə  də, çoxlu sayda müxtəlif yüksəkmolekullu 

birləşmələr tədricən parçalanaraq, monomerlər, onlardan isə 

karbon turşuları  əmələ  gəlir. Karbon turşularından proton və 

elektonlar (2H

+

+2e

-

) üç sistem: NAD(F), Flavin və Lipoit tur-

şusu vasitəsilə vahid bir axına qoşulur və  tənəffüsün 

elektronnəqliyyat dövrəsini qidalandırır.  

Tənəffüsdə istifadə olunan substartın təbiətindən asılı 

olaraq tənəffüs  əmsalının qiyməti dəyişilə bilir. Tənəffüs 

əmsalı, xaric olunan karbon qazının miqdarının, udulan oksi-

genin miqdarına olan nisbətidir: 

2

2

O

CO

RQ

=

 

 

 

Tənəffüs  əmsalının qiyməti aşağıdakı hallarda vahidə 

bərabər olur: tənəffüs substratı, reduksiya səviyyəsinə görə 

şəkərlərdəki kimi olsun; hüceyrə oksigenlə tam təchiz olunsun: 

proses,  şəkərlərin son məhsullarına (CO

2

, H

2

O) qədər davam 

etsin. Belə halların hər hansının pozulması, tənəffüs  əmsalının 

vahiddən az, yaxud çox olmasına gətirib çıxarır. Əgər, tənəffüs 

prosesi, qıcqırma ilə birlikdə həyata keçirilirsə, bu halda tənəffüs 

əmsalının qiyməti vahiddən çoxdur (RQ>1). 

Tənəffüs substratı kimi sərf olunan maddənin tərkibi hid-

rogenlə zəngin, oksigenlə isə kasıb olduqda RQ>1 olacaqdır. 

 

 

3.1.2. Tənəffüsün ferment sistemləri 

Hüceyrələrdə bütün reaksiyalar kifayət qədər sürətlə getmir. 

Lakin spesifik bioloji katalizatorların – fermentlərin iştirakı ilə 

onların sürəti kəskin artır. Bütün fermentləri aşağıdakı 6 əsas 

sinfə bölürlər: 

1. 

Oksidoreduktazalar (oksidləşdirici – reduksiyaedici fer-

mentlər). Bu sinfə aid olan fermentlər sistemdə oksidləşmə – 

reduksiya reaksiyalarını kataliz edir.  

2.

 Transferazalar. Bu fermentlər, bütöv atom qruplarının 

(fosfor turşusu, aminturşuları qalığı, amin və metil qruplarını və 

s.) bir birləşmədən digərinə daşınmasını kataliz edir.  

3. 

Hidrolazalar.  Böyük ferment qrupu olub, müxtəlif 

mürəkkəb (polimer) üzvi birləşmələrin suyun iştirakı ilə daha 

sadə birləşmələrə çevrilməsini həyata keçirir. Maddələrin bu 

cür parçalanması hidroliz adlanır. 

4. 

Liazalar.  Hər hansı qrupun substratdan qeyri-hidrolitik 

yolla ayrılmasını kataliz edən fermentlərdir. Bu halda sistemdə 

ya ikiqat rabitələr  əmələ  gəlir və yaxud ayrılan qrup ikiqat 

rabitəyə birləşir. 

5. 

İzomerazalar. Bu qrupun fermentləri üzvi maddələrin öz 

izomerlərinə çevrilməsini kataliz edir.  

6. 

Liqazalar (sintetazalar). ATP və digər nukleozid-fos-

 

  fatlardakı pirofosfat rabitələrinin qırılması ilə əlaqədar olaraq 

iki molekulun birləşməsini kataliz edən fermentlərdir. 

Tənəffüs substratlarının oksidləşmə – reduksiya 

çevrilmələrini kataliz edən fermentləri təsir xarakterinə görə 

dörd qrupa bölmək olar: 

1) hidrogeni fəallaşdıranlar (dehidrogenazalar); 

2) oksigeni fəallaşdıranlar (oksidazalar); 

3) hidrogenin (elektronların) aralıq daşıyıcıları rolunu oy-

nayan fermentlər; 

4) köməkçi fermentlər.  

Tənəffüs substratının  əvvəlcədən hazırlanması bütöv bir 

ferment kompleksi tərəfindən həyata keçirilir. Bu kompleks 

köməkçi fermentlər qrupuna aid edilə bilər. Tənəffüs 

prosesində hidrogenin fəallaşması dehidrogenazalar 

vasitəsilədir. Bütün dehidrogenazalar ikikomponentli 

fermentlər – proteidlərdir. Metabolit hidrogenin hansı akseptor 

tərəfindən qəbul olunmasına görə dehidrogenazaları iki əsas 

qrupa ayırırlar. Birinci qrupa, fəallaşmış hidrogeni birbaşa 

oksigenə verən dehidrogenazalar aid edilir. Bu qrup fermentlər 

«aerob dehidrogenazalar» adlanır.  İkinci qrupa aid olan de-

hidrogenazalar isə, fəallaşmış hidrogeni oksigenə deyil, hər 

hansı aralıq daşıyıcıya verir. Bu qrup fermentlərə «anaerob de-

hidrogenazalar» deyilir. Anaerob dehidrogenazalar, sayca bir-

inci qrupdakından çoxdur və özləri də iki yarımqrupa bölünür. 

Bu və ya digər yarımqrupa aid olunma, elektronların ilk aksepto-

runun sitoxrom sistemi komponentləri və ya piridinnukleotid 

qrupu koenzimlərinin olması ilə müəyyən edilir. Piridin dehidro-

genazalarının kofermenti nikotin-amidadenindinukleotid (NAD) 

və nikotinamidadenin – dinukleotidfosfatdan (NADP) ibarətdir. 

Piridin dehidrogenazaları anaerob dehidrogenazalara aiddir. 

Bioloji oksidləşmənin gedişində onlar, substrat hidrogeninin ilk 

akseptoru rolunu oynayır.  

Əksəriyyət reaksiyalar NAD

+

-ın iştirakı ilə dönən 

oksidləşmə – reduksiya reaksiyalarıdır. Hidrogenin akseptoru 

NADP

+

 olan reaksiyalar isə, az dərəcədə dönən olur. Dehidro-

 

  genazalar, hüceyrədə bir-birilə aralıq daşıyıcılar vasitəsilə 

əlaqə yaradır, bununla da, hüceyrələrdə anaerob şəraitdə 

oksidləşmə  və reduksiya reaksiyalarının getməsi üçün imkan 

yaranır. 

Aerob dehidrogenazaları (flavin oksidazaları) tənəffüs sub-

stratının hidrogenini (elektronları) bilavasitə oksigenə verirlər. 

Aerob dehidrogenazaların  əksəriyyətinin prostetik qrupları, 

flavinadenindinukleotiddən (FAD), ancaq bəzilərininki isə, 

flavinmononukleotiddən (FMN) ibarətdir. Flavin fermentləri iki 

böyük qrupa bölünür: 1) metalflavoproteidlər; 2) tərkibində 

metal olmayan flavoproteidlər. 

Adətən, flavin fermentləri tənəffüs substratından iki atom  

hidrogen qoparır və  iminbirləşmə əmələ  gətirir. Sonradan su-

yun iştirakı ilə  həmin birləşmə spontan (öz-özünə) olaraq 

müvafiq ketoturşulara və ya aldehidlərə çevrilir. 

Diqqəti cəlb edən  əsas faktorlardan biri də odur ki, aerob 

dehidrogenazaların təsiri altında hidrogen – peroksid (H

2

O

2

) 

əmələ  gəlir ki, bu da sonradan peroksidaza və ya katalaza 

tərəfindən parçalanır. 

Oksigeni fəallaşdıran fermentlər – oksidazalar 

tərkiblərindəki metalın təbiətindən asılı olaraq iki yarımqrupa 

bölünür: 1) dəmir proteidlər; 2) mis proteidlər. 

Terminal (sonuncu) oksidazaların böyük bir qrupu dəmir 

proteidlərdən ibarətdir. Dəmir proteidlər, ikikomponentli 

katalitik birləşmələr olub, prostetik qrupları dəmir – porfirindən 

əmələ gəlir. Dəmir – proteidlərə sitoxromlar, katalaza, peroksi-

daza və s.. aid edilir. Terminal oksidaza fermentləri qrupunda 

misproteidlər olduqca mühüm əhəmiyyətə malikdir. Bu qrupun 

nümayəndələrindən polifenoloksidazaları, askorbinoksidazanı 

və s. göstərmək olar. 

 

3.1.3. Qlikoliz prosesi (karbohidratların çevrilməsinin Em-

den – Meyerhof – Parnas yolu). Anaerob oksidləşmə 

Qlikoliz prosesinin öyrənilməsində, xüsusilə mühüm rol 

 

  oynayan tədqiqatçılardan Emden, Meyerhofun və Parnasın 

xidmətlərini nəzərə alaraq, çox hallarda qlikolizi Emden – 

Meyerhof – Parnas yolu da adlandırırlar. Müəyyən edilmişdir 

ki, qıcqırma zamanı anaerob parçalanmaya, heksozanın sərbəst 

molekulu deyil, onun əvvəlcədən  əmələ  gəlmiş fosfor efiri 

məruz qalır. 

Tənəffüsün anaerob mərhələsinin  əhəmiyyəti ondadır ki, bu-

rada heksoza molekulunun kimyəvi cəhətdən  ətalətliyi aradan 

qaldırılır və o, fəal hala düşür. Fəallaşma prosesi tədricən həyata 

keçirilir və bir sıra ardıcıl mərhələlərdən ibarət olur. Bu mərhələlər 

müvafiq fermentlər tərəfindən kataliz edilir. 

Göbələklərin  əksəriyyətində karbonun metabolizmi ümumi 

sxem üzrə gedir və bu baxımdan digər orqanizmlərdəkinə, hətta 

heyvanlardakına da oxşayır. Bu cür mübadilənin ilk dövrləri 

maya göbələklərində daha ətraflı öyrənilmişdir və bunu aşağı-

dakı ardıcıllıqla ifadə etmək olar.  

1. Bu mərhələdə qlükoza molekulunun reaksiyaya girmək 

qabiliyyətinin artması, onun fosfor efirinin əmələ  gəlməsi ilə 

əlaqədardır. Bu proses, heksokinaza fermenti vasitəsilə kataliz 

olunur. 

                                                           

 

 

 

 

            qlükoza                                              qlükoza-6-fosfat 

 

Bu reaksiyada fosfor turşusu mənbəyini ATP təşkil edir. 

Özünün fosfat qruplarından birini qlükozaya verərək ATP, 

ADP-yə çevrilir, qlükozadakı fosfor qrupu isə hidroksil qrupu 

ilə 6-cı karbon atomunda efir rabitəsini əmələ gətirir (Robinson 

efiri). 

2. Qlükoza-6-fosfat və ya Robinson efiri, sonradan frukto-

furonaza-6-fosfata çevrilir. 

 

 

 

   

 

 

 

 

        

qlükoza-6-fosfat                                  fruktozo-6-fosfat 

 

3. Heksozanın sonrakı  fəallaşması, fruktozo-6-fosfatın, 

fruktozo-1,6-difosfata çevrilməsi ilə bağlıdır və proses, Mg

2+

 

ionlarının iştirakı ilə fosfofruktokinaza fermenti vasitəsilə 

kataliz olunur.  

 

 

 

 

 

 

       fruktozo-6-fosfat                                      fruktozo-1,6-difosfat 

 

4.  Əmələ  gələn fruktozo-1,6-difosfat aldolaza fermentinin 

köməyilə iki fosfotriozaya: fosfodioksiasetona və 3-

fosfoqliserin aldehidinə parçalanır. 

 

 

 

 

 

       

       

fruktozo-1,6-difosfat                     fosfodioksi-aseton   3-fosfoqliserin  

             

 

 

 

 

 

aldehidi 

 

Beləliklə, hər bir qlükoza molekulunun fəallaşması və onun 

daha tez reaksiyaya girmək qabiliyyətinə malik olan iki üçkar-

bonlu birləşməyə ayrılması prosesi iki ATP molekulunun ol-

ması ilə həyata keçir. 

5. Qlikolitik parçalanmanın sonrakı prosesində yalnız fos-

 

  foqliserin aldehidi iştirak edir. Ona görə ki, hüceyrədə spesifik 

fosfotriozoizomeraza fermentinin təsiri altında fosfodioksiase-

ton tamamilə fosfoqliserin aldehidinə çevrilir. Beləliklə də, qlüko-

zanın hüceyrələrdə tamamilə istifadə olunmasına imkan 

yaranır.  

 

 

 

CH

2

OPO

3

H

2

                                         CH

2

OPO

3

H

2 

 |                       

fosfotriozoizomeraza        

| 

C=O                                                      CHOH 

 |                                                              | 

CH

2

OH                                                 COH 

     

fosfodioksiaseton                                  3-fosfoqliserin  

                                                                         aldehidi 

 

6. Qlikolizin sonrakı  mərhələsi, 3-fosfoqliserin aldehidinin 

1,3-difosfoqliserin turşusuna çevrilməsindən ibarətdir. Bu reak-

siya, qlikolitik oksidləşmə-reduksiya reaksiyası adlanır və bir 

neçə  mərhələdə gedir. Əvvəlcə, 3-fosfoqliserin aldehidi – SH 

qrupu vasitəsilə dehidrogenaza fermentinin zülalındakı polipep-

tid zənciri ilə qarşılıqlı əlaqəyə girir.  

           CH

2

OPO

3

H

2

  

 

 

 

   CH

2

OPO

3

H

2

 

          

|   

 

 

 

 

    | 

     

2  

 CHOH        +   

HS             NAD

+

             

2

 CHOH 

            |                          dehidrogeneza                  |               

           COH                                                             C=O 

     |             

NAD·H

 

     S – 

dehidrogenaza 

    

3-fosfoqliserin aldehidi                             asilmerkaptan kom-

pleksi 

 

Asilmerkaptan kompleksi olan difosfopiridinnukleotid artıq 

oksidləşmiş deyil, reduksiya olunmuş  vəziyyətdədir. Enerji ilə 

zəngin olan C~S rabitəsi davamsız olduğundan fosfor tur-

şusunun iştirakı ilə spontan olaraq parçalanır. 

 

 

 

CH

2

OPO

3

H

2

                                                   CH

2

OPO

3

H

2

 

|                                                                          | 

CHOH                                                             CHOH 

|                                                                         |    

       2 

C=O                         

+ 2H

3

PO

4

               

2 

   

               |                NAD·H                                             

S – dehidrogenaza                                            

 

asilmerkaptan kompleksi                        1,3-difosfoqliserin tur-

şusu 

        HS          NAD·H 

+2

    dehidrogenaza 

7. Qlikoliz prosesində sonrakı mərhələ, difosfoqliserin tur-

şusunun onun monofosfor efirinə çevrilməsindən ibarətdir. Bu 

halda birinci karbon atomundakı makroerqik rabitə transfosfori-

laza fermentinin iştirakı ilə ADP-ə verilir və onu ATP-ə çevirir. 

 

          CH

2

OPO

3

H

2

                                        CH

2

OPO

3

H

2

 

           |                                

transfosforilaza

     | 

       

2

 CHOH    + 2 ADP                  

  

       2 CHOH        +   2 ATP 

           |                                                             | 

                                                                        COOH     

                                                             

       1,3-difosfoqliserin                               3-fosfoqliserin 

                turşusu                                             turşusu 

 

Bu reaksiyanın böyük əhəmiyyəti vardır, ona görə ki, bu-

rada fosfoqliserin aldehidinin oksidləşməsi nəticəsində ayrılan 

enerji, universal formaya – ATP-ə çevrilir. Bununla da, 

hüceyrə, əvvəlcədən qlikolizin fəallaşmasına sərf etdiyi enerjini 

tamamilə bərpa etmiş olur. K

+

və ya

+

ΝΗ

2

, Mg

2+

 və ATP-in işti-

rakı ilə reaksiya tamamilə dönən xarakter daşıyır. Lakin 

mühitdə K

+

 ionları olmadıqda reaksiya praktiki olaraq getmir.  

8. Qlikolizin növbəti mərhələsində fosfoqliserin turşusunun 

oksidləşməsi (dehidratlaşması) baş verir ki, bundan da əvvəl, 

onun molekulunda fosfor turşusu 3-vəziyyətindən 2-vəziyyətinə 

 

  keçir. Reaksiya belə gedir.