Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Yüklə 0,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.2.2 ABŞ və Birləşmiş Krallıq
Amerika Birləşmiş Ştatları və Böyük Britaniya tarix, dil, mədəniyyət, ticarət, demokratik dəyərlər və ümumi maraqlar baxımdan bir-birinə bağlıdır. Amerika Birləşmiş Ştatları ilə Birləşmiş Krallıq arasında oxşar tərəflər çoxdur. Məsələn, onların hər ikisi Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatının (NATO) üzvüdürlər. Biznes nöqtəyi nəzərdən onlar güclü ticarət tərəfdaşıdırlar. ABŞ Birləşmiş Krallığın 2-ci böyük ticarət tərəfdaşıdır. Təxminən Birləşmiş Krallıq ticarətində Avropa İttifaqından sonra (44%) təxminən 17% yerə sahibdir. Birləşmiş Krallıq da ABŞ üçün Çin, Kanada, Meksika, Almaniya və Yaponiya ilə birlikdə əsas ticarət tərəfdaşlarından biridir. Hər iki ölkə dünyanın əsas maliyyə şəhərlərinə (Nyu York və London) ev sahibliyi edirlər. 2016-cı il Dünya Bankı hesabatına əsasən Amerika Birləşmiş Ştatları 18 trilyon dollar ilə dünyanın ən böyük iqtisadiyyatına malikdir. Birləşmiş Krallıq 2,9 trilyon dollar ilə 5-ci sıradadır. İki ölkə arasında azad ticarət müqaviləsi hər iki tərəf üçün faydalı olacağı güman edilir. 2016-cı ildə hər iki ölkədə çox mühüm xalq səsverməsi baş tutdu. 23 iyun 2016-cı il tarixində Birləşmiş Krallıq referendumda 1972-ci ildə çətinliklə üzv olduğu və 46 illik sıx əlaqələrə malik olduğu Avropa İttifaqından çıxmağa qərar verdi. 8 noyabr 2016-cı il tarixində isə ABŞ-da keçirilən prezident seçkilərində özünəməxsusluğu və fərqli siyasəti ilə seçilən Donald Trump xalq tərəfindən ölkə prezidenti keçirildi. Eyni ildə 2 ölkədə baş vermiş mühüm hadisələr həmin ölkələrin daxili və xarici siyasətlərində köklü dəyişikliklər baş verəcəyinə dəlalət edir. Avropada mühüm inteqrasiya proseslərinə start verildiyi zaman Henry Kissinger öz məşhur sorğulamasını etdi: “Vacib məsələlərdə Vaşinqtonun kiminlə əlaqə saxlamalıdır?” NATO-nun əhəmiyyətini nəzərə alaraq Brüssel Amerika diplomatiyası üçün əsas bir mərkəz halına gəldiyi halda və Avropa Müdafiə Agentliyinin inkişafı ilə yanaşı, Vaşinqton həmişə 3 böyük mərkəz ilə, London, Paris və Berlin ilə birbaşa əlaqədə olub.
65
Brexit Avropa müttəfiqləri ilə amerikan əməkdaşlığının əhəmiyyətini dəyişmir, ancaq qəti tədbirlər üçün həmişə 28 Aİ ölkəsinin həmrəyliyinə ehtiyac vardır. Birlikdən 1 ölkənin ayrılması belə Avropanı daha qarışıq bir hala gətirə bilər. Brexitdən sonra Vaşinqton və Londonun yeni ticarət sazişləri də daxil olmaqla, bütün sahələrdə ikitərəfli münasibətlərin möhkəmlənəcəyinə dair bir inam mövcuddur. [34] Birləşmiş Krallığın Avropa İttifaqından çıxması qərarı ölkənin daha çox Transatlantik əməkdaşlığına daha çox yaxınlaşır deməkdir. Bu isə ABŞ ilə Birləşmiş Krallıq arasında “yeni xüsusi əlaqə”nin yaradılmasına işarə edir. Ekspertlər Brexiti Britaniya və ABŞ-ı eyni bir baxış ətrafında birləşdirən və tərəflər arasındakı münasibətlər baxımından yeni başlanğıc kimi dəyərləndirirlər. ABŞ xarici siyasəti üzrə ekspert Henrik Choyun sözlərinə görə Trump və May cəmiyyətin daha çox millətçi və populist elementlərinə müraciət edərək, problemləri öz sələflərindən fərqli yollarla həll etməyə meyillidirlər. Baş nazir Theresa May Vaşinqtona Donald Trumpın prezident seçilməsi münasibəti ilə Birləşmiş Ştatlara ilk rəsmi səfərini gerçəkləşdirdi. Səfərdə müzakirə olunan əsas məsələlərdən biri məhz ölkələrarası ticarət idi. Cənab Trump, ABŞ fermerlərinin Aİ qaydalarına görə məhsullarını Avropada satmağı çətinlik çəkdiyini iddia etdi. Halbuki, Avropalı məhsullar üçün ABŞ-da belə bir maneə yoxdur. [55] ABŞ və Birləşmiş Krallıq arasında olan əlaqələr aşağıdakı 3 problemlə qarşılaşa bilər: - ABŞ-ın yeni prezidentinin şəxsi keyfiyyətləri. Neqativ təsiri ola biləcəyi kimi pozitiv nəticələri də mümkündür. Ancaq Donald Trumpın məsələlərə fərqli və özünəməxsus yanaşması olduğu üçün bunu əvvəlcədən təxmin etmək çətindir. - Donald Trump proteksionizmə olan dəstəyi. Bu zamanla dəyişə bilər, ancaq dəyişməsə bu yanaşma Theresa Mayın Brexitdən sonra Britaniya üçün düşündüyü uzun müddətli azad ticarət, kapitalın sərbəst hərəkəti və mülkiyyət hüquqlarını özündə birləşdirən "böyük strategiyası" ilə ziddiyət təşkil edir.
66
- İki dövlət arasındakı güc balansı. ABŞ supergüc kimi, Birləşmiş Krallıq isə vacib, ancaq orta dərəcəli güc kimi xarakterizə edilə bilər. Tərəflər arasındakı əməkdaşlığın yüksək səviyyəsi bəzən asılılıq arada bilər. Bu anda isə daha kiçik dövlət tərəfindən suverenliyin itirilməsi təhlükəsiz yarana bilər. Suverenliyini itirməmək üçün 46 illik Aİ üzvlüyünə son qoyan Britaniya üçün bu alternativ ola bilməz. [7]
ABŞ və Birləşmiş Krallıq rəsmiləri arasında əməkdaşlıqla bağlı danışıqlar olsa da danışıqların real nəticələri Brexitdən bir neçə il sonra görülə bilər.
Yüklə 0,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|