Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 20 noyabr 2009-cu il tarixli
Yüklə 0,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 20 noyabr 2009-cu il tarixli 29 saylı qərarı ilə təsdiq edilmişdir
T
EKLAMPSİYANIN REANİMASİYASI T
Bakı - 2009
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
2 57.16 A 35
A 35 Ağır preeklampsiya və eklampsiyanın reanimasiyası üzrə klinik protokol – 48 səh. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin səhiyyə islahatları çərçivəsində ictimai səhiyyə kadrlarının hazırlanması üzrə tədbirlər proqramı əsasında tərtib edilmişdir.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
3 Klinik protokolun redaktoru: C.Məmmədov – Səhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzinin direktoru
A.Qədirov – Ə.Əliyev adına ADHTİ-nin reanimasiya- anesteziologiya kafedrasının assistenti, Bakı ş. Baş Səhiyyə İdarəsinin baş mütəxəssisi, t.e.n. R.Sadıqov – 1 saylı Doğum Evi, həkim anestezioloq- reanimatoloq L.Quliyeva – 1 saylı Doğum Evi, həkim anestezioloq- reanimatoloq L.Məmmədova – Elmi-Tədqiqat Mamalıq və Ginekologiya İnstitutunun elmi katibi G.Hüseynova – Səhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzinin Tibbi keyfiyyət standartları şöbəsinin müdiri
T Rəyçi: T A.Axundbəyli – ATU-nun I daxili xəstəliklər və reanimatologiya kafedrasının müdiri, ə.e.x., t.e.d., professor Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
4 Sübutların etibarlılıq dərəcəsi və elmi tədqiqatların tipləri Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Sübutların mənbələri (elmi tədqiqatların tipləri) Ia Sübutlar meta-analiz, sistematik icmal və ya randomizasiya olunmuş klinik tədqiqatlardan (RKT) alınmışdır Ib Sübutlar ən azı bir RKT-dən alınmışdır IIa Sübutlar ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış, nəzarət edilən, randomizasiya olunmamış tədqiqatdan alınmışdır
Sübutlar ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış kvazi- eksperimental tədqiqatdan alınmışdır
Sübutlar təsviri tədqiqatdan (məsələn, müqayisəli, korrelyasion tədqiqatlar, ayrı-ayrı halların öyrənilməsi) alınmışdır IV Sübutlar ekspertlərin rəyinə və ya klinik təcrübəyə əsaslanmışdır
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
5 Tövsiyələrin etibarlılıq səviyyəsi şkalası Tövsiyənin etibarlılıq səviyyəsi Tövsiyənin əsaslandığı sübutların etibarlılıq dərəcəsi A •
RKT-lərin yüksək keyfiyyətli meta-analizi, sistematik icmalı və ya nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən, sistematik səhv ehtimalı çox aşağı olan (++) irimiqyaslı RKT. •
B •
Kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli tədqiqatların yüksək keyfiyyətli (++) sistematik icmalı, yaxud •
keyfiyyətli kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli tədqiqat, yaxud •
sistematik səhv riski yüksək olmayan (+) RKT. •
Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Ib və IIa. C •
Nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən, sistematik səhv riski yüksək olmayan (+) kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli və ya nəzarət edilən, randomizasiya olunmamış tədqiqat, yaxud •
bilməyən, sistematik səhv riski çox aşağı olan və ya yüksək olmayan (++ və ya +) RKT. •
D •
Klinik hallar seriyasının təsviri, yaxud •
Nəzarət edilməyən tədqiqat, yaxud •
Ekspertlərin rəyi. •
Yüksək səviyyəli sübutların mövcud olmamasının göstəricisidir. •
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
6 İxtisarların siyahısı
ALT – alanin aminotransferaza AST – aspartat aminotransferaza ASV – ağ ciyərlərin süni ventilyasiyası AT – arterial təzyiq A-V – atrio-ventrikulyar BRDS – böyüklərin respirator distress sindromu CMV – həcmə nəzarət edərək məcburi ventilyasiya DAT – diastolik AT DDL – disseminasiya olunmuş damardaxili laxtalanma EKQ – elektrokardioqrafiya Ə/D – əzələ daxilinə FiO B
B – nəfəslə alınan qaz qarışığında oksigenin fraksion konsentrasiyası GFR – qlomerulyar filtrasiyanın sürəti I/E – nəfəs alma və nəfəs vermə fazalarının davam
etmə müddətinin nisbəti KBÇ – kəskin böyrək çatışmazlığı KQÇ – kəskin qaraciyər çatışmazlığı KT – kompüter tomoqrafiyası LDH – laktatdehidrogenaza MAO – monoaminooksidaza MRT – maqnit rezonans tomoqrafiyası OFT – ortofenantrolin testi pCO2 – karbon qazının parsial təzyiqi PDFF – polidifenilenftolid PEEP – nəfəs vermənin sonuna yaxın müsbət təzyiq pO2 – oksigenin parsial təzyiqi PT – protrombin QF – qələvi fosfataza SAT – sistolik AT SİMV – sinxron fasiləli əvəz edici ventilyasiya SL – dil altına (sublinqval) TQM – turşu-qələvi mübadiləsi ÜİX – ürəyin işemik xəstəliyi ÜST – Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı ÜYT – ürək yığılmalarının tezliyi V/D – vena daxilinə Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
7 Protokol doğuşayardım müəssisələrinin anestezioloq- reanimatoloqları üçün nəzərdə tutulmuşdur. Pasiyent qrupu: ağır preeklampsiya və eklampsiya vəziyyətində olan qadınlar.
►
müalicəsinə yanaşmaların standartlaşdırılmasının təmin edilməsi; ►
ana və perinatal xəstələnmə və ölüm göstəricilərinin yaxşılaşdırılması; ►
imkanının artırılması. ÜMUMİ MÜDDƏALAR T Preeklampsiya spesifik hamiləlik patologiyası olub, hamiləliyin 20 həftəsindən sonra inkişaf edən hipertenziya və proteinuriya ilə səciyyələnir ( T
T . T Preeklampsiya, adətən, doğuşdan 48 saat sonra geriyə inkişaf edir T
T . T
T Eklampsiya preeklampsiyanın ağırlaşması olub, hamilə qadınlarda başqa serebral problemlərlə əlaqəsi olmayan qıcolma aktivliyi və ya koma ilə təzahür edir. T Eklampsiya əsasən hamiləliyin 3-cü trimestrində və doğuşdan sonra 48 saat ərzində inkişaf edə bilər, lakin bəzi hallarda eklampsiya hamiləliyin 20 həftəsindən başlayaraq və ya doğuşdan 23 gün sonra da meydana çıxa bilər T
T (C). Eklampsiya bəzən hamilə qadınlarda ilkin preeklampsiya əlamətləri olmadan da müşahidə oluna bilər T
T (C). T T Epidemiologiya T
də, hamiləliyin çox ciddi fəsadı hesab olunur. Statistik məlumatlara görə, İngiltərədə hamilə qadınlar arasında ağır pre- eklampsiyanın rast gəlmə tezliyi 5/1000, eklampsiyanın rast gəlmə tezliyi isə 5/100000 təşkil edir. Eklampsiyadan ölüm halları 1,8%, Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
8 eklampsiyanın başqa ağırlaşmaları 35% təşkil edir. ABŞ-da hamilə qadınlar arasında preeklampsiya halları təqribən 5-7% təşkil edir. T
serebrovaskulyar və kardiovaskulyar ağırlaşmalar, DDL sindrom ilə təzahür edir və ana ölümü riskinin artmasına səbəb olur. TTP
T
T Risk faktorları arasında mikrovaskulyar patologiyaya səbəb olan xəstəliklər üstünlük təşkil edir: ►
T Xronik hipertenziya (B) ►
Şəkərli diabet (B) ►
T Damar və birləşdirici toxuma xəstəlikləri ►
Antifosfolipid sindromu ►
T Böyrək xəstəlikləri (B) T Digər risk faktorları hamiləliyin özü ilə və ya hamilə qadının sağlamlıq vəziyyəti ilə əlaqədardır T
Hamiləliklə əlaqəli faktorlar: ►
Xromosom anomaliyaları (D) ►
Çoxdöllü hamiləlik (B) ►
Oositin donasiyası və ya donor sperması ilə inseminasiya (D) ►
Dölün anadangəlmə inkişaf qüsurları (C) ►
Hamiləlik zamanı sidik traktı infeksiyaları (D) Ana ilə əlaqəli faktorlar: ►
►
Yaşı 20-dən az (B) ►
Ailə anamnezində preeklampsiya (B) ►
İlk hamiləlik (B) ►
Əvvəlki hamiləlikdə preeklampsiya (B) ►
Spesifik tibbi şərtlər: hamiləlik diabeti, piylənmə, trombofiliya (B) ►
Stress (D) Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
9 XBT-10 ÜZRƏ TƏSNİFAT O14 Nəzərəçarpan proteinuriya ilə müşayiət olunan hamiləliklə bağlı hipertenziya O14.0 – Orta dərəcəli preeklampsiya (nefropatiya) O14.1 – Ağır dərəcəli preeklampsiya O14.9 – Dəqiqləşdirilməmiş preeklampsiya (nefropatiya) O15 Eklampsiya O15.0 – Hamiləlik zamanı eklampsiya O15.1 – Doğuş zamanı eklampsiya O15.2 – Zahılıq dövrü eklampsiyası O15.9 – Müddətinə görə dəqiqləşdirilməmiş eklampsiya
Son vaxtlara qədər Savelyeva Q.M. tərəfindən modifikasiya edilmiş Goeckе şkalası daha geniş istifadə edilir.
– Baldır nahiyəsində Aşağı
ətraflarda və qarnın ön nahiyəsində Generalizə olunmuş
– 0,033 - 0,132 0,132 - 1,0 1,0 və çox Sistolik AT (mm c.süt.) 130-
dən az
130 - 150 150 - 170 170 və çox
85-ə
dək 85 - 90
90 - 110 110 və çox
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
10 Hamiləlik dövründə ilk dəfə aşkar edilib – 36-40 həftə və ya doğuşda
35-30 həftə 30 həftədən tez
– –
1-2 həftə geri qalma
3 həftə və çox geri qalma
– Xəstəlik əlamətlərinin hamiləlikdən əvvəl qeyd edilməsi Xəstəlik əlamətlərinin hamiləlik dövründə qeyd edilməsi Xəstəlik əlamətlərinin hamiləlikdən əvvəl və hamiləlik dövründə qeyd edilməsi Cəmi: 7 və az bal – yüngül dərəcəli hestoz 8-11 bal – orta ağır dərəcəli hestoz 12 və çox bal – ağır dərəcəli hestoz
Ağır preeklampsiyanın və eklampsiyanın mümkün fəsadları: ►
►
DDL sindrom ►
HELLP sindrom ►
Böyrək çatışmazlığı ►
Ağciyər ödemi ►
Böyüklərin kəskin respirator distress sindromu ►
Serebrovaskulyar ağırlaşmalar ►
Ürəkdayanma ►
Ölüm Serebral təzahürlər beyin arteriyalarının trombozu, fibrinoid nekrozu, diffuz mikroinfarktı və beyində petexial hemorragiya ilə müşayiət olunan hipertonik ensefalopatiyaya bənzəyir. Eklampsiyalı Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
11 hamilə qadınların təxminən 20%-də qıcolmalar zamanı SAT – 140 mm c.süt.-dan aşağı, DAT – 90 mm c.süt.-dan aşağı olur. Hipertenziv ensefalopatiya zamanı göz dibi dəyişikliklərinə az rast gəlinir. Güclü damar spazmı nəticəsində damardaxili həcmin azalması səbəbindən belə xəstələrdə damardaxili mayenin artırılması ağciyər
prosesində hətta adi qan itkisi hipovolemiyaya gətirib çıxara bilər. Kapillyar keçiriciliyinin artması, kolloid osmotik təzyiqin aşağı olması və ağciyər endotelinin zədələnməsi ağciyərlərin ödeminin yaranma səbəblərindəndir.
əlaqədar yaranan qlomerulyar ödem və fibrin çökməsi səbəbindəndir. Oliquriya tez-tez rast gəlinir və kəskin tubulyar nekroz ilə nəticələnə bilər.
subkapsulyar hemorragiya və ya qaraciyər sinuslarında fibrin çökməsi səbəb ola bilər. Bəzən qaraciyərin cırılması baş verə bilər. Qaraciyərin disfunksiyası HELLP sindromun təzahürü ola bilər. HELLP sindrom hamilə qadınlar arasında 0,3%, ağır preeklampsiyalı qadınlar arasında isə təqribən 20% hallarda müşahidə olunur. HELLP sindrom ağır preeklampsiyanın variantıdır. HELLP sindrom diaqnozu qoymaq üçün: trombositopeniya, qaraciyər disfunksiyası, hemoliz mövcud olmalıdır. H HELLP sindromun ağırlığı adətən trombositopeniyanın dərinliyi ilə müəyyən edilir. Trombositopeniya ağır < 50000/dl orta ağır 50000 - 100 000/dl yüngül 100 000 - 150 000/dl Qaraciyərin funksiyası LDH > 600 IU/L AST və ya ALT > 40 IU/L
HELLP sindrom həyat üçün çox təhlükəli fəsaddır. HELLP sindrom inkişaf etdikdə hamiləlik təcili başa çatdırılmalıdır.
verir. Plasentar hipoperfuziya döl tərəfdən də ağırlaşmalara səbəb olur. Bunlardan: Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
12 dölün bətndaxili tələf olması,
dölün bətndaxili inkişafdan qalması, perinatal ölüm hallarının artması. DİAQNOSTİKA Preeklampsiya üçün diaqnostik meyar arterial təzyiqin hamiləliyin 20 həftəsindən etibarən yüksəlməsi və proteinuriyadır. Arterial təzyiqin az artması və zəif proteinuriya kimi əlamətlər artıq diaqnostik meyar kimi qəbul olunmur. Ağır preeklampsiya arterial təzyiqin nəzərə çarpacaq dərəcədə artması və yüksək proteinuriyanın meydana çıxması ilə səciyyələnir. Ağır preeklampsiyanın başqa əlamətləri oliquriya, serebral və görmə pozğunluqları, ağ ciyər ödemi və ya sianozdur. Ödemlərin əmələ gəlməsi və artması ağır preeklampsiyaların mövcudluğunu və ya ağırlıq dərəcəsini əks etdirmir (C). Laborator müayinələr ağır preeklampsiyaların idarə edilməsində dəyərli olsa da, bu günə qədər proqnostik cəhətdən etibarlı test yoxdur (B). Preeklampsiyanın diaqnostik meyarları* Preeklampsiya AT: hamiləliyin 20 həftəsindən etibarən SAT 140 mm c.süt.-dən artıq və ya DAT 90 mm c. süt.-dən artıq Proteinuriya: 0,3 q və ya çox /24 saatlıq sidikdə (D) Ağır preeklampsiya AT: SAT 160 mm c. süt. və ya artıq və DAT 110 mm c. süt. və ya artıq – hamilə qadının yataq şəraitində olduğu 6 saat müddətində azı 2 dəfə qeyd olunursa (C) Proteinuriya: 5 q və ya çox /24 saatlıq sidik müayinəsində və ya 3+ sidikdə zülalın təyini testində – 4 saat müddətində götürülmüş sidikdə (C) Başqa əlamətlər: oliquriya (< 500ml/24 saat və ya < 30 ml/saat), plazmada kreatinin > 1,2 mq/dl, baş ağrısı, serebral və vizual pozğunluqlar, sianoz, ağciyər ödemi, mədə nahiyəsində ağrı, göz dibinə ekssudasiya və qansızma, qaraciyər funksiyasının pozğunluqları, trombositopeniya, dölün bətndaxili inkişafının ləngiməsi (C)
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
13 T Həkim üçün hamiləliyin 20 həftəsindən sonra diferensiasiyası çətinlik yarada bilən patoloji hallar bunlardır: ►
T xroniki hipertenziya, ►
xroniki hipertenziyaya qoşulan preeklampsiya, ►
T hamiləlik hipertenziyası, ►
preeklampsiya TT
Yüklə 0,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|