Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 20 fevral 2014-cü il tarixli
I. Hamiləliyin birinci trimestrində medikamentoz abort
Yüklə 408,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
I. Hamiləliyin birinci trimestrində medikamentoz abort Antiprogesteron və prostaqlandin kombinasiyasının tətbiqi ilə aparılan medikamentoz abort hamiləliyin süni pozulmasının təhlükəsiz üsullarından biridir.
medikamentoz abort aparıldıqda hamiləliyin əlavə cərrahi müdaxilə icra edilmədən pozulması ilə müəyyənləşdirilir. Hamiləliyin birinci trimestrinin erkən dövründə mifepriston-mizoprostol tətbiqinin effektivliyi çox yüksək olub, 95-98% təşkil edir (B). Medikamentoz abortun klinik effektivliyi preparatın qəbulundan 10-14 gün sonra qiymətləndirilir . Hamiləliyin başa çatmasının daha erkən dövrdə qiymətləndirmək cəhdi cərrahi müdaxilələrin tezliyinin artmasına gətirir, belə ki, bəzi hallarda abort bir neçə həftə ərzində başa çatır. 9-12 həftələr arasında medikamentoz abort daha effektiv olması üçün prosedur stasionar şəraitində aparılır və qadın bir neçə doza mizoprostol qəbul edir. Metodun təhlükəsizliyi. Hamiləliyin erkən dövrlərində mifepriston-mizoprostol tətbiqi ilə pozulması tamamilə təhlükəsizdir. Preparatlardan heç birinin qadınların sağlamlığına və fertillik funksiyasına zərərli təsiri yoxdur. Abort aparıldıqdan sonra artıq növbəti menustrual sikldə hamiləlik baş verə bilər. 9-12 həftələr arasında aparılan medikamentoz abort zamanı erkən dövrlərlərlə müqayisədə qanaxma riski daha yüksəkdir. Həmçinin qadınlar daha çox ağrıkəsici dərmanlardan istifadə edirlər. Bəzi hallarda mifepriston-mizoprostol qəbulundan sonra hamiləlik inkişaf etməkdə davam edir. Mifepristonun inkişaf qüsurlarına səbəb olmasını sübut edən faktlar yoxdur. Lakin medikamentoz abortdan sonra hamiləlik inkişaf etdiyi halda cərrahi abortun icra olunması məqsədəuyğundur.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 14
abort texnologiyalarından istifadə etmək imkanlarını genişləndirir və vakuum-aspirasiya aparılmayan tibb müəssisələrində də istifadə oluna bilər.
: tətbiq olunan preparatların hər hansı birinə qarşı (mifepriston, mizoprostol və ya digər prostaqlandin) allergiya
təsdiq olunmuş və ya ehtimal olunan uşaqlıqdankənar hamiləlik
laxtalanma sistemində pozuntu və ya antikoaqulyantın uzunmüddətli qəbulu
uşaqlıq boşluğunda UDV (medikamentoz abortdan əvvəl UDV xaric edilməlidir)
steroidlərdən asılılıq
xronik böyrəküstü vəz çatışmazlığı Ehtiyatlı davranış tələb edən vəziyyətlər
anemiyanın ağır forması: anemiya medikamentoz abortun aparılması üçün əks-göstəriş deyil, lakin ağır formalı anemiyası olan qadınlara diaqnoz təsdiqlənən vaxtdan anemiyanın müalicəsi başlanmalıdır
mifepriston və ya prostaqlandinlərin körpəyə zərərli təsiri barədə məlumat yoxdur. Bununla belə mizoprostol qəbulundan sonra 4-6 saat ərzində körpəni ana südü ilə qidalandırmamaq tövsiyə olunur
zamanı ağır fəsadların çox nadir hallarda meydana çıxmasına baxmayaraq, qadının təxirəsalınmaz yardım almaq imkanı olmalıdır.
Mifepriston və mizoprostol tətbiqi ilə medikamentoz abort aşağıdakı klinik vəziyyətlərdə istifadə oluna bilər:
bronxial astma
cinsi yolla yoluxan infeksiyalar (CYYİ)
insanın immunçatışmazlığı virusu (İİV) (+)
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 15 piylənmə
Medikamentoz abortun aparılması üçün tibb müəssisəsinə gəlişlər Birinci gəlişin məqsədi tibbi müayinə, məsləhətvermə xidməti və mifepriston qəbuludur. Qadın tibb müəssisəsinə arzu olunmayan hamiləliklə əlaqəli olaraq müraciət etdikdə, cərrahi və medikamentoz abort metodları barədə məlumat alır. Effektiv məsləhətvermə xidməti aldıqdan sonra qadın abort metodunu seçir. Tibb müəssisəsində anket doldurulur. Əgər qadın medikamentoz abortu seçirsə mifepriston daxilə qəbul edir (hestasiya yaşı 9-cu həftəsinədək hamiləliyi olan qadınlara ilk gəlişdə qadına mifepriston və mizoprostol qəbulunu evdə və ya tibb müəssisəsində qəbul edəcəyini seçmək təklif olunur).
məqsədi abortun baş verməsinə əmin olmaqdır. Abortun ilk əlamətləri (ağrı və qanaxma) və yanaşı təsirlər gözlənilən olduqda qadınlar tərəfindən asan keçirilir. Bu gəlişdə müayinə zamanı hamiləliyin pozulması, lakin abortun tam baş vermədiyi müəyyən olunarsa, ya mizoprostolun əlavə dozası təyin olunur, ya da gözləmə taktikası seçilir. İstənilən halda qadına tibb müəssisəsinə təkrar gəliş təyin olunur. Cərrahi müdaxilə qadının tələbi ilə tətbiq oluna bilər. Əlavə gəlişlər təxirəsalınmaz vəziyyət yarandıqda və ya qadının öz təşəbbüsü ilə edilə bilər. Beləliklə, tibb müəssisəsinə gəlişlərin sayı konkret vəziyyətdən asılı olaraq 2, 3 və daha artıq ola bilər. Medikamentoz abort məqsədilə istifadə olunan dərman vasitələri Mifepriston antiprogestin birləşməsidir
progesteron reseptorları səviyyəsində təsir göstərərək progesteronun təsirini blokada edir
desidual qişanın deskvamasiyasına gətirir
uşaqlıq boynunun yumşalmasına və genişlənməsinə gətirir
uşaqlığın yığılma aktivliyini və uşaqlıq əzələsinin prostaqlandinlərə (məsələn, mizoprostola) həssaslığını artırır
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 16
boşaldır
uşaqlıq boynunu yumşaldaraq onun genişlənməsinə gətirir və uşaqlıq boşluğundan mayalanma məhsullarının xaric olunmasını asanlaşdırır 9-cu həftəsinə qədər olan müddətdə hamiləliyin medikamentoz pozulması üçün tövsiyə olunan sxem:
birinci gün: mifepriston 200 mq per os
ikinci gün: mifepriston qəbulundan 24-48 saat sonra bukkal və ya sublinqval mizoprostol 800 mkq. Qadın hər yanağının arxasına 2 həb (və ya dil altına 4 həb) mizoprostol qoyaraq 30 dəqiqə ərzində sorulmasını gözləyir, 30 dəqiqədən sonra həblərin qalan fraqmentlərini su ilə içərək udur (Cədvəl 3)
qadının seçiminə uyğun olaraq dərman vasitələri (mizoprostol və mifepriston) evdə və ya tibb müəssisəsində qəbul olunur Cədvəl 3. Medikamentoz abort sxemi Amenoreya Mifepriston Mizoprostol Axırıncı aybaşının birinci günü ≤63 gün 200 mq per os (C) (24-48 saatdan sonra) 800 mkq bukkal və ya sublinqval (C) Mifepriston qəbulundan sonra qanlı ifrazatın olması mizoprostolun qəbulundan imtina etmək üçün əsas deyil. 10-14 gün sonra USM aparılması məqsədilə abort aparılan tibb müəssisəsinə təkrar gəliş tövsiyə olunur:
ehtiyac yoxdur
natamam abort qeyd olunduğu halda qadına iki variant təklif olunur:
gözləmə taktikası: 1 həftədən sonra təkrar müraciət etmək məsləhət görülür (400 mq mizoprostol təyini ilə və ya mizoprostol təyin etmədən) (C)
təxirə salınmadan cərrahi müdaxilə İnkişaf edən hamiləlik qeyd olunduğu halda təxirə salınmadan cərrahi müdaxilə təklif olunur.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 17
Tipik “əlavə təsirlər” ağrı (uşaqlığın spastik yığılması ilə əlaqədar) və vaginal qanaxmadır. Bunlar gözləniləndir, əslində “əlavə təsir” deyil, hamiləliyin pozulması prosesi ilə əlaqədardır. Qadın tibb müəssisəsini tərk etməzdən öncə ona ya ağrıkəsici dərman vasitəsi, ya da bu preparatı almaq üçün resept təqdim olunur. Qadına xəbərdarlıq vermək lazımdır ki o, güclü qanaxma və ya davamlı yüksək hərarət olduğu halda tibbi yardım üçün müraciət etməlidir (medikamentoz abortu aparan və ya təxirəsalınmaz tibbi yardım göstərən digər tibb müəssisəsinə).
Ağrıdan şikayət, ağrının hiss edilməsi və ağrısızlaşdırmaya ehtiyac qadının mədəni və fərdi xüsusiyyətlərindən asılıdır. Ağrı döl hissələri uşaqlıqdan qovulduqdan sonra keçir, ancaq nadir hallarda qalaraq, döl hissələrinin tam qovulmaması və cərrahi müdaxilənin aparılmasına ehtiyac olduğunu göstərir. Qadını sakitləşdirmək və ağrını aradan qaldırmaq üçün qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərman vasitələri (məsələn, ibuprofen) tövsiyə olunur (В). Qanlı ifrazat Uğurla nəticələnmiş medikamentoz abort zamanı vaginal qanaxma qeyd olunur. Vaginal qanaxma adi aybaşı ilə müqayisədə daha gur və uzunmüddətli ola bilər, lakin, adətən, hemoqlobinin səviyyəsinə bir qayda olaraq təsir göstərmir. Ən güclü qanaxma prostaqlandin qəbulundan 3-6 saat sonra qeyd olunur. Qanaxma, adətən, 1 həftə davam edir, bəzi qadınlarda 3-4 həftəyədək davam edə bilər. Gigiyenik bezləri saymaqla qanaxmanın həcmini daha dəqiq qiymətləndirmək mümkündür.
Klinik əhəmiyyət kəsb edən anemiyaya gətirən güclü və ya uzunmüddətli qanaxma çox nadir hallarda qeyd olunur.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 18 Hemodinamik pozulmalara gətirən qanaxma qeyd olunduqda venadaxili maye infuziyası tələb oluna bilər. Təxminən 1% halda qanaxmanı dayandırmaq məqsədilə cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Qanköçürməyə ehtiyac daha az hallarda qeyd olunur (0,1-0,2%) və o, dəqiq tibbi göstərişlərə əsasən aparılır. Hipertermiya Bəzi hallarda mizoprostol hərarətin yüksəlməsinə səbəb ola bilər. Yüksək hərarət, adətən, 2 saatdan çox davam etmir. Tibbi abort zamanı uşaqlığın/kiçik çanaq üzvlərinin iltihabı nadir hallarda qeyd olunur. Hipertermiya bir neçə gün davam edərsə və ya prostaqlandin qəbulundan bir neçə gün sonra meydana çıxarsa, bu infeksion prosesin olmasına dəlalət edə bilər.
hərarətsalıcı vasitə vermək və qadını sakitləşdirmək
yüksək hərarət 4 saatdan artıq davam edərsə və ya mizoprostolun qəbulundan 1 gün keçdikdən sonra meydana çıxarsa, tibb müəssisəsinə zəng etməyin və ya tibbi yardım üçün müraciət etməyin (medikamentoz abort aparılmış tibb müəssisəsinə və ya təxirəsalınmaz tibbi yardım göstərən digər tibb müəssisəsinə) vacib olması barədə qadına məlumat vermək lazımdır Mədə-bağırsaq traktı tərəfindən mümkün olan simptomatika Medikamentoz abort zamanı təxminən 50% halda ürəkbulanma və hər 3 qadından birində qusma müşahidə olunur. Bu simptomlar həm hamiləliklə, həm də abort məqsədilə istifadə olunan preparatların qəbulu ilə əlaqədar ola bilər. Ürəkbulanma və qusma mifepriston qəbulundan sonra meydana çıxa və ya daha nəzərə çarpan ola bilər və bir qayda olaraq mizoprostol qəbulundan bir neçə saat sonra keçir. Qısamüddətli diareya mifepriston qəbulundan sonra hər 4 qadından birində qeyd olunur. Diareya əlamətləri tez keçdiyindən müalicə az hallarda tələb olunur. Mizoprostol qəbulundan sonra da bəzi hallarda diareya qeyd olunur (təxminən hər 4 qadından birində). Diareya, adətən, özbaşına keçir. Müdaxilə tələb olunarsa, simptomatik müalicənin təyin olunması məqsədəuyğundur.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 19
Medikamentoz abortdan sonra ciddi yoluxucu ağırlaşmalar (venadaxili antibiotik təyini və hospitalizasiya tələb edən) nadir hallarda qeyd olunur. Əksər hallarda medikamentoz abortdan sonra meydana çıxan infeksion ağırlaşmalar ciddi olmur və ambulator şəraitdə peroral antibiotik qəbulundan sonra aradan qalxır. Medikamentoz abort zamanı antibiotiklərin rutin təyini tövsiyə olunmur (C).
ilə aparılan təhlükəsiz və effektiv prosedurdur (A). Vakuum- aspirasiya axırıncı aybaşının birinci günündən hesablanmaqla hamiləliyin 12-ci həftəsinə qədər tətbiq oluna bilər (ambulator şəraitdə hamiləliyin 9-cu həftəsinə qədər). Vakuum-aspirasiyanın effektivliyi 99,5%-dən yüksəkdir. Manual vakuum-aspirasiya Manual vakuum-aspirasiyanın icrası üçün bir və ya iki qapaqlı 60 ml-lik şpris istifadə olunur. Qapaqların köməyi ilə vakuum yaradılır (minimum 55 mm c.s.). Şprisə uşaqlığın ölçülərindən asılı olaraq 5-12 mm diametrli elastik plastik kanyula birləşdirilir (Cədvəl 4). Şprisin işlənməsi qaydası Əlavə 4-də verilib. Cədvəl 4. Vakuum-aspirasiya üçün istifadə edilən kanyulaların ölçülərinin uşaqlığın ölçülərinə uyğunluğu Uşaqlığın təxmini ölçüləri (hamiləliyin müddətinə uyğun - axırıncı aybaşının birinci günündən hesablanmaqla) Kanyulaların ölçüləri 5-6 həftə 5-6 mm 7-8 həftə 7 mm 9-10 həftə 7-10 mm 10-12 həftə 9-12 mm
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. Cərrahi abortun aparılması üçün yuxarıda medikamentoz abort üçün nəzərdə tutulanlardan başqa aşağıdakı əlavə müayinələr aparılmalıdır:
1.
hemoqlobinin (D)
və hematokritin təyini 2.
qan qrupu və Rh-faktorun təyini 3.
qanın HBV, HCV, RV, İİV-ə müayinəsi 4.
uşaqlıq yolundan və uretradan yaxmanın mikroskopik müayinəsi Cinsiyyət üzvlərinin infeksiyası olan qadınlarda abortdan sonra KÇOİX inkişaf edə bilər (A). İnfeksiyaların profilaktikası və müalicəsi KÇOİX-nin tezliyini azaldır (A). Hazırlıq Proseduru başlamazdan qabaq qadın tərəfindən məlumatlı razılıq vərəqəsinin imzalandığına və tibbi avadanlığın işlək vəziyyətdə olduğuna əmin olmaq lazımdır. MVA Plus aspirator və EasyGrip İPAS kanyulasından istifadə etməklə əl vakuum-aspirasiyasının (VA) yerinə yetirilməsi üzrə addımlar: Addım 1: alətlərin hazırlanması:
porşen tamamilə silindrin daxilinə yerləşdirilir
muftanın ştoporu yerinə qoyulur, cəftəsi olan silindrin dəliklərində qapaqların düyməcikləri aşağı və önə, blokada olana qədər basılır (Şəkil 1)
porşen dəstəklərin xaricdə cəftəsi bağlanana və silindrin əsasında olana qədər arxaya çəkilir (Şəkil 2)
Şəkil 1. Şəkil 2. (Managing Complications in Pregnancy and Childbirth. A guide for midwives and doctors. http://hetv.org/resources/reproductive-health/impac/Procedures/Manual_vacuum_P65_P68.html)
20
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 21
uşaqlığın ölçülərini və vəziyyətini müəyyən etmək məqsədilə bimanual müayinə aparılır
güzgü daxil edilir və güzgü vasitəsilə müayinə aparılır
daxil edilən heç bir alət, uşaqlıq boynundan keçənədək qeyri- steril səthlə təmasda olmamalıdır
məhlul hopdurulmuş tamponlardan istifadə edilir
təmizləmə uşaqlıq boynunun daxilindən başlayıb spiralvari hərəkətlərlə davam etdirilərək başa çatdırılır. Eyni sahəni antiseptiklə təkrar işləməyə ehtiyac yoxdur
uşaqlıq boynu antiseptiklə tam örtülənə qədər hərəkət davam etdirilir
manual vakuum-aspirasiyanın icrası üçün uşaqlıq boynunun mexaniki genişlənməsi tələb olunduqda paraservikal blokada tövsiyə olunur
əvvəlcə gülləvari maşalar qoyulur
intoksikasiyadan qaçmaq məqsədilə paraservikal blokada preparatın mümkün qədər aşağı dozasından istifadə edilməklə aparılmalıdır (lidokain 200 mq)
genişləndiricilərdən və ya böyük ölçülü kanyuladan istifadə edilir
uşaqlıq boynu o ölçüyə qədər genişləndirilməlidir ki, kanyula sıx (kip) keçə bilsin
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. Addım 6: kanyulanın daxil edilməsi:
gülləvari maşanı tutaraq, kanyula uşaqlıq boynundan uşaqlığın dibinə toxunana qədər daxil edilir, sonra bir qədər geriyə çəkilir (Şəkil 3)
kanyulanı güc tətbiq etməklə daxil etmək olmaz
Şəkil 3. Kanyulanın daxil edilməsi (Managing Complications in Pregnancy and Childbirth. A guide for midwives and doctors. http://hetv.org/resources/reproductive-health/impac/Procedures/Manual_vacuum_P65_P68.html)
Yüklə 408,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|