Azərbaycan Hüquq Tarixi
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
18.1870-1892-ci illərdə şəhər islahatı
16 iyun 1870ci ildə təsdiq olunmuş və ilkin olaraq Rusiyanın mərkəzi quberniyalarında tətbiq olunan Şəhər Əsasnaməsi Zaqafqaziyaya 1874cü ildə şamil edildi.Bu şəhər əsasnaməsi 1878ci ildə yalnız Bakıda tətbiq edildi.Burada yerli əhəmiyyətli məsələlər əsasən təsərrüfat əhəmiyyətli məsələlərin həll olunduğu şəhər dumalarının seçki əsasında təşkilini nəzərdə tuturdu.4 il müddətinə seçilməsi nəzrdə tutulan dumaların icraiyyə orqanının-şəhər upravasının yaradılması müəyyən olundu.Həm dumaya həm də şəhər upravasına müvəkillər tərəfindən seçilən və qubernator və ya daxili işlər naziri tərəfindən təsdiq edilən şəhər başçısı rəhbərlik edirdi. 1870-ci il Şəhər əsasnaməsində müəyyən edilən seçki sisteminə əsasən yalnız yaşayış yeri üzrə qeydiyyata malik olan və şəhər xəzinəsinə vergi ödəyən 25 yaşına çatmış kişi cinsindən olan şəxslər şəhər dumasına üzv seçilə bilərdilər.Məhkum olunmuş,istintaq altında olan,vəzifədən çıxarılmış,dini rütbədən məhrum edilmiş şəxslər seçki hüququna malik deyildilər.Qadınlar və 25 yaşı tamam olmayan gənclər əmlak senzinə mali olduğu təqdirdə onlar səsvermədə iştirak etmək hüquqlarını vəkalətnamə əsasında qohumalrına,qəyyum və himayəçilərinə verə bilərdilər. Şəhər özünüidarəsinin işində xəzinəyə ödənilən töyçü və vergilərin miqdarı ilə müəyyən edilən iştirakçılıq bütün seçicilərin üç kateqoriyaya bölünməsi vasitəsilə həyata keçirildiki,hər bir kateqoriyadan olan seçicilərə şəhər özünüidarəsi üzvlərinin –müvəkillərinin üçdə bir hissəsini seçmək hüququ verilirdi..Birinci kateqoriyada adətən çoxlu vergi ödəyən bir neçə nəfər ikinci kateqoriyada orta miqdarda vergi ödəyən yüzlərlə seçici ,üçüncü kateqoriyada isə az vergi ödəyən minlərlə seçici daxil idi. Əsasnamədə iri sənayeçilər və tacirlər üçün imtiyazlar müəyyən edilməklə yanaşı,milli hüquq bərabərsizliyi əks etdirilmişdi. 11 iyun 1892-ci il tarixdə yeni”Şəhər Əsasnaməsi” qəbul edildi. Burada əvvəlki qanunla müqayisədə müəyyən məhdudiyyətlər nəzərdə tutulmuşdu.Bu məhdudiyyətlər nəzərdə tutulmuşdu.Bu məhdudiyyətlər seçicilərin sayının xeyli azaldılması,kirayənişinlərə seçki hüququnun verilməsi haqqında tələblərin nəzərə alınmaması,yüksək əmlak senzinin müəyyən edilməsi,milli bərabərsizliyi daha da möhkəmləndirən bir sıra məsələlərin qanunvericilikdə Azərbaycan şəhərlərində məntəqə seçki sisteminin tətbiq edilməməsi,qubernatorun özünüidarə orqanlarının fəaliyyətinə müdaxilə etməsinin qanuniləşdirilməsi və s. kimi məsələlərdə öz əksini tapmışdı duma rəhbərliyinin o cümlədən bələdiyə rəisinin,habelə şəhər idarəsi üzvlərinin və şəhər katibliyinin seçilməsi qubernatorun rəyindən asılı idi.Şəhər əsasnaməsinin 119-cu maddəsində həmin vəzifəyə seçilən şəxslərin qubernator tərəfindən təsdiq edilmədiyi və ya seçkilərin səsə qoyulmaması şərti ilə ikinci dəfə seçki keçirilməli olduğu qeyd edilirdi.Seçkilərin yenə də baş tutmadığı və ya yeni seçilən şəxslərin qubernator tərəfindən yenə də təsdiq edilmədiyi halda,həmin vəzifələrin qubernatorun təyin etdiyi şəxslərin tutmalı olduğu müəyyən edilirdi.Yeni əsasnamə seçicilərin kateqoriyaya bölünməsinin ləğvini nəzərdə tuturdu.1892ci il şəhəR islahatında Bakı şəhəriy6lə yanaşı Gəncə Lənkəran Nuxa Qubada və digər şəhərlərdə həyata keç-di.Şəhər dumaları deyil ictimai idarə orqanları yaradılmışdı. Burada şəhər duması əvəzinə 12-15 nəfərdən ibarət şəhər müvəkilləri məclisi təsis edildi.Şəhər ictimai idarəsinin hüquqları dumadan məhdud idi.Şəhər özünü idarəetmənin fəaliyyəti ilə bağlı məsələr icbarı qərarlar çıxarmaq planları dəyışdirmək abadlaşdırma işləri aparmaq,şəhər əmlakını kapitalları idarə etmək , daşınmaz əmlakın zəbt edilməsi iə bağlı qəara verilməsi şəhər üçün vergi və töycü qoymaq əhalinin su ilə təchiz olunması və s. aiddir.
|