Azərbaycan folklorunun ilkin nəşrləri” seriyası HÜMMƏT ƏLİzadə azərbaycan el əDƏBİyyati
Yüklə 1,33 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şahzada Bəhram
- Piran
- Mah Ənvər
|
ŞAHZADA BƏHRAMIN NAĞILI Əli Rəhim oğlu Qazax- 1926 Ustatnama Könül bais olma yar yoldaşa Cəhd elə yıxılanı əlindən qap Güvənmə bəgligə, gülmə gədayə Axır bir gün səndən çəkərlər hesab. Aynan gün gərdiş elər başına İki sonu bir-birinə yetişə Uruzu qarardı gələr yetişə Həzar ölkə gəz, həzranda çap. Bivəfa ilə oturuban durmayın Vəfalının hərgiz tərkin qılmayın Artıb dərdi gün gündən bihisab “Abbas” edər söda şikayət könül. Ustatdar bir deməyib iki deyər. Biz də deyək iki olsun. Bizdən salam olsun kamil ustada Ustat etməyənin işi xam qaldı Neçə danəndələr getdi dünyadən Yerində bir neçə ağlı kəm qaldı.
Əlində təsbəhin sanasan yüz il Həzrət Nuh ömr etdi min doqquz yüz il Sanasan bir gün, bir axşam qaldı. Təkəbbur insana salam eləməz Gədayi kimsəyə ənam eləməz Heç kəs bu dünyanın işin tamam eləməz Çoxlar cəhd elədi natəmam qaldı. Mərətti Allahi deyər ay nəsib ilə Səmadən baş vermiş ay nəsi ilə İsgəndər mülküdü ay nəsir ilə Nə Cəmşid paççah, nə də cəm qaldı. Ustatdar iki deməyib üç deyər. Biz də deyək üç olsun: Ay ağalar heç kəs yalqız olmasın Yalqız igidin işinə daşdan tufar deyəllər Bizirkansan aç matahın xırd elə Arallar o gökdə nə var deyəllər.
Zurraf olan tanıyar qiymətdi daşı Oğul atadan sonra artırsa işi El içində ona təran deyəllər. Bircə çalış mətləvin yetgin Fuğaranın bir əlinnən dutgunan Hər nə etsən öz əlinnən etgilən Min balanı başdan savar deyəllər. İsgəndər atandı çıxdı zülmətdən Söz düşdü qılıcdan, igitdən, atdan Surfanı hamıdan ziyat deyillər. İsfahan vilayətinin şahı olan Astan şah öz daril imarəsində əyləşmişdi. Vəzir ilə söhbət eyliyirdi. Bu söhbətdən fariq olannan sonra Astan şah usta istədi. Bəhökm şah usta hazır olub şahın başını təraş etməyə başladı. Şahın başını qurtarıb ona ayna verdi. Şah öz əksinə tamaşa eləyəndə gördi sinni keçib (ustatların deməyinə görə Astan şahın yaşı 50-60-a çatıbbış) bir ah suznaq çəkib dedi: “Vəzir, sən bilirsənmi, mən bu ahi nədən ötrü çəkdim?” – “Şah sağ olsun! Bilmirəm, hərgah söyləsən əlajini eləyə bilərəm”.”Vəzir söylərəm ancaq o əlaj sənin əlində dəgil, qulaq as söylüyüm: – Ey danəndə vəzir, mənim yaşım keçib bir piran halına gəlmişəm, ancaq bir öyladım yoxdu ki, mən ölənnən sonra bu tac-taxtıma sahib olub İsfahan mülkini dolandırsun. – Şah sağ olsun, bu yaman dərdin əlajini mən elərəm. Ancax mənim dediyimə qulax asasan. “Hərgah sənin qəlbin yumşalıb və səxavət əlin açılıb camaata rəhm eləsən o elin duası mustəcab olar və Allah taala sənə öylad zükür kəramət elər”. Şah vəzirin bu nəsihətlərini eşidib fağır fuğaraya hədsiz, hesabsız pul və mal verib yeddi il camaatdan bac və xərc almadı. Şah bir gün yatmışdı, aləm röyada bir xoş sima munun başının üstündə durub deyir: – “Ey şah, hərgah yatıbsan, oyan, oyaqsansa əşit. Sənin camaətə verdiyin dölət və elədiyin yaxşılıq hədər getmədi. Allah taala sənə bir öylad zükür kəramət elər. O dünyayə gələndə adını Bəhram qoyarsan. Və Bəhram çox zəhmətlər və əzablar çəkər. Amma axırda adı dünyanı dutub sənin çirağını başatan yandırar. İkinci bir öyladın olar ki, onun da adını Heydar qoyarsan. Bu da Bəhramdan daha ziyada şücaətli olar. O şəxs bu sözdəri söylüyüb şahın gözünnən qayib oldu. Şah hölnak yuxudan bidar olub vəziri hizurə istədi. Bə hökm şah vəzir şahın hizurinə gəldi. – Şah sağ olsun, mənim üçün nə qulluq? – dedi. Astan şah başına gələn qəzanı tamamilə vəzirə söylədi, tədbir və çarə dilədi. – “Şah sağ olsun, həmin gəzdiyindi ki, tapubsan. Genə fağır-fuğaraya gül nisar elə axırı xeyir olar”. Şah vəzirin dediyinə əməl edib genə fuğaraya hədsiz- hesabsız pul payladı. O günnən o vaqyanın tarıxını qoyub, ta inki doqquz ay, doqquz gün, doqquz saat, doqquz dayqa tamam oldu şahzada Bəhram dünyaya gəldi. Astan şah şad olub qırx gün İsfahan şəhrini bəzəndirib camaatnan şadlıx elədi. Bəhramı o günnən dayaya, dayadan lələyə verdilər, yeddi yaşa yetişdi, bu zaman məktəbə qoydular. On iki yaşına qədər Bəhram məktəbdə oxuyub və həmi də dava məşqini təmamilə öyrəndi. Bir gün Bəhram saraylarının eyvanında oturmuşdu, şikarə çıxmış bir des atdı görüb vəzirdən soruşdu: “Bu nə atdıdı”. – Tasatdığın olum bular şikar edub ovdan gəlir. Bəhram heç şikarə getməmişdi. Onun üçün çox həvəslənib dedi: “Vəzir atamnan izn al, mən də şikara getmək istəyirəm”. Vəzir “bə çəşm” deyif Astan şahın yanına gəlib Bəhramın şikara getməsinə izn istədi. – Vəzir Bəhramın qəlbini sındıra bilmərəm. İzn verdim, amma sən də onnan barabar get. Gözdə amandı bir balaya düşməsin və öz torpağımızdan kənara getməsin, çünkü bu diyarlarda çox cadı var. Olara rast gələr, öyüm yıxılar, balam əlajsız dərdə düçar olar. Vəzir şahın tapşırıxlarına “bə çəşm” deyif şahzada Bəhramın yanına gəldi. Yeddi yüz atlı götürüb izzət və cəlal ilə əzm şikar oldular. İsfahanın uja dağlarına yetişdilər. Şikargahlarda seyid etməgə başladılar. O qədər şikar ilə məşğul oldular ki, lap axşam oldu. Şahzada atdılarınan baravar bir məkanə gəldi, ora Sistannan İsfahanın arasıydı. Yorğun olduxlarınnan çadırlarını qurub o gecəni orda yatdılar. Amma şahzada Bəhram şikarın şokundan sabaha qədər yatmıyıf şikar alətlərinə sığal verirdi. Ta inki sabah vaxtı olub hökm elədi bütün qoşun atdanıb amadəyi şikar oldular. Bəhram vəzirə dedi: “İndi söylə görüm hayanda yaxşı ov taparıx, o tərəfə gedək. – Tasatdığın olum. Bavan mənə tapşırıb ki, həm öz torpağımızdan kənarə çıxmayın və həm də şikardən tez qayıdın. Ona görək gərək İsfahan şəhrinə qayıdax. – Vəzir and olsun babamın cığasına qırx günədək bu şikardan dala qayıtmaram. – Şahzada sən bilərsən, ancaq munnan belə biz gedə bilmərik. Hərgah getsək onda Kabil əhlləri bizdəri həlak edər. Bəhram vəzirin bu sözdərinə qəzəb olub, – kimdi mənim bu qılıncımın qabağını qaytaran? – deyib atına bir mahmız tiz göstərib Sistan mülkinə tərəf getdi; biçarə vəzir naəlaj qalıb qoşunnan baravar munun dalınca getdi. O qədər at sürdülər ki, Sistan vilayətinin bir gözəl yaylağına yetişdilər. Orada dil düzən çadır göründü. Şahzada Bəhram atına mahmız göstərib çadırın yanına getdi. Çadıra nəzər yetirdikdə nə gördü? Zərin çadırda bir gözəl əyləşib, misli manəndi dünyada yoxdu. Şahzada bu ceyran misal qızı görçəgin bir könüldən min könülə aşıq giriftar oldu. Ordan birbaşa vəzirin yanına gəldi dedi: “Mənim şikarım bu idi. Daha mənə bir şikar lazım dəgil. Amandı bir çarə elə”. – Tasatdığın olum, sakit ol. İndi mən o çadıra gedib əhval dutaram. Vəzir bir neçə ağsaqqal qarasaqqal ilə həmin çadıra getdi. Xacələr və cavanlar buları pişvaz edub mehmanxanaya apardılar. Bir qədər söhbətdən sora vəzir əhvalatı açdı: – Hazırun İsfahan şahının oğlu şahzada Bəhram bu qıza aşıq olub, məni onnan ötrü buraya göndərib ona cavavınız nədi? – “Vəzir sağ olsun biz nəçiyik cavab verək. Bu qız Xtan vilayətinin şahı olan Ali şahın qızıdı, Sistan yaylağına seyrə çıxıb. Bir neçə günnən sora öz vilayətinə gedəcəkdir. Bəlkə orda atasınnan alasınız. Yoxsa bu yol üstündə elə iş olmaz”. Gəlin beylə bir iş eliyək. Hər ikisi bir-birinə söz versin, nişan taxax, sora Xtan vilayətində bir-birinə yetişərlər. Xacələr bu sözü qıza söylədilər. Qız razı oldu o saat nişan taxdılar, qızın mirvarid üzüyünü şahzadaya şahzadanın üzüyünü də qıza verdilər. Şahzada bu işə çox şad oldu. Axşam qoşun əhli yuxuya getdisə də o şokunnan yatmadı. Gəl sənə qızın dayəsinnən xəbər verim: O gecə şahzada Bəhram xofundan dura bilmiyib hökm etdi kəcavə yüklənib Xtan şəhərinə tərəf yola düşdü. Bu yannan şahzada Bəhram qızın şokunnan yata bilmiyib qılıncı belinə bağlayıb yavaş-yavaş qızın çadırına tərəf getməyə başladı. Yetişdikdə gördü nə çadır var, nə qız. Məyus olub filfor vəzirin yanına qayıtdı. “Nə yatıbsan dur, şikar əldən çıxdı.Vəzir hölnak qalxıb gördü şahzada Bəhram gözünnən ab nisan kimi yaş tökür. Soruşdu: “Şahzada nə içün giryan olmuşsan. Səbəbini söylə əlaj elərəm”. – Vəzir, dilim dutmur, qulaq as saznan söznən deyim: Şahzada Bəhram: Aman vəzir əlaj elə dərdimə Gözümə görünmür oralar indi, Siryaqublar yaman düşdü araya Onunçün uzaxlaşdı aralar indi.
Dünyaya gəlmiyib bir belə nəhəng Qoyduğu nişanadı atdığı xəndək Bağrımın baş başına yaralar indi. Çətin Bəhram bu dərddərə dayana Yatmış könlüm bu qəflətdən oyana Gərək üz çöyürəm şaha Xtana Gül xəndan zülfünü paralar indi. Şahzada Bəhramın cavabında Vəzir: Oğul qorxma müşkülünü bitirrəm Qayıdıban künc xəzinə gətirrəm Arızı edib mətləbinə yetirrəm Qoymaram gül şanın solalar indi.
Mən qorxuram dastan olam dillərdə Bülbül kimi heç gəzmiyim güllərdə İndi cumur dərin, dərin göllərdə Çalxanıb buların sonalar indi.
Qorxma oğul dastan olmaz dillərdə Ta ölüncə səni qoymaram çöllərdə Qürbət vilayətdə, qürbət əllərdə Gərək tanıyıban bilələr indi.
Çox qorxuram danışallar biləllər Dost, duşmannar rəxşə edib güləllər Qorxum budu yarı mənnən alallar Onda yaman olar aralar indi.
Oğul Gül Xandan gözləyəcək yolunu Sənnən qeyri yad vərməz əlin Xar qonuban daha pozmaz gülünü Siryaqıblar götürülsə aradan indi. Vəzir saznan dildarlıq vərdi ki, “Şahzada xof etmə. Səni mətləbinə yetirərəm”. Bu sözdən sora tamam qoşun atdanıb şahzada Bəhramnan İsfahan şəhrinə gəldilər. Astan şaha xəbər verdilər, oğlun şikardan qayıtdı. Astan şah şad olub oğlunu hizurinə istədi. Bəhram bargahə varid oldu. Şah qolunu oğlunun boynuna salıb üzünnən, gözünnən öpdü və o oğluna diqqətnən baxırdı. Gördü Bəhram çox dilgirdur, soruşdu: – “Oğlum boyun balasın alım, söylə görüm bu şikarda sənə nə olub belə dilgir olubsan”. Atayi məhriban, mənim dilim tutmaz əhvalatı sənə nağıl eləyəm. Ona görə vəzirindən xəbər al. Şah əmr elədi, vəzir hizurə gəldi. Əhvalatı vəzirdən xəbər aldı. Vəzir dedi: – Şah sağ olsun, bu əhvalatı dil ilə deyə bilmərəm hərgah izn versən saznan deyərəm. Şah izn verib vəzir bu dillərnən Bəhramın dərdini Astan şaha söylüyür: Vəzir: Nagahandan bir ceyrana duş oldu Əql başdan getdi can bihuş oldu Ceyranın eşqinə fəramuş oldu Axtarıb ceyranı tapa bilmədi. Yoxdu onun tək bir kaşı hilal Bu gözəllikdə hanı bir belə kamal Bəhram da eşqinnən tapmır qərar Dolandı ceyranı bula bilmədi. Ürəgimizə vurdu bir yaman yarə Uzaqlaşdı bizdən düşdü kənarə Əgər Xtan şəhərinə gəlsən dübarə Axtardı ceyranı bula bilmədi. Şah dedi: – Vəzir Allah oyunu yıxsın, mənim çırağımı yaxşı söndürdün. Mən hara, Xtan hara. Bu vilayət ilə, oranın arası altı aylıx yoldur. Oraya getməg olmaz. Şahzada Bəhram bu sözü eşidib atasına dedi: – “Şah baba, hərgah izn versən, mən öz dərdimə dərman elərəm. Və hasanddığnan məşuqəmi gəturrəm”. – Oğlum, nə tör ilə gəturə bilərsən söylə görüm. Şahzada Bəhram: İsgəndər tək cəng libasın götürrəm Götürübən göz önündən itirrəm Tezliknən məktubımı gətirrəm İzn versən qayıtmaram bu yoldan.
Günü günnən ömrüm olar tər təzə Gələn vəxtdə çıxarlarmı pişvaza İzn versən qayıtmaram bu yoldan. Sənin duan olsa mənim dalımca Saraluban gül rəngim dönüb narınca Qayıtmaram bu sodadan ölüncə İzn versən qayıtmaram bu yoldan. Astan şah: Oğul yaman yerdə qara etdin baxtımı Dağıtdın dölət tac taxtımı Piran etdin oğul yaman vaxtımı Oğul getmə indi aman günüdü.
Saraluban hayva kimi solaram Sən gedərsən mən intizar ölərəm Oğul getmə indi aman günüdü. Astan şahı bu fikirlər dindirər Dostdarı ağladıb, duşmanları güldürər Bəhram anan bilə öz-özünü öldürər Oğul getmə indi aman günüdü. Şahzada Bəhram: Baba gecə-gündüz bu odlara yanaram mən Nejə dönüm əyri telli sonamnan İxtiyar alaram mən də anamnan İzn versən qayıtmaram bu yoldan.
Ağlar, ağlar sakit olar neyliyər Axır anadıkı mənə, südün halal eyliyər İzn versən qayıtmaram bu yoldan. Bəhram diyər xoş yaradıb yaradan Yatan vaxtda qəmli könlün oyadan Analar da heç də keçməz baladan İzn versən qayıtmaram bu yoldan. – Babacan, amandı, mənə izn ver gedim. Ya gərək öləm və yainki öz məşuqəmi gətirəm. – Ey nur didəm get anayın yanına, o sənin çox zəhmətini çəkibdi hərgah o izn versə onda mən də izn verib yola salaram. Şahzada Bəhram “bə çəşm” deyib anasının hizurinə varid oldu. Gül Çöhrə xanım qolunu oğlunun boynuna salub üzünnən, gözünnən öpüb soruşdu: – “Oğul bu neçə gündə sən haradaydın? Heç mənim yanıma gəlmirdin”. – Anayı-mehriban, şikar əzm qılmışdım. – “Oğul, şikarın da mübarək olsun, gəl əyləş, görüm nə təhər şikar əzm qıldın və nə kimi igitdiklər gördün?” – Ey ana dilnən yox, saznan şikar əhvalatını sənə tamamilə bəyan edərəm. Şahzada Bəhram: Şikarə çıxmışdım gördüm bir maral Daha qalmadı məndə səbrnən qarar Əlimnən getdi külli ixtiyar Mən yanına iltimasə gəlmişəm. Bəhramın anası oğlunnan ceyran sözünü eşidib bildi ki, eşq bəlasinə düçar olubdu. Bu dillərnən oğluna cavab verməyə başladı. Gül Çöhrə xanım: Oğul şikarə çıxanda nə bəlaya tuş oldun Ağıl başdan gedüb fəramuş oldun Nə dindin-söylədin, nə xamuş oldun Dərdin nədi iltimasə gəlmisən.
Kəhlik kimi mən gəlmişəm bu səsə Bülbül kimi giriftarəm qəfəsə Könül batıb bu xəyalə, bu səsə Mən yanına iltimasə gəlmişəm.
Oğul nə qəflətdi oyunuban yatmısan Nə eşqdi, nə sövdadı tutmusan Fikir elə bir tac təxti atmısan Nə səbəbdən iltimasə gəlmisən?
Ana bəyan edib min kəlməni söyləyən Xançal alıb bağrım başın tiləsən Əyər nəməni halal eyləsən Mən yanına iltimasə gəlmişəm.
Oğul xuduyu bağlaram etiqadımı Hökm edərəm bəzərlər atını Halal etdim əməyimi, südümü Çünki sən də iltimasə gəlmisən. Söz tamama yetdi. Bəhram babasının hizurinə gəlib onnan da izn alıb Xtan vilayətinə getməyə amadə oldu. Astan şah oğlu gedən zaman dedi: – “Bala nə qədər pul və qoşun lazımdısa özünə götür. Səni Allaha tapşırıram. Bəhram xəzinəyə daxil olub bir dəst dava libası götürüb və bir güvə Heydər ata suvar olub Xtan vilayətinə yola düşdü. Günə bir mənzil teyyi mənazil badeyi sərsər kimi xuraman-xuraman at sürüb Xtan vilayətinə gedirdi. Bir müddətdən sonra Xtan vilayətinə tərəf gedirdi. Bir müddətdən sonra Xtan vilayətinin yolunu azdı. Kənar bir yolnan getdi axırda bir piran hökmdarə rast gəldi. Piran dedi: – Oğlan, söylə görüm sən hansı bağın bülbülü və hansı baxçanın gülüsən və hayana gedirsən? Şahzada Bəhram: Başına döndüyüm qurban olduğum Bava, bu yol çöl Xtanə gedərmi? Gejə, gündüz bu oddara yandığım Bava, bu yol çöl Xtanə gedərmi?
Başına döndüyüm gül yüzlü bala Oğul, bu yol çöl Xtanə getməyir Səni görcək könlüm düşdü xiyala Oğul, bu yol çöl Xtanə getmiyir.
Qızılgülü dəstə-dəstə dərginən Dəribən də pinhan yerə sərginən Xtan yolun mənə nişan verginən Bava, bu yol çöl Xtanə gedirmi?
Oğul qızılgülü dəstə dutub dərmişəm Dəribən də pinhanlara sərmişəm Çox da sınıx könülları örmüşəm Oğul, bu yol çöl Xtanə gedirmi?
Nə müddətdi bu södaya düşmüşəm Eşqin badəsinnən mən də içmişəm Mən Bəhramam tac təxtdən keçmişəm Bava, bu yol çöl Xtanə gedirmi?
“Piran” deyər qurban olum mən sənə Əzəlinnən qurban dedim can sənə Bava əyləş gejə mehman ol mənə Oğul, bu yol çöl Xtanə getmiyir. Söz tamama yetişdi. Piran dedi: – “Şahzada çöl Xtanın yolu bu yandadır. Mən aparıb görsədərəm, amma bu gejə mənə qonaq ol” . Bəhram piranın sözünü sındırmayıb o gejəni qonax qalmaq içun onun daril imarəsinə getdi. Gejə söhbət eyləyən zaman piran Bəhramnan xəbər aldı: – “Oğul Xtan bir balalı şəhərdir. Nə içun elə bir vilayətə gedirsən? – Bava, qulax as, nə içun getdiyimi sənə annadım:
Bir gözəlin södasına düşmüşəm Ağlım başdan gedib daha zayil olmuşam Axtarıram gözüm görmür üzünü Ala gözdərinə mayil olmuşam.
Dərdinnən olmuşam divanə, dəli Bu nisbətdə olmaz məlikə, pəri O səbəbdən saralıban solmuşam. Mən Bəhramam sözdərim söylərəm pinhan Əslin xəbər alsan nişan bə nişan Dağılmış Xtanda ol gül xəndan Onun içun sirri södaya salmışam. Piran şahzadanın belə eşq södasına düşdügünü annıyıb onu bu södadan geri qaytarmax içun bu dillərnən görək nə deyir:
Oğul iyit gərək dediyini danmıya Əzəl tutduğunnan peşman olmuya Zən əhlidi peşman ola gəlmiyə Əbəs düşüb bu södayə gedirsən.
Belə gözəl gəlmiyibdi cahanə Dolansa bu döran, dönsə zəmanə Üzüyünü verib mənə nişanə Üz çöyürüb ol viranə gedirəm.
Oğul dərdinnən çəkirsən ah zarı Gözəli yaradar yaradan tanrı Gülə düşmən yaradıb o zalım xarı Əbəs düşüb bu södayə gedirsən.
Amanəti vardı mənim əlimdə Xarlər oynayammaz mənim gülümdə Bəhram deyər səri qoydum yolunda Qavıl etsə mən qurvana gedərəm.
Oğul qaşın qara o dişdərin yaməni Hax götürsün aralıxdan yamanı “Piran” deyər yandırasan haməni Tapşırıram ol xudaya gedərsən. Piranın dört oğlu var idi. Onlara tafşırdı: – Oğlannarım şahzada həm yol bilmiyir, həm də təkdi. Ona görə dördünüz də attanıb munu Xtan yolunun bir cada yoluna qədər aparın. Hamusu “bə çəşm” deyib atdara suvar oldular. Şahzada Bəhram piran ilə halallaşdı, Xtan vilayətinə tərəf rəvan oldular. Tainki həmin cada yola yetişdilər. Burada şahzada piranın oğlanları ilə halallaşıb Xtan elinə tərəf getməgə məşğul oldu. Piranın oğlannarı da öz öylərinə qayıtdılar. Şahzada Bəhram bir neçə gün at sürüb bir axşamüstü bir biyavannan getdiyi vaxt bir qalaya nümayun oldu. “Gedərəm bu qalada bir neçə gün istirahətlik edərəm” deyib ata bir mahmız göstərib qalanın yanına yetişdi. Nə gördü: bir qaladır, başı ərş əlayə çəkilib; bunun eyvanında bir nazənin sənəm əyləşib; gəl məni gör dərdimdən öl; ağ, çağ; kəllə mənar, əl dəysə sınar, cavannar görsə umar: al köynək əynində; əraşqın başında; məmələr qızıl qabın içində – xülasə, nə deyim heç misli manəndi olmayan bir gözəldir. Şahzada Bəhram bunu görcək ağlı başınnan çıxıb bu dillərnən sözə başladı: Bə, bə aləm məlahətdə gözüm bir ceyrana düşdü Zülfi reyhan siyah sünbülə düşdü Artdı əfsanəyi dərdim ki nə dildən dilə düşdü Dolanıb çarx zaman bizimki də belə düşdü. Şahzada Bəhramın sözünü qız eşitcək balay eyvanan yüz naz ilə xuraman-xuraman onun yanına gəldi. Dedi: “Ey cəvan, xoş gəlmisən, buyur mehmanım ol”. – Hürmətiniz artıx olsun, bir qədər dincəlib getməliyəm. Çünki intizarə söhbət həramdır. – Bu gecə mənim mehmanımsan. Hər ikisi baravar saraya daxil oldular. Qız bir qədər söhbətdən sonra məclisə taam gətirib hər ikisi tam tənavil etdi. Sonra istirahət zamanı qız şahzadadan soruşdu: Mah Ənvər: Başına döndüyüm gül üzlü cavan Söylə görüm nə məkandan gəlirsən Sənə layıq olsun mən tək bir cavan Söylə görüm nə məkandan gəlirsən.
Başına döndüyüm ay ala göz dilbər Mən düşmişəm bir södayə gəlmişəm Dərdim artıb günü-gündən sərasər Əlif qəddim dönüb yayə gəlmişəm.
Nə dilbərdi səni salub södayə Mənim tək can gəlməyibdir dünyaya Səni görcək şükr etdim xudayə Əcəb düşüb bu diyarə gəlmisən.
Bəhram indi dərdin sənə söylüyər Namə yazıb sənə bəyan eyliyər Gül Xandan ağlıyar fəğan eyliyər Onun içun düşüb bu södayə gəlmişəm.
Mah Ənvər deyər eşidgilən, bilgilən Bir söz deyim şad olginən gülgilən Burada qalıb sən də məni alginən Əməgin getməsin zayə gəlmisən. Söz tamamə yetişdi. Şahzada Bəhram bütün əhvalatı Mah Ənvərə bəyan etdi. O gejəni daril imarədə yatıb sabah olcaq amadə oldu. Bu vədə Mah Ənvərdən izn istədi: – “Ey gözəl, daha mən getməliyəm”. Qız gördü ki, Bəhram getmək istiyir. Öz-özünə dedi: – “Ey dil qafil, bəlkə oğlan sənin sözdərini yaxşı başa düşmüyüb, gəl açıq “oğlan məni al” deynən. Bəlkə alıb burda qala. Mah Ənvər: Oğlan bir əylən burada Cavan al məni, al məni! Sənnən yetim muradə Oğlan al məni, al məni.
Başına döndüyüm pərim Yola sal məni, sal məni Sinəm oluf qan dəftəri Yola sal məni, sal məni.
Sıtqımı bağlaram xudayə Sığınnam ali-əbayə Oğlan, düşmə bu södayə Cavan al məni, al məni.
Bəhramam saralub sollam Gər getməsəm yəqin ölləm Qismət olsa səni də allam Yola sal məni, sal məni.
Mən Mah Ənvərəm bilmərəm Sənsiz şad olub gülmərəm Hərgiz tərkin qılmaram Oğlan al məni, al məni. Söz tamama yetişib hər iki nəfər cəvannar bir-birinə ilqar vərub şahzada Bəhram dedi: “Hərgah bu səfərdən səlamət qayıtsan onda səni alacağam”. Pəs: bir-birilə halallaşıb ayrıldılar. Şahzada Xtan vilayətinə tərəf getməgə üz qoydu günə bir mənzil, təyyi-mənazil Xtan şəhərini gözünün önünə alıb gedirdi. Gəl sənə kimdən xəbər verim Xtan şəhərində Gül Xandandan. Onun bavası Alı şahın üstünə yeddi padşahın oğlanları qoşun çəkib gəlmişdilər. Və hamısı deyir: “Qızını gərək mənə vərəsən. Hərgah vərməsən tac-təxtini bad fənayə vərərik.” Alı şah deyir: “Canım mənim bir qızım var, o da bir oğlana gedəcək, indi hansınızı istiyir ona getsin mən neyliyirəm. Sizin yeddinizdən də qıza elçi gəlsin, hansı birinizin üzüyünü qəbul etsə ona verim”. Bu vədəyə yeddi şahın oğlanları elçi göndərdilər. Gül Xandan isə heç birinin üzüyünü qəbul etmir. Odur ki, şahın oğlanları Xtan şəhərini mühasirə edib gözləyirdilər ki, görək bu kimə gedəcək. Hərgah bizdən savayı bir adama getsə həmi o adamı və həm də qızı həlak edib Xtan şəhərini bərbad edərik”. Gəl sənə şahzada Bəhramdan xəbər verim. Xuraman-xuraman özünü Xtan şəhərinə yetirdi. Əhvalatdan xəbərdar olub, şəhərin bir tərəfində bir dərvişyanə çadır qurub öz işinə məşğul oldu. Bu yanda Gül Xandan öz daril imarəsində məyus oturdu. Bir gejə böylə qəmgin yatmışdı. Aləm ruyada gördü şahzada Bəhram da bu şəhərin ətrafini əhatə edən qoşunun içindədi. Xabdən bidar olub xacəni istiyib dedi: “Ey xacə, mən bu qoşunu bir təhər ilə bavamın başından dağıtmaq istiyirəm. İndi əhvalatı sənə nağıl edim. Sən də gedib o cürə bavama söylə: Bavacan səni bu qoşun talan etdi. Onun üçün hərgah sən mənə izn versən mən bu qoşunu sabah dağıdaram. Ancaq mən bir at minib bir qırmızı alma alıb çıxaram bu dəryayi-leşkərin içinə. Hansı bir şahın oğlunu xoşdasam onun çadırına həmin almanı ataram. O vədə qalanları gedər, mən də həmin oğlana gedərəm. Sən də rahat olarsan”. Xacə əhvalatı tamami ilə şaha ərz edib, şah buyurdu ki, “Çox yaxşı olar. İzn verdim. Get, deginən qız sabah get qoşunun şərrini mənim başımdan rədd eyləynən”. Pəs: şahların oğlanlarına xəbər verdilər ki, qız bu gün qoşun içinə gələcək. Hər kəs öz şahlıq libasını giyib çadırında qərar tutsun ki, hər kimi bəgənsə onun çadırına alma atıb və ona gedəcəkdur. Şahzadalar bu sözü eşidib özdərinə yeddi qələm ilə zinət verib çadırlarda əyləşdilər. Bir yanda da şahzada Bəhram, dərviş manənd öz çadırında əyləşib. O yannan Alı şahın qızı Gül Xandan özünə on dörd qələmlə zinət verib bir zərinşin kəcavədə əyləşib, şahzadaların çadırlarına tərəf rəvan oldu. Alma əlində çadırlar arasında dolanırdı. Bu surətlə şahanə çadırları gəzib bir guşədə şahzada Bəhramın çadırına yetişib almaya bir kağız bənd edib Bəhramın çadırına atıb, öz daril imarəsinə getdi. Bu vədə şahzadaların arasında bir kökə düşdü ki, heç görünməmişdi. Öz-özdərinə deyirdilər: bu nə işdi, bizim kimi şahzadaları buraya qoyub bir dərvişə getdi. Ona görə ya gərək ölək və ya bu dərvişi həlak edib qızı zor ilə alaq. Bu yanda şahzada Bəhram şad və xürrəm almanı alıb kağızı oxuduqda gördü ki, Gül Xandan yazıb ki: “Bəhram mən getdim gülşən bağına. Gör gələ bilirsənmi? Bağın açarını da dayaya vermişəm. Səni bağa buraxar ancaq özünü gözlə ki, bu qoşun hər tərəfə qaravul qoyub səni həlak edəllər”. Şahzada məzmun namədən xəbərdar olub gecə olcax gülşən bağına tərəf getməgə başladı ta inki bağın qapısına yetişib bir qədər çust çudan sonra dayayi tapub özünü ona nişan verdi, bağa daxil oldu. Dayə ilə getdikləri əsnadə iki qaravul şahzadanı görüb dedilər: “Ey adam: getmə görək nəçi karəsən və hara gedirsən”. Dayə səsləndi ki, “Gül Xandanın dayəsiyəm”. Olar qulaq asmıyıb şahzadaya tərəf gəlmək istədikdə Bəhram firsəti fotə vermiyib, özünü bulara yetirif hər ikisinin başından bir şəmşir endirib başdarı on qədəm kənarə düşdü. Burdan dayə ilə Gül Xandanın hizurunə yetişdilər. Hər iki yar mehriban bir-birilə qol-boyun olub busəbazdığa başdadılar. Qız bütün şahzadanın başına gələn qəza və qədəri xəbər aldı. Şahzada təmaminan nağıl elədi. Elə ki savah oldu, şahzada özünü çadıra yetirdi. Bu minval ilə qırx gün qırx gecə Gül Xandan ilə bir yerdə söhbətə məşğul oldular. Gəl sənə kimnən xəbər verim, yeddi padşahın oğlanlarınnan. Bir gün çuğul bunlara xəbər vərdi ki, nə yatmısınız? Şahzadalar Bəhram qırx gecədi ki, Gül Xandan ilə həm söhbətdur. Şahzadalar bu sözü eşidib dedilər: “Çox əcəb!” gejə araya gəlcək Bəhramın yolunun üstə tor qoydular. Və bir neçə pəhlivanlar kəmində qoydular. Bu yanda şahzada Bəhram bixəbər yarın eşqinə mübtəla olub gejə özünü məhbubəsinə yetirib şirin söhbət ilə hər iki yar mehriban yuxulamışdılar. Birdən Gül Xandan hölnak yuxudan qalxıb dedi: “Şahzada bu gejə bir hölnak vaqya gördüm. Qulax as söylüyüm. İndijə gördüm ki, bir zalım seyyad bir ceyranı dutub əl-ayağı bağlı mənim yanımdan aparır, nə qədər iltimas etdimsə buraxmadı. Yuxudan çox qorxuram, şahzada dedi: “Xanım qorxma, Allah böyükdür. Amma intizarə söhbət haramdır, bu saat gün çıxar mənim silahımı gətir gedim. Pəs hər iki yar vəfadar bir-birini vida edib şahzada öz çadırına getməyə məşğul oldu. Bir neçə qədəm bağdan kənarə çıxmışdı ki, hər tərəfdən ləmlifla kimi torlar açılıb şahzada Bəhram o saat tora düşdü. Bu vədə zalım pəhlivanlar gəmiynən çıxıb şahzadanı zəncirlər ilə bənd bəndidən bağlıyıb yeddi şahzadaların hizurunə apardılar. Yeddi şahzadalar dedilər munu asand cəza ilə öldürmək olmaz. Gərək elə əzab ilə öldürək ki, dünyada görülməmiş ola. Munu deyib hökm etdilər bu saat bir dəvə dərisinə şahzada Bəhramı salıb yeddi yolun ayrıcına qoyun. Həm dəvənin dərisi bədənini və həm də gəlib gedən üzünə tüpürsün. Bu surət ilə həlak olsun. Bə hökm şahzadalar o saat Bəhramın həmin minval ilə dəvə dərisinə salıb yeddi yolun ayrıcına qoydular. Biçarə Bəhramın gəlib gedən üzünə tüpürürdü. Mundan əlavə dəvə dərisi şahzadanı elə sıxırdı ki, az qalmışdı həlak olsun. Gəl sənə Alı şahın qızı Gül Xandandan xəbər verim. Bir gejə bir xacə ilə on min dinar pul və yeddi yorğan göndərir ki, bu şeyləri Bəhramın qaravuluna verdiginən və bu on min dinar pulu alıb şahzada Bəhramın dəvə dərisinin altınnan yeddi yorğanı bədəninə bük, onun üstünnən dəvə dərisini çək ki, həlak olmasın. Xacə yola rəvan olub özünü bir pinhani caddədən şahzadanın qaravuluna yetirdi. “Gül Xandan deyən kimi pulu və yorğanı verdi. Qaravul qəbul edub şahzadanı yorğannara büküb yenə üzərinnən dəvə dərisini çəkib öz yerində əyləşdirdi. İndi bu dəvə dərisində qalmaxda olsun. Gəl sənə şahzada Bəhramın qardaşı şahzada Heydərdən xəbər verim. Bir gün məktəbdən evə gəlirdi. Qəzadan yolda bir uşaxnan dalaşır və töhmətli sözlər ilə uşağı danlıyır. Həmin uşaq qəzəblənib Heydərə dedi: “Hərgah sən qoçax və namuslu oğlansansa qardaşın şahzada Bəhram yeddi ildi bilinmir haraya gedib. İndi onu gedib tapıb gətirərsən”. Şahzada Heydər uşaqdan bu sözü eşidib qəzəbnak oluf özünü anasına yetirib dedi: “Anayi mehriban nə üçün mənnən qardaşım Bəhramın diyar qürbətə getməsini və bir qıza aşıq olmasını gizdədirsən? Anası Gül Çöhrə xanım dedi: “Oğlum, yalan sözdü. Nə sənin qardaşın var, nə də diyar qürbətə gedib. Şahzada Heydər and yad etdi ki, hərgah düzünü deməsən həm səni və həm də özümü həlak edəcəm. “Bu vədə anası ağlıyıb dedi: “Oğlum, di görüm bu sözü sən hardan eşitmisən ki, sənin qardaşın Bəhram eşqə mübtəla olub diyar qürbətə gedib?”. Şahzada Heydər dedi: “Anacan, qulaq as mənim qardaşım olduğunu və eşqə mübtəla olub diyar qürbətə getdigini xəbər verim.
Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|