O`rin almashtirish shifri
. Almashtirish (podstanovka) usullarining mohiyati
bir alfavitda yozilgan axborot simvollarini boshqa alfavit simvollari bilan ma`lum
qoida bo`yicha almashtirishdan iboratdir.
eng sodda usul sifatida
to`g’ridan-
to`g’ri almashtirishni
ko`rsatish mumkin. Dastlabki axborot yoziluvchi A
0
alfavitning s
0i
simvollariga
shifrlovchi A
1
alfavitning s
1i
simvollari mos quyiladi.
Oddiy holda ikkala alfavit ham bir xil simvollar to`plamiga ega bo`lishi mumkin.
Ikkala alfavitdagi simvollar o`rtasidagi moslik ma`lum algoritm bo`yicha K
simvollar uzunligiga ega bo`lgan dastlabki matn T
0
simvollarining raqamli
ekvivalentlarini o`zgartirish orqali amalga oshiriladi.
Monoalfavitli almashtirish algoritmi quyidagi
qadamlar ketma-ketligi
ko`rinishda ifodalanishi mumkin
1-qadam. [1xR] o`lchamli dastlabki A
0
alfavitdagi
har bir simvol s
0
T
(i=
K
,
1
) ni A
0
alfavitdagi s
0i
simvol tartib raqamiga mos keluvchi h
0i
(s
0i
) conga
almashtirish yo`li bilan raqamlar
ketma-ketligi L
0h
ni shakllantirish.
2-qadam. L
0h
ketma-ketligining har bir sonini h
1i
=(k
1
x h
0i
(s
0i
)+ k
2
)(mod
R) formula orqali hisoblanuvchi L
1h
ketma-ketlikning mos soni h
1i
ga almashtirish
yo`li bilan L
1h
son ketma-ketligini shakllantirish, bu yerda k
1
-o`nlik koeffitsent; k
2
-
siljitish koeffitsenti. Tanlangan k
1
,
k
2
koeffitsentlar h
0i
h
1i
sonlarning bir ma`noli
mosligini ta`minlashi lozim, h
1i
=0
olinganida esa h
1i
=R almashinuvi bajarilishi
kerak:
3-qadam. L
1h
ketma-ketlikning har bir soni h
1i
(s
1i
)ni [1xR] o`lchamli
shifrlash alfavitning mos s
1i
Є T
1
(i=
K
,
1
) cimvoli bilan almashtirish yo`li bilan T
1
shifrmatnni hosil qilish.
4-qadam. Olingan shifrmatn o`zgarmas b uzunlikdagi bloklarga ajratiladi.
Agar oxirgi blok to`liq bo`lmasa blok orqasiga maxsus simvol-to`ldiruvchilar
joylashtiriladi(masalan, *).
Misol. SHifrlash uchun dastlabki ma`lumotlar quyidagilar:
T
0
=
A
0
=
A
1
=
R=36; k
1
=3; k
2
=15; b=4
Algoritmning qadamba-qadam bajarilishi quyidagi natijalarni olinishiga olib
keladi.
1-qadam. L
oh
=<35,10,14,16,31,36,23,10,9,14,1,20,10>
2-qadam. L
1h
=<12,9,21,17,36,14,12,9,6,21,18,3,9>
3-qadam. T
1
=
4-qadam. T
1
=
Rasshifrovka qilishda bloklar birlashtirilib
K simvolli shifrmatn T
1
hosil
qilinadi. Rasshifrovka qilish uchun quyidagi butun sonli tenglamani echish lozim:
k
1
h
01
+k
2
=nR+h
1i
k
1
, k
2
,
h
11
va R butun sonlar ma`lum bo`lganda h
0i
kattaligi n ni saralash
orqali hisoblanadi. Bu muolajani shifrmatnning barcha simvollariga tadbiq qilish
uning rasshifrovka qilinishiga olib keladi.
Almashtirish usulining kamchiligi sifatida dastlabki
va berilgan matnlar
statistik xarakteristkalarining bir xilligidir. Dastlabki matn qaysi tilda
yozilganligini bilgan kriptoanalitik ushlab qolingan axborotlarni statistik ishlab,
ikkala alfavitdagi simvollar o`rtasidagi muvofiqlikni aniqlashi mumkin.
Siljitish shifri.
Siljitish shifri ikki turga bo`linadi.
Ular oddiy va murakkab
siljitish shifrlaridir.