Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat

To‘rtinchi vaziyat. Har xil makon va zamon adabiy hodi-

salarini qiyoslash jarayoni. Bunda turli muhit, makon va tur­

li  zamon  adabiy  hodisalari  taqqoslanadi.  Bu  vaziyat  qiyosiy 

tah lil  metodologiyasi  va  metodikasi  uchun  eng  murakka­

bi  sa naladi.  Masalan,  Shekspir  va  Alisher  Navoiy  asarlarida 

ma’rifat talqini yoki Abdulla Qahhor va Jek London asarlarida 

badiiy psixologizm masalasini o‘rganish uchun quyidagilarni 

hisobga olish kerak:

Birinchidan,  qiyoslanadigan  hodisalarning  mohiyatini  tu-

shunish  lozim.  Ikkinchidan,  qiyosiy  tahlil  obyektlari  mavjud 

bo‘lgan  oldingi  sharoitlar  va  muhitlarni  ham  imkon  qadar 

---

22

23

chuqurroq o‘rganish, ularning Shekspir va Navoiy yoki Abdul­

la Qahhor va Jek London dunyoqarashiga ta’sirini ochib berish 

darkor. Chunki har xil zamon va makonda yashab ijod etgan 

adiblarning asarlarini mashhurlikdan boshqa yana nima bir­

lashtirib  turganini  bilish  uchun  ko‘pgina  adabiy  hodisalarni 

yuzaga chiqarish lozim.

Qiyoslash  obyektlarining  makon-zamon  ko‘rsatkichlari 

munosabati bilan, tahlil qiluvchining oldida ko‘plab qiyinchi­

liklar paydo bo‘ladi. Ammo qiyoslanadigan adabiy hodisalar-

ning rivojlanish jarayonida vujudga keladigan vaziyatlarning 

xususiyatlari hisobga olinsa, ularni hal etish mumkin. Agar qi­

yosiy tahlil olib borayotgan tadqiqotchilar farqlanuvchi, zid­

diyatli hodisalarni qiyoslash metodologiyasi va metodikasiga 

ega bo‘lsa, qiyoslash natijasi yaxshi samara beradi.