A. I. To’rayev, F. F. Axrorov, M. M. Rahmatov

Harbiy unvonlar va mansablar. 
Xoqon yabg’u-muhim harbiy masalalarni hal etishda birinchi 
sarkarda. 
Suboshi-qo’mondon, lashkarboshi bo’lgan.
Shad yoki Sha-o’n ming qo’shin qo’mondoni harbiy vazir. Xitoy 
manbalariga ko’ra eng oliy mansabdor hisoblangan, shunga yarasha 
saroy marosimlarida hukmdorning o’ng tomonidan joy olgan. 
Hukmdorning eng yaqin odami hisoblangan. Ko’kturk xoqonligi 
davrida qaram o’lkalarni shad nomli hukmdor boshqargan, o’sha 
hududda harbiy boshliq vazifasini ham bajargan. Shad so’zi yuqori 
mansab ma’nosini anglatgan. 
Buyruq-Yabg’u amalidan keyingi harbiy mansab. 
Chabish(suboshi)- “lashkarboshi” (qo’shin noziri) hisoblanadi. 
Lashkarboshidan keying harbiy lavozim. 
Tutuq-harbiy ma’muriyat boshlig’i. 
Silifa(eltabarlar)-bir elni boshqaruvchi harbiy noib. Tegindan 
keyingi ma’mur. 
Tumafa(tudunlar)-biron-bir vassal hududni boshqarib soliq 
yig’im-terimini boshqaradigan amaldor. 
Sang (Sangin)- turk yozma obidalarida harbiy unvon tarzida 
uchraydi. 
Su-qadimgi turkiy til yozma obidalarida qo’shin, cherik, lashkar 
ma’nosida
qo’llangan.
 
 
1
Ҳaсанов.Ф. Турон халқлари ҳарбий санъати. -T.: “Давлат илмий нашриёти”, 2018. -
Б.167. 

---

13 
Turk xoqonligi hukmdorlarining hukmronligi yillari. 
Turk xoqonligi (552-603) yillarida. 
 Bumin elxon (552-553) 
 Qoraxon (553-554) 
 Muxan xoqon (554-574) 
 Taspar xoqon (574-581) 
 Nivar xoqon (581-587) 
 Cho’rbug’u xoqon (587-588) 
 Tunga Turon xoqon (588-600) 
 Kumin Turi xoqon (600-603) 
Sharqiy Turk xoqonligi (603-745) yillari. 
 Kuni Turi xoqon (603-609) 
 Sivar xoqon (609-619) 
 Chuluk xoqon (619-621) 
 Qora xoqon (621-630) 
 Ashina Sunish (630-639) 
 Sirba xoqon (639-646) 
 Chibi xoqon (646-647) 
 Ibi Tulu xoqon (647-653) 
 Chinju yabg’u (653-659) 
 Ashina Turchi (659-676) 
 Tuchi xoqon (676-678) 
 Ashina Nezuk xoqon (679-680) 
 Ashina Inon xoqon (680-681) 
 Ashina Qutlug’ xoqon (682-692) 
 Qapag’on xoqon (692-716) 
 Bilga xoqon (716-734) 
 Ashina Bilga xoqon (734-739) 
 Bilga Qutlug’ xoqon (739-741) 
 Pankul xoqon (742)