8- mavzu. Bozor va tavakkalchilik reja

4. Investitsiya va tavakkalchilik
Ma’lumki, kapitalning narxi xizmat kilish davrida undan olinadigan diskontirlangan daromadlarning yigindisiga teng. Agar olinadigan daromadlar anik bulsa ushbu narxni xisoblash mumkin. Agar kelajakdagi daromadlar noanik bulsa, u xolda tavakkalchilik bilan boglik buladi.
Aktivlar - bu mablag bulib, u uz egasini tugridan-tugri tulov (foyda, dividendlar, renta va boshkalar) va yashirin tulov (firma kiymatining oshishi, kuchmas mulkning oshishi, aksiyalar va boshkalar) shaklidagi pul tushumlari bilan ta’minlaydi. SHuning uchun xam aktivlarning kaytim normasi (inflyasiya xisobga olinmaganda) barcha pul tushumlarining sotib olingan aktiv narxiga nisbati bilan aniklanadi:

bu erda - kaytim normasi;
- dividend;
- kapital ortimi;
- sotib olingan aktiv narxi.
Aktivlar ikki turga bulinadi: tavakkalchilik bilan boglik bulgan aktivlar va tavakkalchilik bilan boglik bulmagan aktivlar. Birinchisini tavakkalchilik aktivi, ikkinchisi tavakkalchiliksiz aktiv deb kabul kilamiz. Tavakkalchiliksiz aktivlar deganda kiymati oldindan ma’lum bulgan pul tushumlarini beruvchi aktivlar tushuniladi. Tavakkalchilik aktivlari - bu shunday aktivlarki, ulardan tushadigan daromadlar kisman tasodiflar bilan boglik. SHuning uchun xam tavakkalchilik aktivlari narxi tavakkalchiliksiz aktivlar narxidan past buladi.
Aksiyalar kup xolda tavakkalchilik bilan boglikdir. Masalan, fond birjasiga kuyilgan jamgarma ga tenu bulsin. Uning bir kismi, ya’ni kismi jamgarma bulsin, ya’ni fond birjasi aksiyasiga sarflansin. kismi xazina vekseli sotib olishga ajratilgan kismi bulsin. U xolda barcha kimmatbaxo kogozlar summasidan olinadigan urtacha ulchangan foyda kuyidagiga teng buladi:

bu erda - fond birjasiga kuyilgan (investirlangan) kuyilmadan olinishi kutiladigan foyda (fond birjasi aksiyalaridan olinadigan foyda);
- fond birjasiga kuyilgan jamgarmaning bir kismi;
- jamgarmaning xazina vekseli sotib olishga sarflangan kismi;
- xazina vekselidan olinadigan tavakkalchiliksiz foyda.
Fond birjasida kuyilgan investitsiyadan olinadigan foyda odatda xazina vekselidan olinadigan foydadan katta bulgani uchun, ya’ni dan (2)-tenulamani uzgartirib yozamiz:

Fond birjasiga kuyilgan kuyilmadan olinadigan foydaning dispersiyasini deb, standart chetlanishini deb belgilaymiz. U xolda urtacha ulchovli kutiladigan foydaning standart chetlanishi ga teng:
va
Endi fond birjasiga kuyilgan jamgarmaning kismi ni (3)-tenulamaga kuyib kuyidagini olamiz:

Ushbu tenglama byudjet chegarasi bulib, tavakkalchilik bilan foyda urtasidagi uzaro bogliklikni ifodalaydi (5-rasm).
Standart chetlanish oshganda kutiladigan urtacha ulchovli foyda ning xam oshishini 5-rasmdan kurish mumkin.