4-mavzu. Komp’yuter tarmoqlari va tarmoq texnologiyalari

WWW (World Wide Web yoki Butun jahon elektron tarmog’i) - 
Internetning gipertekst ma’lumot – qidiruv tizimi; 
 
E-mail – elektron pochta; 
 
Telnet – Server va kliyent o‘rtasidagi aloqani boshqarish protokol va 
dasturlari; 
 
FTP – fayllarni uzatish protokol va dasturlari. 
WWW 
ma’lumotlari 
WWW-server 
deb 
nomlanuvchi 
alohida 
komp’yuterlarda joylashadi va ular alohida tashkilotlar yoki xususiy shaxslarga 
tegishli bo‘ladi. Gipermatndagi murojaatlar orqali foydalanuvchi bir xujjatdan 
ikkinchi xujjatga yoki veb-sahifaga tez va oson o‘tishi mumkin. 
WWWning asosida HTTP (HyperText Transfer Protocol) gipermatnli 
ma’lumotlarni uzatish protokoli yotadi.
4.2. Brauzer – maxsus internet dasturlari. MS Internet Explorer 
brauzerida ishlash 
 
Ma’lumki, hozirgi kunga kelib WWW xizmati juda ham takomillashib, 
mukammal ma’lumotlar manbaiga aylanib bormoqda. Internet yordamida istalgan 
sohada, istalgan mavzuda va istalgan vaqtda ma’lumotlarni qidirib topish, ulardan 
foydalanish, zarur bo‘lsa ulardan nusxalar olish mumkin. Internetning ushbu 
xizmat turidan foydalanish uchun avvalo mijoz komp’yuterida xuddi shunday 
imkoniyatlarni yaratib beruvchi maxsus dastur bo‘lishi zarur. Bunday dasturlar 
brauzerlar (browsers) deb ataladi. Masalan, Microsoft Internet Explorer, Netscape 
Navigator va h.k. 
MS Internet Explorer dasturini ishga tushirish uchun, ekrandagi 
belgisida 
sichqonchaning chap tugmasini bosiladi. Ekranda dasturning quyidagi oynasi hosil 
bo‘ladi (4.2.1 - rasm). 

---

4.2.1-rasm. MS Internet Explorer dasturi oynasining ko‘rinishi. 
Oyna boshida menyu satri joylashgan. Menyu – bu dastur bajarishi mumkin 
bo‘lgan amallar, ya’ni buyruqlar majmui. Dastur menyusi Файл (Fayl), Правка 
(Taxrirlash), Вид (Ko’rinish), Изображение (Tasvir), Сервис (Xizmat 
ko’rsatish), Справка (Ma’kumot) buyruqlaridan tashkil topgan. Ikkinchi satrda 
esa, vositalar paneli joylashgan. Internet bilan ishlaganda ko‘proq vositalar 
panelidan foydalaniladi. Paneldagi tugmachalarning vazifalari quyidagicha: 
- Ekranga oynaning avvalgi ko‘rinishini chiqaradi. 
- Ekranga keyingi oynadagi ma’lumotni chiqaradi. 
- Bajarilayotgan buyruq ishini to‘xtatadi.
-Ekrandagi sahifani yangilaydi, ya’ni sahifani yangitdan chiqaradi. 
-Internet ishga tushirilganda chiqqan sahifani ekranga qaytaradi 
(domashnyaya stranitsa). 
- Ma’lumotni topish xizmatini ishga tushiradi. 
- Ko‘p ishlatiladigan sahifalar ro‘yxatini beradi.
- Kanallarni ekranga chiqaradi.
Keyingi satrda Adres (Manzil) maydoni joylashgan. Undan keyingi satrda
ma’lumotlar oynasi joylashgan. Eng quyi satr holat satri deb nomlanib, unda joriy 
amal haqidagi ma’lumot beriladi.
MS Internet Explorer dasturi ishini tugatish uchun dastur oynasidagi