2022 №1 908 termodinamika qonunlarini o‘qitish metodikasi takomillashtirish karimova O. A

2022 
№ 1
912 
O‘quvchilar topshiriqni mustaqil tajriba bilan bajaradi. Tajriba jarayonida 
jismlarning ichki energiyasi bajarilgan ish hisobiga ortishini anglashadilar, albatta.
O‘quvchilarning mavzu bo‘yicha olgan bilimlarini taqqoslash va qiyoslash 
orqali o‘quv materialini o‘zlashtirganligini hamda ijodiy fikrlash ko‘nikmalarining 
revojlanganligini qo’yidagi sxemada ko‘zatish mumkin.
BBB
interfaol metodi bilan temodinamikaning I-qonunini o’rganish 
Bilib oldim
Bilishni
xohlayman
Bilardim
Bu qonun
energiyaning
saqlanish qonuni- 
ning mazmuni
ekanligini
Ichki energiyani
,
issiqlik miqdorini, 
bajarilgan ishni
Termodinamika 
ning I-qonuni haqida
Ichki energiya 
U
, 
issiqlik miqdori 
Q
,
bajarilgan ish 
A
harflari 
bilan belgilanishini
Termodinamika 
ning I-qonuni issiqlik 
jarayonlarining 
qaytmasligi haqidagi
nazariy asoslarini
Issiqlik dvigatellarining 
ishlash prinsipini izoh- 
lashda termodinamika- 
ning I-qonunini 
qo’llanilishini
Ichki energiyani
,
issiqlik miqdorini, 
bajarilgan ishni
o’lchov birligi
Joul (J)
ekanligini
Bunda butun diqqatni 
dvigatellarning 
maksimal FIK ni
adiabatik hamda 
izotermik jarayonlarga 
qaratilganligini 
Bu qonunni 
o’rganishda issiqlik 
dvigatellarining 
ishlash prinsipining 
asosini tashkil 
qilishini

---

ISSN: 2181-3337
SCIENCE AND INNOVATION 
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL 
2022 
№ 1
913 
O‘quvchilar tasvirlangan bunday interfaol metoddan taqqoslash va qiyoslash 
orqali quyidagicha: 
- termodinamikaning I-qonuni materiya harakatini va uning o‘zini abadiy 
ekanligini tasdiqlovchi tabiat qonunlaridan biri ekanligi to’g’risida;
- gaz siqilganda yoki kengayganda ichki energiyaning mexanik energiyaga 
aylanishi to’g’risida;
- termodinamika qonunlari asosida issiqlik dvigatellari ishlashi to’g’risida, 
buning natijasida hozirgi kunda insonlarning turmush farovonligini, madaniyatini 
issiqlik dvigatellarisiz tasavvur qilib bo‘lmasligi, chunki insonning og‘ir mehnatini 
yengillashtirishda, uning farovon hayot kechirishda issiqlik dvigatellari katta rol 
o‘ynanishini, ammo issiqlik dvigatellarining bunday foydali tomoni bilan bir 
qatorda uning atrof-muhitga ko‘rsatayotgan salbiy (zararli) ta’siri ham mavjudligi, 
jumladan, ichki yonuv dvigatellari ishlash vaqtida zararli gazlarni atrof-muhitga 
chiqarishini va bular esa havoning zaharlanib borayotganligiga sabab 
bo‘layotganligi to’g’risida xulosa qilishadi. 
Yuqorida ta’kidlanganidek, termodinamika qonunlari mavzusini o‘qitishning
nazariy va amaliy bilimlarning mantiqiy, o‘zaro bog‘likligini zamonaviy ta’lim 
texnologiyalari asosida metodik dars ishlanmasi misolida O’zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 8-dekabrdagi “Xalq ta’limi 
tizimida ta’lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni tashkil etish 
chora-tadbirlari to’g’risida”gi 997-sonli qarori ijrosini ta’minlash maqsadida 
Navoiy davlat pedagogika instituti fizika va astronomiya kafedrasi professori 
Kamolov I.R. boshchiligida shu kafedra professor-o’qituvchilari Karimova O.A., 
Toshpulatova Sh.O., Karimov A.M., Xalilov Sh.E. lar 2020-2021 o’quv yilining 
oktabr-aprel oylari davomida tadqiqotning tajriba-sinov ishlari Samarqand viloyati 
Narpay XTB ga qarashli № 17-sonli umumiy o’rta ta’lim maktabining 9-sinf 
o’quvchilari bilan olib borildi. Bunda tаjriba darsi tavsiya etilgan interfaol 
metodlar asosida o’quvchilarning bilimi bilan birga ko’nikma va malakasini 

---

ISSN: 2181-3337
SCIENCE AND INNOVATION 
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL