2-Cİ NƏŞR Əlavə VƏ DÜZƏLİŞLƏR ƏHLİ SÜNNƏ VƏl cəmaat

Hədisin Ikinci Hissəsini – Müslim «Şərhu Nəvəvi» 6/153-156, Əhməd 3/319,371, Nəsəi 3/188-189, Beyhəqi «Sünnənul Kubra» 3/214 Cabir b. Abdullah - radıyallahu anhu – yolu ilə. Bu ləfz Nəsainin ləfzidir. Hədisi Əhməd 3/371 və Müslim: «Sözlərin ən doğrusu» ləfzi yerinə: «Sözlərin ən xeyirlisi» ləfziylə rəvayət edilmişdir. İmam Əhmədin digər rəvayətlərində isə 3/319: «Sözlərin ən gözəli» şəkilindədir. Müslim: «Sonradan uydurulub dinə salınan hər bir əməl (iş) bidətdir» ləfzi yerinə: «Hər bir bidət bir zəlalətdir (sapıqlıqdır)» ləfziylə ravayət etmişdir. Hədisin sonunda olan: «Hər bir zəlalət isə oddadır» ləfzini zikr etməmişdir. Bu beş səhabədən başqa hədsi: Aişə - radıyallahu anhə –, Səhl b. Sad - radıyallahu anhu – mərfu olaraq. Hədis səhihdir. Muhəddis Muhəmməd Nəsrəddin əl-Albani – rahmətullahi aleyhi – hədisin bütün rəvayətlərini bir yerə toplayaraq «Xutbətul Həcə» isimli bir kitab yazmışdır. İstəyənlər bu kitaba baxa bilərlər. Ayrıca bax: əl-Albani «Muxtəsər Səhih Müslim» 409, «Mişkətul Məsabih» 3149,5860.

3 Əbu Davud.

4 Buxari 7288, Müslim 1337 – Bu hədisin əvvəli belədir: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Ey insanlar! Allah üzərinizə Həcc etməyi fərz qıldım, artıq siz də Həcc edin». Bir nəfər: «Ey Allahın Rəsulu, hər il Həcc edək?» Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – susdu. Həmin şəxs sualını bir neçə dəfə təkrarladı. Peyğəmbər: «Əgər mən hə desəm, sizə hər il Həcc etmək vacib olardı. Sizin də buna gücünüz çatmazdı…».

5 Buxari, Müslim, Musnəd 3/207,275,278.

6 Tirmizi, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5886, İbn Hibban 276, əl-Qudamə «Musnədu Şihab» 499,500, əl-Humeydi «Musnəd» 266.

7 Lisanul Arab 15/136, Fəthul Bəri 10/55.

8 ən-Nihayə 3/390.

9 İbn Qeyyim «İğasətul Lehfan» 1/237.

10 İbn Əbi Dünya «Zəmmul Məlahi».

11 Təfsir Təbəri11/61, Həkim 2/411, Beyhəqi «Şuabul İman» 4/278,5096, İbnul Covzi «Təlbisul İlbis» 246, əl-Albani səhih.

12 «Səhih Ədəbul Mufrad» əl-Albani 955, İbn Əbi Şeybə 6/310, İbn Cərir «Təfsir» 21/40, Beyhəqi «Sunən» 10/221. İbn Abbas – radıyallahu anhu – dan səhih olan budur. Bu ayə Nadr b. Həris haqqında nazil olduğu da söylənilir. əl-Vahidi «Əsbabul Nuzul» 259 – Nadr b. Həris Fars diyarlarına səfər edər və əcəmilərə dair xəbərləri onlardan satın alaraq bu rəvayətləri Qureyşə danışır və onlara: Muhəmməd sizə Ad və Səmud qövmünə dair xəbərlər danışır. Mən də sizə Rüstəmin və İsfəndiyarın, Kisraya dair xəbərləri danışıram. Qureyşlilər onun danışdıqlarından xoşlanır, Quranı dinləməyi tərk edirlər. Bu ayə də onun haqqında enmişdir».

13 Buxari «Tarix» 2/2/217, İbn Hibban 4/355.

14 Təbəri 21356, 7/249, İbn Kəsir “Təfsir” 3/442.

15 “Təfsir” 337, Şovkani “Fəthul Qədir”.

16 «Zadul Məsir» 6/317.

17 Beyhəqi «Sunnənul Kubra» 10/222.

18 “Feyzul Qadir” 6/128.

19 Durrul Mənsur 5/312, “Təfsir Cəlaleyn” 288.

20 Təfsir Qurtubi 10/312, Təbəri 16961.

21 İbn Nasr «Qadrus Salah» 151/2.

22 Təfsir Təbəri 8/82, 25273, İbn Kəsir 4/300.

23 İbn Qeyyim «İğasətul Lehfan» 1/272.

24 İbn Qeyyim «İğasətul Lehfan» 2/274-275.

25 Tənhizuş Şəria ən İbahatil Əğanil Halia s. 13.

26 Buxari «Kitabul Əşribə» 5590, «Fəthul Bəri» 10/51, İbn Hibban 6754, Təbərani “Kəbir” 3417, əl-Albani “Silsilə Səhih” 1/140, İbn Qeyyim – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: “Hədisin zəif olduğunu İbn Həzmdən başqa heç kəs deməyib. O, da musiqi alətlərinin halal olması barəsində olan yalan fikirlərini təsdiq etmək üçün bunu etmişdir...”. “İğasətul Ləhfan” 1/259-260 , “Təqzib əs-Sunnə” 5/271-272. Həmçinin İbni Salah “Muqəddimə Ulumul Hədis” 72, İbn Teymiyyə “”İstiqamə” 1/294, Hafiz əl-İraki “Muğni Hamal əl-Asfar” 2/271, İbn Həcər “Taqliq” 5/22 hədisin səhih olduğunu söyləmişlər.

27 “Lisənul Arab” 9/244.

28 İmam Zəhəbi «Siyeru Alamin Nubəla» 21/158, «Təzkiratul Huffəz» 2/1337.

29 İbn Həcər «Fəthul Bəri» 10/55, «Məcmuul Fətava» 11/535, “Fəthul Qadir” 5/204.

30 «İğasətul Ləhfan» 1/256,260,261.

31 “Məcmuul Fətava” 3/423-424.

32 İbn Məcə, əl-Albani “Səhihul Cəmi” 3665.

33