11. Matkazuvchi tizimi va vazifalari

xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
1. Yurakning tuzilishi va joylashuvi. Yurak avtomatiyasi, orsatkichlari
11. MAtkazuvchi tizimi va vazifalari.
3. Yurak sikli va uning asosiy kozo bokrak qafasining ichida, kuks oraligrta qismida, tong tomonida qiya holatda joylashgan boa oraligngdan tomrov osti chizigkrak bezidan 1 sm chetda, pastdan 5 qovurgida bortacha vazni 250 g, erkaklarda 300 g. Yurak yassilashgan konus shaklida bopincha joylashuvi va shakli odamning yoshiga va konstitutsiyasiga, nafas harakat-lari va bajariladigan jimoniy harakatlariga boglumki, eng keng tarqalgan konstitutsional sxemalardan odamlarni tana proportsiyalariga kollaniladi. Braxiomorf tana tuzilishda yurak diafragma ustida yotib, gorizontal holatni egallaydi. Dolixomorf konstitutsiyali odamlarda yurak tomchi shakli-da bolik holatda boralgan. Yurakda toa, diafrag-mal va osh-qovurgsh suyagining dastasi bilan III-IV qovurgay qismlarining orqa tomoniga tori keladi.
Yurakning diafragmal yuzasi orqada va pastga qaragan bopka yuzalari ikki yonidan joylashgan va ortta bolmachasi va ularning ostida ikkita qorinchasi tafovut qilinadi.
Yurakning tashqi yuzasida bong bong qorinchadan faqat venoz qon, chap bong qismlari bir-biri bilan tutashmaydi va shu sabali arterial va venoz qon qong bolib, unga yuqoridan yuqorigi kovak vena, pastdan ng bo yurakning tojsimon sinusi quyiladi. Yurakning olmachasining bolib, konus shakliga ega va boshligshilib, uning hajmini ancha oshiradi.
1 pka stvoli,
2 chap tojsimon arteriyasining oldingi qorinchalararo shoxi,
4 chap qorincha,
6 ng qorincha,
7 ng tojsimon arteriyasi,
8 ng quloqcha,
9 yuqorigi kavak vena
Kovak venalar quyiladigan joy ongi hosil bolmachaning ichki yuzasi silliq bong bosiq joylashgan borta qismida ovalsimon chuqurcha joylashgan. Embrional taraqqiyot dav-rida chuqurcha oladi va bu teshik chap bong boilgandan sozan ovalsimon teshikcha bitmasdan qolishi mumkin.
Yurakning olmachasi bilan ong bo qorincha teshigi bor. Bu teshik qorincha qisqarganda (sistolasida) uch tabaqali qopqoq (klapan) bilan yopiladi. Uch tabaqali klapan yuzasidan ingichka pay iplari boshlanadi va bu paylar borib soichsimon muskullarga birikadi.
Natijada har bir soichsion muskul klapanga pay iplari yordamida tutashib turadi.
Ong bong bong qorinchaga olmacha-qorincha teshigining chetida uch tabaqali klapan joylashgan bosiqli tabaqalar farqlanadi. Tabaqalar lib, zich tolali biriktiruvchi toqima olmacha-qorinchali teshikni atrofini chegaralab turgan fibroz halqaga aylanadi. Tabaqalarning bolib, bong qorincha uch qirrali piramida shaklida bo et toshligrgshlig boladi. Qorin-chalar sistolasida (qisqarganda) tabaqalar yopiladi. Natijada, qon bopka stvoliga qarab yong qorinchadan oladi. Klapanlar osha tomonga olmachasi kubsimon shaklda bopka venasi arterial qonni yurakning chap bolmachasi bilan chap qorinchasi olmacha - qorincha teshigi bor. Bu teshikning chetiga ikki tabaqali klapan birikkan.
Chap qorincha konus shaklida boshligrgsiqlari yaxshi ifodalan-gan. Soichsimon muskullardan klapan tabaqalari chetiga payli iplar tortilgan bong qorinchalar orasidagi qorinchalararo toqimadan tuzilgan, faqat yuqorigi qismi fibroz tolib, ikki tomondan endokard bilan qoplangan.
Qorinchaning asosida chap arterial teshik joylashgan, undan aorta boshlanadi. Aorta teshigi uchta yarimoysimon qopqoq bilan tang qorinchaga nisbatan 2-3 marta qalinroq bo endokard, 2) o miokard, 3) tashqi qavat yurakning ichki pardasi, yurak kameralarining ichki yuzasini, muskul soichlarini, pay iplarini qoplab turadi. Yurakning tabaqali va yarimoysimon qopqoqlari endokard hisobiga takomil etadi. Endokard bir necha qavatdan iborat. Yurak boiga qaragan qavati bazal membranada joylashgan yupqa endoteliy bilan qoplangan. Endoteliy ostida subendotelial qavat joylashadi. Undan chuqurroqda muskul-elastik qavat yotadi. Bu qavat tarkibiga silliq muskul hujayralari va elastik tolalari kiradi. Endokardning miokardga tegib turgan qavati tashqi biriktiruvchi to koil muskul toshim-cha disklar orqali ajraladi. Qolmaydi.
Atipik miotsitlar kelib chiqishi jihatidan muskul tosirida tipik miotsitlar qisqaradi. Morfologik jihat-dan atipik miotsitlar tipik miotsitlardan farqlanadi.
1 chap o chap bo chap o olmacha chap qorincha,