1-mavzu. Amaliyot otiladigan obektning moliyaviy holatini moliya bozoridagi faoliyati bilan bogliq holda organish

1-mavzu. Amaliyot otiladigan obektning moliyaviy holatini moliya bozoridagi faoliyati bilan bogliq holda organish

Kapital bozorini yanada rivojlantirish, qimmatli qog‘ozlar chiqarilishini ko‘paytirish, jismoniy va yuridik shaxslarning fond bozoridagi ishtirokini kengaytirish maqsadida:

1. Kapital bozorini rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari etib quyidagilar belgilansin:
kapital bozorining raqobatbardoshligini oshirish va uning kapitallashuvini 2023-yil yakuniga qadar 45 trln so‘mga yetkazish, bank tomonidan kreditlashga muqobil bo‘lgan samarali moliyalashtirish mexanizmini yaratish;
xalqaro moliya bozorlari bilan faol integratsiyalashuv, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan keng foydalanish va xorijda muvaffaqiyatli sinovdan o‘tgan ilg‘or yondashuvlarni qo‘llash orqali barcha toifadagi investorlar uchun kapital bozorining qulayligini oshirish;
kapital bozorining uyg‘un faoliyati va uning barcha segmentlari rivojlanishini ta’minlash orqali 2023-yil yakuniga qadar respublika va hududiy investitsiya dasturlari doirasida loyihalarning qimmatli qog‘ozlar chiqarish orqali moliyalashtirilgan qismini 5 foizga yetkazish;
sohaga ilg‘or xalqaro amaliyotni joriy qilish, ortiqcha to‘siqlar va cheklovlarni bartaraf etish orqali fond bozorida rivojlanish maqsadlariga yo‘naltirilgan investitsiyalarni faol moliyalashtirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish;
xalqaro mezonlar va tajribalarni joriy qilgan holda, kapital bozorini tartibga solishning yaxlitligini va tizimli tavakkalchiliklarning oldini olishni ta’minlovchi qonunchilik bazasini yaratish;
kapital bozorini zamonaviy talablarga javob beradigan kadrlar bilan ta’minlash tizimini rivojlantirish, istiqbolli, shu jumladan xorijiy mutaxassislarni jalb qilish uchun jozibador shart-sharoitlarni yaratish;
kapital bozori uchun soha mutaxassislarini tayyorlash va qayta tayyorlash, ularning malakasini oshirishni tizimli yo‘lga qo‘yish;
minoritar investorlar, kapital bozorining boshqa ishtirokchilari hamda aholi keng qatlamlarining bilimlari, ko‘nikmalari va moliyaviy savodxonligini oshirishni qo‘llab-quvvatlash dasturlari doirasida 2023-yil yakuniga qadar 40 ming nafar aholini qamrab olish.
2. Quyidagilar:
2021 — 2023-yillarda kapital bozorini rivojlantirish dasturi (keyingi o‘rinlarda — Dastur) 1-ilovaga muvofiq;
2021 — 2023-yillarda kapital bozorini rivojlantirish dasturini amalga oshirish natijasida erishiladigan maqsadli ko‘rsatkichlar 2-ilovaga muvofiq;
2021 — 2022-yillarda kapital bozorini rivojlantirish dasturini amalga oshirish bo‘yicha “Yo‘l xaritasi” 3-ilovaga muvofiq;
2021 — 2023-yillarda aksiyalari fond birjasi orqali ommaviy joylashtirilishi belgilangan korxonalar ro‘yxati 4-ilovaga muvofiq tasdiqlansin.

3. Belgilab qo‘yilsinki:

erkin muomaladagi qimmatli qog‘ozlarning umumiy hajmini yalpi ichki mahsulotning kamida 5 foiziga yetkazish Dasturning asosiy maqsadi hisoblanadi;
2023-yil 1-yanvardan boshlab mahalliy emitentlar o‘z aksiyalarini dastlab respublika fond birjasida joylashtirgandan so‘ng anderrayter tavsiyasiga ko‘ra xorijiy fond bozorlarida joylashtirishi mumkin;
ommaviy savdolar orqali aksiyalarni IPO yoki SPO usulida joylashtirish natijalari qayta ko‘rib chiqilmaydi.
4. Ustav kapitalida davlat ulushi 50 foiz va undan ortiq bo‘lgan aksiyadorlik jamiyatlari aksiyalarining birlamchi (IPO) va ikkilamchi (SPO) ommaviy taklifini quyidagi shartlarda o‘tkazish belgilansin:
IPO yoki SPO yo‘li bilan sotiladigan aksiyalarni xarid qilish uchun arizalarni to‘plash ushbu IPO yoki SPOni o‘tkazish shartnomasi tuzilgan anderrayter yoki anderrayterlar guruhi tomonidangina amalga oshiriladi;
anderrayter aksiyadorlik jamiyatini dastlabki o‘rganish natijalari asosida aksiyalar xaridi bo‘yicha arizalarni to‘plash uchun narx chegaralarini belgilaydi;
IPO va SPO yo‘li bilan aksiyalarni taqsimlash aksiyalarga bo‘lgan talab va taklifdan kelib chiqqan holda, anderrayter tomonidan aniqlanadigan yagona narx asosida amalga oshiriladi;
anderrayterga aksiyadorlik jamiyati bilan tuzilgan shartnoma asosida aksiyalar taqsimlanadigan investorlarni tanlash, shuningdek, investorlarga IPO va SPO doirasida xarid qilingan aksiyalarni sotish taqiqlanadigan muddatni belgilash huquqi beriladi.
5. Markaziy bank 2021-yil 1-noyabrga qadar “Qimmatli qog‘ozlarning markaziy depozitariysi” DUK hisob raqamlari Markaziy bankka o‘tkazilishini ta’minlasin.
6. Moliya vazirligi, Markaziy bank, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi hamda Xalq ta’limi vazirligining “Moliya va investitsiya savodxonligi” dasturini quyidagi tamoyillar asosida amalga oshirish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin:
Ozbekiston Respublikasi nomidan Moliya Vazirligi hamda Markaziy bank faoliyat olib boradi. Ozbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi tasarrufidagi Kapital bozorni rivojlantirish departamenti moliyaviy holatini oshirish hamda moliya bozoridagi faoliyatini yaxshilash va tez suratlardayuqori korsatkichlarga erishish maqsadida 2022-2023-yillarda Kapital bozorini rivojlantirish dasturini ishlab chiqgan. Bular:
-IPO/SPOni rivojlantirish yani xalqaro listing talablari doirasida mahalliy listing rivojlantirish.
IPO- birlamchi ommaviy taklif , IPO ( kamdan-kam [ipo]; ingliz tilidan. Initial Public Offering ) - aksiyadorlik jamiyati aksiyalarining birinchi ommaviy sotilishi , shu jumladan depozitariy tilxatlarini aksiyalar uchun cheklanmagan doiraga sotish. Aksiyalarni sotish ochiq obuna yo'li bilan qo'shimcha aksiyalar chiqarishni joylashtirish yo'li bilan ham, mavjud emissiya aksiyalarini ochiq sotish yo'li bilan ham amalga oshirilishi mumkin.
IPOga tayyorgarlik ko'rish jarayonida kompaniya odatda ommaviy bo'ladi - o'z hisobotini ochiqlik va shaffoflik yo'nalishida sezilarli darajada o'zgartiradi.
IPO o'tkazishning bir nechta asosiy maqsadlari mavjud bo'lib, ularning ustuvorligi muayyan holatga qarab farq qilishi mumkin:

Kompaniyaga nisbatan arzon jalb qilingan kapital : o'z aktsiyalarini sotish sizga garov (garov) taqdim etmasdan va maqsadli foydalanish bo'yicha minimal cheklovlar bilan cheklanmagan muddatga mablag'larni olish imkonini beradi.

Investorlar doirasining kengayishi moliyalashtirish manbalarini diversifikatsiya qiladi.
Bozorda sotiladigan aktsiyalarning mavjudligi kompaniyaning joriy qiymatini tez va mustaqil ravishda olish imkonini beradi, bu menejerlarning faoliyati va motivatsiyasini baholash uchun ishlatilishi mumkin , shuningdek, qo'shilish yoki aktivlarni almashtirish operatsiyalarini soddalashtiradi.
IPOdan keyin aktsiyadorlar o'rtasida korporativ huquqlarning likvidligi odatda keskin oshadi. Masalan, banklar faqat birjadan tashqari bozorda sotiladigan aktsiyalarga qaraganda, fond birjasida joylashgan aktsiyalarni garovga olgan holda kredit berishga tayyor .
Investorlar uchun IPO juda xavfli hodisadir. Agar juda ko'p aksiyalar sotilsa, korxonaga ta'sir ko'rsatish va boshqarish mexanizmi zaiflashishi mumkin. Hatto yirik kompaniyalar uchun ham IPOda qatnashishni xohlovchi yetarlicha investorlarni jalb qilish qiyin. Kichik va o'rta biznes uchun buni amalga oshirish ancha qiyin.
Birlamchi ommaviy joylashtirish natijasida emitentning qimmatli qog'ozlarini xaridorlar foydasiga begonalashtirish emitent taklif etilayotgan qimmatli qog'ozlarni bozorda iloji boricha samarali sotish maqsadida amalga oshiradigan butun bir qator harakatlar va tartiblarning yakuniy bosqichi hisoblanadi. Umuman olganda, IPO quyidagi bosqichlarni o'z ichiga oladi:
Dastlabki bosqich - bu bosqichda emitent o'zining moliyaviy-iqtisodiy holatini, tashkiliy tuzilmasini va aktivlar tuzilishini , axborot (shu jumladan
moliyaviy) shaffofligini, korporativ boshqaruv amaliyotini va faoliyatning boshqa jihatlarini tahlil qiladi va unga to'sqinlik qilishi mumkin bo'lgan aniqlangan zaif va kamchiliklarni bartaraf etishga intiladi. IPO ni muvaffaqiyatli amalga oshirishdan.