‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I oliy va ‘rta m a X s u s ta’l im vazirligi

u g \
b r i F
4.4-rasm.
Kabelni sinash 
sxemasi:
/ — oshiruvchi transformator;
2
— c h o ‘giantiruvchi 
transformator; 
3
— kenotron; 
4
— sinalayotgan kabel.
K arralik
5 - 6 U
nom
4 —5 U
nom
250 kV 
400 kV
43

---

k u c h la n is h i f a z a n i n g i s h c h i kuch- 
la n ish ig a q o ' s h i l a d i . T a r m o q n i n g
s i n a l a y o t g a n b o M a g i o s h i r i l g a n
k u c h la n ish o s t i d a 3 — 5 m i n u t d a v o ­
m id a t u tib t u r i l a d i . U s u l n i n g afzal- 
ligi s in o v la rn i l i n i y a l a r n i n a v b a tm a -
navbat u z m a s d a n t u r i b oM kaza olish 
i m k o n i y a t i n i n g m a v j u d l i g i d a d i r .
Biroq k a b e l l a r n i y u k l a m a o s t i d a
s in a s h u s u l i n i t a r m o q d a a y la n ib
ishlovchi e l e k t r m a s h i n a l a r i (g en e- 
ra to rla r, s i n x r o n k o m p e n s a t o r l a r ,
d v ig a te lla r) m a v j u d b o M g a n h o l ­
larda; a v t o m a t i k z a x i r a t a ’m in o tig a
ega b o M m a g a n m u h i m is t e ’m o l c h i -
larni t a ’m i n l o v c h i k a b e l lin iy a la - 
rida qoM lashga r u x s a t e t i l m a y d i .
S h a h a r e l e k t r t a r m o q l a r i n i n g
kabel l i n i y a l a r i n i p r o f i l a k t i k sin a sh
davriyligi 3 — 35 k V k a b e l l a r u c h u n
h a r yili k a m i d a 1 m a r t a , 1 10— 220 
kV m o y to M d irilg a n k a b e l Iiniyalari 
u chun 3 yilda b ir m a r t a b elg ilan g an .
4 .7 . K abel lin iy a la rid a
shik astlan gan jo y la r n i a n iq lash
4.5-rasm.
Tarmoq izolatsiyasini 
oshirilgan o'zgarmas tok 
kuchlanishida yuklama ostida 
sinash sxemasi:
1 
— seksiyani ta’minlovchi 
transformator; 
2
— tarmoqning 
sig‘imi; 
3
— o‘zehtiyoj 
transformatori; 
4
— tarmoqning 
yuklama ostidagi kabellari;
5 — kcnotronli sinov 
qurilmasi.
A v v a lo s h i k a s t l a n i s h n i n g x a - 
rakteri aniqlanadi. Buning uchun 2500 V li m e g o m m e t r y o r d a ­
mida kabel simlarining yerga nisbatan va o ‘z a r o q a r s h ilik la r i oMcha- 
nadi. Kabel simining uzilmaganligi t e k s h ir ila d i. S h u n d a n s o ‘ng 
kabelning chegaralari orasida sh ik a stla n g a n j o y m a v j u d boMgan 
uchastkasi aniqlanadi va keyinchalik b e v o s ita k a b e l I in iy a s in in g
trassasida bevosita kabelning sh ik a stla n g a n jo y i a n i q l a n a d i .
Shikastlangan joyni aniqlash s irtm o q , sigMm, i m p u l s va teb - 
ranuvchan razryad usullarida a m a lg a o s h i r i l a d i . S h i k a s t l a n g a n
joyni aniq topish induksion va akustik u s u ld a a m a l g a o s h ir ila d i.
Sirtmoq usuli kabel simlarining u z ilm a g a n h o l a t i d a b i t t a yoki 
ikkita simning kabel qobig‘iga nisbatan iz o la tsiy a si s h ik a s t l a n g a n
hollarda foydalaniladi. OMchash u c h u n se z g ir k o ‘p r i k ( m a s a la n ,
44

---

4.6-rasm.
Shikastlangan joyni sirtmoq usulida aniqlash sxemasi:
/ — kabelning simlari; 
2
— qisqa tutashtirilgan y o i; 
R
; va 
/?, — ko'prikning rostlanuvchi yelkalari.
P-333) 4.6-rasmda ko‘rsatilgan sxema bo‘yicha qo‘llaniladi. Ko‘p- 
rikning muvozanatlashgan holatida shikastlangan joygacha boM- 
gan masofa quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi:
!= 2 L R ,/(R ,+ R 2).
Bu yerda, 
L
— kabel liniyasining toMa uzunligi; 
R, ~
shikastlangan 
simga ulangan qarshilik; 
R2
— izolatsiyasi butun b o ‘lgan simga 
ulangan qarshilik.
S ig‘im usuli
kabelning simi uzilgan hollarda qoMlaniladi. Uning 
m a ’nosi kabel uchastkasining simni uzilgan joyigacha b o ‘lgan 
sig‘imini o ‘zgaruvchan tok ko‘prigi (masalan, P-556) yordamida 
oMchab, uning qiymatini butun (shikastlanmagan) simning sig‘imi 
bilan solishtirishdan iborat.
/т ри/s usuli
kabel liniyasi orqali shikastlangan joyga yuborilgan 
elektr magnit to ‘lqin impulsini o ‘tish vaqtini oMchashga asoslangan. 
ИК Л-4 va ИКЛ-5 asboblari ushbu prinsipda ishlaydi. Bu asboblar- 
ning qoMlanilishi havo liniyalarida shikastlangan joylarni topuvchi 
noavtomatik lokatsion qidirgichlarning qoMlanilishiga o ‘xshashdir.
Tebranuvchan razryad usuli
shunga asoslanganki, kabel teshil- 
ganda shikastlangan joyda tebranish davri 
T
shikastlangan joygacha 
bolgan / =407'masofaga proporsional bo‘lgan razryad hosil bo‘ladi.
Tebranish davri elektron mikrosekundomer Э М К С -58 yor­
damida o ‘lchanadi. Asbob kabelga uni yuqori kuchlanish ostida si­
nash davomida ulanadi. Agar kuchlanish sinaluvchi qiymatgacha 
oshirilganda izolatsiya teshilsa, asbob bu teshilishda oMchashni 
amalga oshiradi va o ‘z -o ‘zini bloklaydi.
Induksion usul
kabelning simlari orasidagi qisqa tutashuvni 
qidirishda keng qoMlaniladi. OMchash paytida kabelning o'zaro
45

---

tutashgan ikkita simi orqali maxsus g e n e r a t o r d a hosil qilinuvchi 
10—20 A tovush chastotasidagi (8 0 0 — 1000 H z ) to k o ‘tkaziladi. 
Kabelning tutashuv joyigacha b o 'lg a n q i s m i n i n g a t r o f i d a yerning 
sirti b o ‘ylab ham tarqaluvchi e l e k t r m a g n i t t e b r a n i s h l a r hosil 
bo'ladi. Kabelning trassasi b o ‘ylab q a b u l q i lu v c h i r a m k a , kuchay- 
tirgich va telefon bilan ta ’m in la n g a n o p e r a t o r o ‘ta d i va induk- 
siyalangan elektr magnit to ‘lqinlar to v u s h in i e s h i t a d i . Shikastlan- 
gan joyga yaqinlashilganda tovush a v v a lo k u c h a y a d i va s o ‘ngra 
undan 0,5— 1 m masofaga u z o q lash ilg an d a s o 'n a d i ( 4 .7 - r a s m ) .
4.7-rasm. Shikastlangan joyni induksion usulda aniqlash sxemasi: