Yaşar seyiDLİ, naiLƏ ƏLİyeva, xumar əHMƏDBƏYLİ Ümumtəhsil məktəblərinin 9-cu sinfi üçün

Terminlər və bioloji anlayışlar.
 
Dərslikdə istifadə olunan termin və 
anlayışların izahı.
10
11
9

---

 
 
 
10 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
C
ANLILARIN ƏSAS HƏYATİ XASSƏLƏRİ 
 
 
1 
– Canlıları hansı əlamətinə görə 
fərqləndirmək olar?
 
– Nə üçün bitkiləri canlı orqanizm 
adlandırırlar?
 
Canlı və cansız təbiət bir-biri ilə sıx bağ-
lıdır və bu səbəbdən də canlılara xas olan 
xüsusiyyətləri ayrıca qeyd etmək bir qə-
dər çətindir. 
 
 
 

---

 
 
11 
 
• • • 
 
 
Canlılar üçün əsas səciyyəvi əlamət mövcuddur: 
1. Kimyəvi tərkibin xüsusiyyətləri. Canlı və cansızlarda eyni kimyəvi elementlərə 
rast gəlinir. Canlı orqanizmləri təşkil edən maddələrin tərkibində 4 element – ok-
sigen, karbon, azot və hidrogen üstünlük təşkil edir.  
2. Maddələr və enerji mübadiləsi. Canlılarda maddələr mübadiləsinin əsasını  qi-
dalanma, qazlar mübadiləsi və ifrazat kimi proseslər təşkil edir. Maddələr mübadiləsi 
zamanı  orqanizmdə  üzvi  maddələrin  sintezi  –  assimilyasiya  və  üzvi  maddələrin 
parçalanması – dissimilyasiya prosesləri baş verir. Dissimilyasiya nəticəsində ayrı-
lan enerjinin müəyyən hissəsi assimilyasiya proseslərinə sərf olunur.