Xvi fəSİl azərbaycan sovet rejiMİ ŞƏRAİTİNDƏ

 

4. Azərbaycanda mədəni quruculuq 

 

1923-cü ildə savadsızlıqla mübarizə üçün Xüsusi Komitə 

yaradılmışdı. 30-cu illərin sonlarında Azərbaycanda 4500-ə  qədər 

ümumtəhsil məktəbi fəaliyyət göstərirdi–695 min şagird təhsil alır-

dı. 1921-ci ildən Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutu, Azərbaycan 

Politexnik  İnstitutu,  Şərq dünyasında ilk Konservatoriya, Ali Rəs-

samlıq Məktəbi, 1929-cu ildən Gəncədə Azərbaycan Kənd Təsər-

rüfatı  İnstitutu fəaliyyət göstərirdi. 1930-cu ildə Azərbaycan Tibb 

İnstitutu açıldı. Politexnik İnstitutu Neft İnstutuna çevrildi. 1934-cü 

ildə Sənaye İnstitutu və Xalq Təsərrüfatı İnstitutu yaradıldı. 1938-ci 

ildə Gəncədə və Şəkidə müəllimlər institutları işə başladı. 

1923-cü ildə “Azərbaycanı Öyrənən Cəmiyyət” yaradıldı, 

1929-cu ildə bu Dövlət Elmi Tədqiqat İnstitutuna çevrildi. Sonralar 

bunun əsasında SSRİ Elmlər Akademiyası Cənubi Qafqaz Filialının 

Azərbaycan  şöbəsi təşkil edildi. 1935-ci ildə bu şöbə SSRİ EA 

Azərbaycan filialına çevrildi. 1922-ci ildə Azərbaycan Arxeologiya 

cəmiyyəti yaradıldı, 1923-cü ildə bu cəmiyyət Arxeologiya Komitə-

sinə, 1927-ci ildə isə Tarix, İncəsənət və  Təbiət Abidələrinin 

Mühafizəsi Komitəsinə çevrildi. 

1926-cı ildə Bakıda I Ümumiittifaq Türkoloji qurultayı ke-

çirildi. 20-30-cu illərdə Respublikada “Kommunist”, “Bakinski 

raboçi” qəzetləri, “Molla Nəsrəddin”, “Şərq qadını” və s. jurnallar 

nəşr edilirdi. 1924-cü ildə Bakıda ilk dəfə radio qurğusu qu-

raşdırıldı. 1926-cı ildən radiostansiya fəaliyyətə başladı. 1926-cı 

ildə “Qızıl qələmlər” ittifaqı, 1932-ci ildə Azərbaycan Yazıçılar 

İttifaqı yaradıldı. 

---

 

271 

1922-ci ildə Azərbaycan Dövlət Dram Teatrı, 1924-cü ildə 

Azərbaycan Opera və Balet Teatrı açıldı. 1920-ci ildə yaradılmış 

Rus Azad tənqid və  təbliğ teatrı, 1923-cü ildə Bakı  işçi teatrına, 

1937-ci ildə isə Azərbaycan Dövlət Rus Dram Teatrına çevrildi. 

1931-ci ildə Azərbaycan Kukla Teatrı, 1936-cı ildə  Gənc Tama-

şaçılar Teatrı, 1938-ci ildə Müstəqil Komediya Teatrı yaradıldı, 

Naxçıvanda, Gəncədə, Xankəndində, Şəkidə dövlət teatrları fəaliy-

yətə başladı. 

1937-ci ildə Ü.Hacıbəyovun “Koroğlu” operası tamaşaya qo-

yuldu. 1940-cı ildə  Əfrasiyab Bədəlbəyli ilk Azərbaycan baletini-

“Qız qalası”nı yazdı. 1934-cü ildə Azərbaycan Bəstəkarlar  İttifaqı 

yaradıldı. Məşhur xanəndələr S.Qaryağdıoğlu, S.Şuşinski, X.Şu-

şinski, Z.Adıgözəlov və b. milli musiqimizin inkişafında mühüm rol 

oynamışdılar. 

1926-cı ildə kinostudiya yaradıldı. 1932-ci ildə Azərbaycan 

Rəssamlıq  İttifaqı yaradıldı. 1929-cu ildə  ərəb qrafikalı  əlifbaya, 

1939-cu ilin sonundan isə kirill qrafikasına keçilmişdi. 

 

 

---

 

272