Gam (İng. Scale, Fra. Gamme, Alm. Tonleiter, İta. Gamma)
Bir sesten başlayıp, o sesin oktavında sona eren ses dizisidir. Kalın sesten başlayıp
incelen gama "çıkıcı gam", ince sesten başlayıp kalın seslere doğru inen gama "inici
gam" denir. Gam kelimesi 'dizi' kelimesiyle eş anlamlı kullanılabilmektedir. Biz bu
metotta 'gam' kelimesini tercih edeceğiz ve
eşit tamperaman sistemde
çalınabilecek/okunabilecek gamları ele alacağız (yani makamsal dizileri
incelemeyeceğiz).
Batı Müziği'nde kullanılan temel gamlardan (majör ve minör) bahsetmeden önce, bu
gamların oluştuğu Antik Yunan Medeniyeti'nde ve Ortaçağ Avrupası'nda kullanılan
modları (bu dönemlerdeki gamlara mod deniyor) incelememiz gerekir.
Antik Yunan Medeniyeti'nde modlar 4 sesli 'tetrakord'ların bir araya gelmesiyle
oluşuyordu. Bu dönemde miksolidyan, lidyan, frigyen, doryan, hipolidyan, hipofrigyen
ve hipodoryan olarak adlandırılan modlar kullanılmıştır ve bu modlar, ortaçağda
kullanılan kilise modlarından farklıdır.
Ortaçağda kullanılan temel 7 kilise modunu, içinde majör ve doğal minör gamları da
barındırdığı için ayrıntılı olarak inceleyeceğiz. Kilise modları 7 sesten oluşan gamlardır.
1) İyonyan Mod (Majör Gam)
2 tam, 1 yarım, 3 tam, 1 yarım aralıklardan oluşan moddur. Bu mod Barok Dönem'de
majör gam olarak kullanılmaya başlanmış ve klasik batı müziğinin temel gamlarından
biri olmuştur.
Türkiye'de kullanılan makamların sistemleri çok farklı olsa da (koma kullanımı, seyir
özellikleri gibi); iyonyan modunun ana dizisindeki aralıkların Rast makamı dizisinin
aralıklarına benzediği söylenebilir.
2) Doryan Modu
1 tam, 1 yarım, 3 tam, 1 yarım, 1 tam aralıklardan oluşan moddur. Bu modu
oluşturabilmek için bu aralıkların ezberlenmesine gerek yoktur. Herhangi
bir iyonyan
modun (majör gamın) 2. notasından başlayarak o notanın oktavına kadar
geldiğimizde elde ettiğimiz gam, doryan modudur.
Re notasından oktavına arıza almadan gittiğimizde doryan modunu elde ederiz.
Doryan modunu aşağıdaki şekilde de oluşturabiliriz:
Herhangi bir majör gamın 3. ve 7. seslerini yarım ses pesleştirdiğimizde doryan
gamını elde ederiz. Aşağıda hiç arıza almayan do majör gamı üzerinden 3. ve 7.
sesleri yarım ses pesleştirerek elde ettiğimiz do doryan gamı gösterilmiştir.
Doryan modunun ana dizisindeki aralıkların Hüseyni makamı dizisinin aralıklarına
benzediği söylenebilir.
Dostları ilə paylaş: 
