Mövzu TƏLƏB, TƏKLİf və bazar tarazliğI 1

Effects of Other Factors on Demand- Digər Faktorların Tələbə Təsiri.

Tələb əyrisi, tələbə təsir göstərən bütün digər amillər sabit qaldıqda qiymət dəyişikliklərinin təsirlərini göstərir. Ancaq bizi tez-tez digər amillərin tələbə necə təsir etməsi maraqlandırır. Məsələn, gəlirlərdəki dəyişikliklərin tələb olunan məbləğə təsiri bizi maraqlandıra bilər. Gəlir dəyişikliklərinin tələbə təsirini necə izah edə bilərik? Btlə bir yanaşmaya baxaq: bir oxda avokado qiyməti, ikinci oxda gəlir və üçüncü oxda avokadoya tələbin həcmini göstərən üç ölçülü fəzada tələb əyrisini çəkək. Ancaq belə bir diaqram çəkmək barədə düşünmək kifayət qədər çətindir və əslində qrafik proqramı olmadan çəkmək çoxumuz üçün qeyri-mümkündür. İqtisadçılar malın öz qiyməti xaricindəki amillərin tələbə təsirini göstərmək üçün daha sadə bir yanaşma tətbiq edirlər. Malın qiyməti xaricində hər hansı bir müvafiq faktorda dəyişiklik tələb əyrisi boyunca bir hərəkət deyil, tələb əyrisinin dəyişməsinə səbəb olur. Bu dəyişikliklər uyğun diaqramlarda asanlıqla təsvir edilə bilər.

Əvəzedici malların qiyməti tələb olunan avokado miqdarına təsir edir. Bir çox istehlakçı pomidorları avokado əvəzi kimi görür. Pomidorun qiyməti artarsa, istehlakçılar bunun əvəzinə daha çox avokado istifadə etməyə meyllidirlər və avokado tələbi artır. Şəkil 2.1-də göstərilən orijinal, təxmin edilən avokadoya tələb əyrisi, orta hesabla lb başına 0,80 dollar olan pomidorun qiymətinə əsaslanır. Şəkil 2.2, avokado tələb əyrisinin orijinal tələb əyrisi D1-dən yeni tələb əyrisi D2-yə necə sağa doğru dəyişdiyini göstərir. Pomidorun qiyməti 55¢ artaraq lb –yə 1,35 dollara yüksəldi. Yeni tələb əyrisi D2-də, əvəzedici mal olan pomidorun bahalaşdığı üçün istənilən qiymətdə D1-dən daha çox avokado tələb olunur. Lb –yə 2 dollar qiymətə tələb olunan avokado miqdarı, pomidorun qiyməti artmazdan əvvəl D1-də 80 milyon funt-sterlinqdən, artımdan sonra D2-də 91 milyon funt-sterlinqə çatır. Eynilə, istehlakçılar da gəlirləri artdıqca daha çox avokado almağa meyllidirlər. Beləliklə, gəlir artarsa, avokado üçün tələb əyrisi sağa keçir və istehlakçıların istənilən qiymətə daha çox avokado tələb etdiyini göstərir.

Bundan əlavə, tələb kimi təsir göstərən digər amillərdəki dəyişikliklər, məsələn, məlumat, tələb əyrisini dəyişə bilər. Reinstein və Snyder (2005) müəyyənləşdirmişlər ki, filmlər haqqında ümumi informasiya bəzi film növlərinə olan tələbə təsir edir. Onlar müəyyənləşdirmişlər ki, qiyməti sabit qalaraq, bir filmin o zamanlar son dərəcə populyar olan Siskel və Ebert filmlərinin nəzərdən keçirildiyi televiziya proqramında iki müsbət rəy aldığı təqdirdə ilk həftəsonları tələb əyrisinin bir dram filmləri üçün 25% sağa doğru dəyişdiyini, bir döyüş və ya bir komediya filmi üçün əhəmiyyətli dərəcədə dəyişmədi.

Bəzi dəyişənlərin dəyişməsinin tələbin həcminə təsirlərini düzgün analiz etmək üçün tələb əyrisi boyunca hərəkətlə tələb əyrisinin dəyişməsi arasında fərq qoymalıyıq. Malın öz qiymətindəki dəyişiklik tələb əyrisi boyunca bir hərəkətə səbəb olur. Malın öz qiyməti xaricində hər hansı digər müvafiq amildə dəyişiklik tələb əyrisinin dəyişməsinə səbəb olur.