İFLA kitabxana işi, informasiya fəaliyyəti sahəsində dünyanın ən nüfuzlu
təşkilatıdır. 1927-ci ildə Şotlandiyada təsis edilmiş bu təşkilat BMT ilə sıx
əlaqələrə malikdir. BMT-nın himayəsi altında təşkil edilən Dünya İnformasiya
Sammiti məhz İFLA-nın təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə keçirilir. İFLA dünyanın
bir sıra digər nüfuzlu təşkilatları, o cümlədən YUNESKO ilə də sıx əlaqələrə
malikdir və onunla birlikdə bir çox tədbirlər keçirir. Hazırda təşkilatın
dünyanın 150 ölkəsini təmsil edən 1600 üzvü vardır. Onun mənzil qərargahı
Niderlandda, Haaqa şəhərindədir.
İFLA-nın fəaliyyət dairəsi təkcə kitabxana fəaliyyəti ilə məhdudlaşmır.
Son illərdə dünyada sənəd-informasiya təminatına verilən böyük əhəmiyyətin
nəticəsi olaraq İFLA-nın ənənəvi konfransları öz əhatə dairəsini və müzakirə
obyektini daha da genişləndirərək öz illik tədbirlərini Dünya Kitabxana və
İnformasiya Konqresi formasında keçirməyə başlamışdır. Bu tədbirdə təkcə
kitabxanaçılar deyil, həm də sənəd-informasiya təminatı ilə məşğul olan digər
mütəxəssislər də iştirak edirlər və İFLA-nın ənənəvi konfransı və şurası
Konqresin tərkibində keçirilən tədbirlər kimi dəyərləndirilir.
Milan Dünya Kitabxana və İnformasiya Konqresi Kitabxana Assosia-
siyaları və Təsisatlarının Beynəlxalq Federasiyasının növbəti, yubiley səciyyəli
75-ci Konfransı və Şurası 2009-cu il avqusun 21-dən 27-dək Avropanın ən
gədim və zəngin mədəni irsə malik şəhərlərindən biri olan Milan şəhərində
(İtaliya) keçirilirdi. Bu tədbirdə respublikamızın kitabxana mütəxəssislərini
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası-
nın direktoru Mail Əhmədov və bu sətirlərin müəllifi təmsil edirdi.
Konqresdə iştirak etdiyimiz müddətdə biz xeyli intensiv işlədik: bu
beynəlxalq tədbirin proqramına müvafiq olaraq onun açılış sessiyasında, bir
sıra bölmə iclaslarında iştirak etdik, konqres iştirakçıları ilə fərdi söhbətlər
apardıq, sərgidə təmsil olunan təşkilat və şirkətlərin stend və eksponatları ilə
tanış olduq, eləcə də proqramla nəzərdə tutulan bir sıra kitabxanalarda olduq.
168
Avqustun 22-də biz Konqresin keçirildiyi “Ferra Milano” Konfrans
Mərkəzinə gedərək, bu beynəlxalq tədbirin işi ilə əlaqədar lazımi materialları
topladıq və iştirak edəcəyimiz tədbirləri müəyyənləşdirdik. Biz eləcə də Kon-
qresin ev sahibi olan İtaliya mütəxəssisləri, Rusiya və Türkiyə nümayəndələri
ilə görüşərək ayrı-ayrı tədbirlərin əhəmiyyəti, mövzusu, aktuallığı barədə fikir
mübadiləsi apardıq. Həmin gün biz həm də konfransda təmsil olunan ölkələrin,
təşkilat və müəssisələrin çap edərək payladığı materialların məzmunu ilə də
tanış olduq və onlardan nümunələr götürdük.
Ertəsi gün, avqustun 23-də biz Konqresin açılış sessiyasında iştirak etdik.
Burada İFLA rəhbərliyinin açılış nitqini, Milanın yerləşdiyi Lombardiya
vilayətinin və Milan şəhərinin hakimiyyət qurumlarının nümayəndələrinin çıxış
və təbrik nitqlərini dinlədik, eləcə də italyan aktyorlarının ifasında kitab,
mədəniyyət, mədəni irs və cəmiyyət mövzusunda qurulmuş çox maraqlı bədii
hissəyə (tamaşaya) baxdıq.
Həmin gün biz həm də Konqresə yeni qatılan iştirakçılar üçün nəzərdə
tutulmuş sessiyanın işində iştirak etdik. Burada İFLA-nın Baş Katibi Cennifer
Nikolsonun, İFLA İdarəetmə Şürasının üzvü Bob Makkinin və digər rəsmi
şəxslərin çıxışlarını dinlədik.
Avqustun 24-də “Parlamentlər üçün tədqiqat və kitabxana xidməti”
bölməsinin iclasında iştirak etdik. İclasda biz Böyük Britaniyanın “Ravensburn
Riserc Limited” şirkətinin nümayəndəsi Kristofer Mörfinin “Britaniya Parla-
ment kitabxanası: tarix, beynəlxalq müqayisə və sabahın qanunvericilik üzrə
kitabxanaları üçün bəzi ibrətlər” mövzusunda çıxışını dinlədik. Çıxışda Brita-
niyanın İcmalar Palatasının və Lordlar Palatasının fasiləsiz olaraq dünyanın ən
qədim parlamentləri kimi fəaliyyət göstərməsindən və XVIII əsrdən etibarən
burada fondu kitablardan və digər kağız sənədlərdən ibarət kiçik kitabxananın
olmasından, onun sonrakı inkişafından bəhs olunurdu. Qeyd edilirdi ki, kitab-
xanaya daxil olan tədqiqat tələb edən sorğuların sayı ildən-ilə artır və kitabxana
bu sorğuların dolğun ödənilməsi sahəsində gərgin fəaliyyət göstərir. Çıxışda
həm də Britaniya Parlament Kitabxanasının fəaliyyəti ilə ABŞ Konqres
Kitabxanasının fəaliyyəti müqayisəli təhlil edildi.
Həmin iclasda biz Polşa Seyminin kitabxanaçısı Voytsek Kulşeviçin,
Yeni Zelandiya Parlament Kitabxanasının əməkdaşları Moyra Frazer və Con
Martinin, Çernoqoriya Parlamenti Kitabxanasından Svetlana Aliqurdiçin,
İtaliya Senatı Kitabxanasının nümayəndəsi Anna Qalluzinin və başqalarının
çıxışlarını dinlədik.
Bu mövzuda maraqlı məruzələrdən biri Brüsseldəki Avropa Parlamen-
tinin Kitabxanasının işçisi İan Vattın “Parlament Kitabxanasının dəyişən
görünüşü” adlı məruzəsi oldu. İan Vatt parlament kitabxanalarının inkişafını
bir neçə dövrə ayırır və qeyd edir ki, XX əsrin sonu bu tipli kitabxanaların
inkişafında xüsusi mərhələ sayıla bilər. Həmin dövrdən etibarən parlament
169
kitabxanalarının göstərdiyi xidmətlər içərisində İnternet əsasında təşkil edilən
xidmətlər xüsusi yer tutmağa başladı. Bu isə parlament kitabxanalarının
inkişafının XXI əsr üçün əsas istiqamətlərindən birinə çevrildi.
Maraq doğuran problemlərdən biri də ənənəvi (kağız) sənədlərin yeni,
rəqəm formasına konvertasiya edilməsi problemi idi. Buna görə də biz “Rə-
qəmli mühafizə” bölməsinin iclasında iştirak etdik. Biz burada Haaqadan gəl-
miş Edvin Kliyinin “Keyfiyyət və əhəmiyyət: Niderland Milli Kitabxanasında
qəzetlərin rəqəmləşdirilməsi üzrə layihə” adlı maraqlı çıxışı dinlədik.
Digər maraqlı çıxış ABŞ Konqres Kitabxanasının əməkdaşı Mark Suinu-
eyin “ABŞ Milli rəqəmli qəzet proqramı: Amerikanın tarixi qəzetlərinə müyəs-
sərliyin əldə edilməsi üzrə paylaşdırılmış milli səylər” adlı məruzəsi idi. Bu
məruzədə M.Suiney Amerikanın ictimai həyatının, millətin tarixinin öyrənil-
məsi üçün qəzetlərin xüsusi əhəmiyyətinin olduğunu vurğuladı. O göstərdi ki,
“ABŞ Milli rəqəmli qəzet proqramı” (NDNP) “Humanitar Elmlər üzrə Milli
Yardım” (NEH) adlı təşkilat və Konqres Kitabxanasının uzun müddətli layihəsi
milli miqyaslı layihədir. Onun əsas vəzifəsi ölkənin tarixi qəzetləri barədə bib-
lioqrafik informasiyanı özündə əks etdirmək və NEH tərəfindən maliyyələşdiri-
lən müəssisələr tərəfindən rəqəmləşdirilmiş qəzetləri özündə əhatə edən infor-
masiya resursu yaratmaqdır. Bu zaman ölkənin bütün ştatlarında və nəzarət
altında olan ərazisində nəşr edilmiş qəzetlər əhatə edilir. Haqqında bəhs edilən
layihə 1982-2009-cu illəri əhatə edən və NEH tərəfindən maliyyələşdirilən
“ABŞ qəzet proqramı” adlı böyük layihənin davamı hesab edilə bilər. Bu yeni
layihə 2004-cü ildən etibarən həyata keçirilməyə başlamışdır. NEH bu iş üçün
1,9 milyon dollar maliyyə vəsaiti ayırmışdı. Layihənin yerinə yetirilməsinə 6
təşkilat - Kaliforniya (Riversayd) Universiteti, Florida Universiteti, Kentukki
Universiteti, Nyu York İctimai Kitabxanası, Yutah Universiteti və Virciniya
Kitabxanası cəlb edilmişdi. Çünki onların fondlarında zəngin qəzet kolleksiya-
ları saxlanılır. Eləcə də bu qurumlar rəqəmli fondlar yaratmaq sahəsində xeyli
təcrübəyə malikdirlər. Layihənin yerinə yetirilməsi nəticəsində yaradılmış
informasiya resursu “Chronicling America” adı altında http:// www. loc. gov/
chroniclingamerica/ xüsusi İnternet səhifəsində yerləşdirilir. Son məlumatlara
görə, burada 138 min sərlövhə altında 225 min axtarıla bilən səhifə yerləşdiril-
mişdir. Layihə indi də davam etdirilir və rəqəmləşdirilərək tələbatçıların istifa-
dəsinə verilən materialların həcmi artmaqda davam edir.
Avqustun 25-də biz Konqresin plenar sessiyasında iştirak etdik. Burada
Romadakı “Korpo di ballo” teatrının direktoru Karla Foraççininin “Mədəniyyət
və incəsənət: dünyada, İtaliyada, xüsusən də Milanda” mövzusunda çıxışını
dinləndik. Həmin gün “Rəqəmli kitabxanaların gələcəyi: istifadəçilərin pers-
pektivləri və institutsional strategiyalar” bölməsinin işində də iştirak etdik. Bu-
rada Milan Universitetinin, İtaliya mədəni irs nazirliyinin, İFLA prezidentinin
təbrikləri ilə açılan bu iclasda bir çox tanınmış, nüfuzlu alim və mütəxəssislərin
170
çıxışlarını dinlədik. Növbəti günlərdə də Konqresin sessiya və iclaslarında
iştirak etdik. Bölmədə ənənəvi sənəd növlərindən, yeni texnologiyalardan isti-
fadə etməklə pozulmayan, yanmayan, sonsuz dəfə nüsxələnə bilən rəqəmli
kitabxanaların yaradılması və inkişafı mövzusunda xeyli maraqlı çıxışlar oldu.
Məlumdur ki, İFLA-nın hər konfransı sərgiylə müşayiət olunur. Milanda
da belə sərgi təşkil edilmişdi. Burada İtaliya və digər ölkələrin nazirlikləri,
kitabxanaları, qeyri-dövlət təşkilatları, nəşriyyatları, biznes qurumları öz
stendlərini nümayiş etdirir, fəaliyyət, xidmət və məhsulları haqqında məlumat
verirdilər. Lakin obyektivlik xatirinə qeyd etməliyəm ki, bu sərgi öz miqyasına,
iştiralçilarının sayına görə 2001-ci ildə İFLA-nın Boston şəhərində (ABŞ)
keçirilmiş 67-ci Konfransdakı möhtəşəm sərgidən xeyli geri qalırdı.
Bizi xüsusilə də kitabxana fondunun əsasını təşkil edən ənənəvi sənəd
növləri (xüsusən də kitab, dövri nəşrlər) üzrə fondlar əsasında rəqəmli sənəd-
informasiya fondlarının yaradılması məsələləri maraqlandırdığı üçün bu isti-
qamətdə fəaliyyət göstərən şirkətlərin stendləri ilə tanış olduq. Bu stendlərdə
təqdim edilən avtomatik skanerlər xüsusi vakuum qurğuları vasitəsi ilə vərəq-
ləri avtomatik çevirir və sənədin rəqəm formatını yaradır. Bu cür geniş imkanlı
fotooptik qurğular əsasən ABŞ, Böyük Britaniya, Almaniya və İtaliya şirkətləri
tərəfindən təqdim edilirdi. Bu avadanlığın üstün cəhəti ondan ibarət idi ki, on-
lar kompüter və ayrıca proqram təminatı ilə də təchiz edilir. Həmin avadanlığı
nümayiş etdirən mütəxəssislər respublikamızın kitabxanalarında yüksək məh-
suldarlığa malik professional skanerlərin tətbiqi məsələəri ilə, ənənəvi sənəd
fondları əsasında rəqəmli kolleksiyaların yaradılmasının gedişi ilə əlaqədar
suallar verdilər və lazımi dəstək göstərməyə hazır olduqlarını bildirdilər. Biz
eləcə də sərgidə təmsil edilən bir sıra digər təşkilat və şirkətlərin stendləri ilə
tanış olduq və onlara Azərbaycan Respublikası, bu orada kitabxana işinin
vəziyyəti və təmsil etdiyimiz kitabxana haqqında geniş məlumatlar verdi,
müxtəlif çap materialları payladıq.
Konfransın proqramına uyğun olaraq biz digər ölkələrdən gəlmiş kitabxa-
naçı mütəxəssislərlə birlikdə Milan şəhərinin universitet və kütləvi kitabxanala-
rında, Ambrozian kitabxanasında da olduq. Sonuncu kitabxanada qədim və na-
dir kitabların (o cümlədən Şərq ölkələrinə məxsus) saxlanma və mühafizə şəra-
iti, buradakı kitab fondunun qiymətli nümunələri ilə tanış olduq. Biz Prezident
Kitabxanasının nəşrlərini, Azərbaycan haqqında multimediya nəşrləri, Ümum-
milli lider Heydər Əlıiyev haqqında Moskvada nəşr edilmiş “Görkəmli insan-
ların həyatı” seriyasından olan kitabı Ambrozian kitabxanasına hədiyyə etdik.
İFLA-nın Baş Məclis və Şurasında təşkilatı dəyişikliklər də həyata keçi-
rildi. Burada əvvəlki Prezident, Berlinli kitabxanaçı Klaudia Luks öz postunu
bundan əvvəl Seçilmiş Prezident vəzifəsini icra edən Cənubi Afrika kitabxana-
çısı Ellen Tiseyə verdi. Cənubi Afrika təmsilçisi ilk dəfə İFLA-nın Prezidenti
oldu. Qeyd edək ki, keçən ilin noyabr ayında xanım Tisse ölkəmizə səfər etmiş,
171
kitabxanaların işi ilə tanış olmuşdur. Konfransda İFLA-nı yeni Seçilmiş Pre-
zidenti də müəyyən edildi. Bu, Kanadanın Britaniya Kolumbiyası əyalətindən
olan universitet kitabxanaçısı İnqrid Parent oldu. O, Prezident vəzifəsini 2011-
2013-cü illərdə icra edəcəkdir. İFLA-nın Baş Katibi vəzifəsini isə 2008-ci ildən
bu işdə çalışan Niderland kitabxanaçısı Cennifer Nikolson yerinə yetirir.
Konqres müddətində biz digər ölkələrdən gəlmiş mütəxəssislərlə tanış
olaraq onlarla fikir mübadiləsi etdik. Məsələn, biz Fransa kitabxana mütəxə-
ssisləri, ilk növbədə Fransa Milli Kitabxanasının əməkdaşları ilə görüşdük,
onlarla fikir mübadiləsi apardıq. Bu zaman biz onlara Prezident Kitabxanasının
nəşrlərini, Azərbaycan haqqında multimediya nəşrləri, Ümummilli lider haq-
qında kitabı da hədiyyə etdik. Belə maraqlı görüşü İtaliya kitabxana mütə-
xəssisləri ilə də keçirdik. Onlar bizə bu ölkədə kitabxanaların ictimai rolundan,
bu işin təşkili xüsusiyyətlərindən danışdılar və bu ölkənin mədəni irsini,
mədəni həyatını əks etdirən maraqlı nəşrlər hədiyyə etdilər. Biz də öz
növbəmizdə italiyalı həmkarlarımıza respublikamız, onun ictimai-siyasi və
mədəni həyatı, Azərbaycanın əzəli torpağı olan xalqımızın öz əzəli torpaqlarını
qorumaq, işğaldan azad etmək yolunda ədalətli mübarizəsi, Prezident
Kitabxanasının və digər kitabxanaların fəaliyyəti, kitabxanaçılıq təhsili barədə
məlumatlar verdik və onlara öz hədiyyələrimizi təqdim etdik.
Qeyd edim ki, Milan həm İtaliyanın, həm də bütünlükdə Avropanın ən
zəngin mədəni ənənələrə, tarixi irsə malik olan şəhərlərindən biridir. Burada
çox sayda tarixi abidələr, qəsrlər, saraylar, gözəl tarixi binalar, muzeylər və di-
gər tarixi abidələr var. Bütün İtaliyanın ən tanınmış, xalq sevgisini qazanmış
insanlarının uyuduğu fəxri məzarlıq da Milanda yerləşir. Klassik musiqi, opera
həvəskarları dunyanın hər yerindən Milanın məhşur La Skala operasının tama-
şalarına baxmağa, müğənnilər isə buradakı vokal sənəti məktəblərində öz usta-
lıqlarını artırmağa, belkanto dərsləri götürməyə gəlirlər. Azərbaycanın profes-
sional opera vokal təhsili almış ilk mügənnisi Şövkət Məmmədova xeyriyyəçi
və maarifçi Hacı Zeynalabdin Tağıyevin maliyyə yardımı ilə məhz Milanda
oxumuşdur. XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvəllərində milyonçuların sifarişi ilə
Bakıda ucaldılmış bir sıra binaların tikintisində iştirak etmiş memarlar italyan,
şübhəsiz, həm də Milan memarlıq məktəbi üslubundan istifadə etmişlər.
Milan İtaliyanın ən böyük sənaye, elm və mədəni mərkəzlərindən biridir.
Hər il buraya dünyanın bir çox ölkələrindən yüz minlərlə turist gəlir. Milan di-
zaynerlərinin, rəssam-konstruktorlarının, modelyerlərinin yaratdığı bədii səna-
ye nümunələri çox məhşurdur. Milanın ən fərqli cəhətlərindən biri tarixi hissə-
sində yeni binaların demək olar ki, nəzərə çarpmamasıdır. Bu da milanlıların
öz şəhərlərinin tarixi-memarlıq irsini necə ciddi şəkildə qoruduqlarını sübut
edir. Şəhər təmizliyi, yaşıllıqları, gözəl qulluq edilmiş parkları, şəhər nəqliyya-
tının, o cümlədən elektrik nəqliyyatının bütün növlərinin ahəngdar işləməsi ilə
diqqəti cəlb edir.
172
Milanda kitabxanalara da böyük diqqət göstərilir, qiymətli kitablar qayğı
ilə mühafizə edilir, fondlar bütün tələbatçı qruplarını maraqlandıran ədəbiyyat-
la komplektləşdirilir. Hətta parkda istirahət edən insanlar üçün də ayrıca icti-
mai kitabxana fəaliyyət göstərir. Bütün kitabxanalarda avtomatlaşdırma sis-
temləri fəaliyyət göstərir və İnternetə çıxış vardır. İtalyan kitabxanaçıları öz
peşələrini sevən, işgüzar, səmimi və yüksək peşəkar səviyyəli mütəxəssislərdir.
Mən hesab edirəm ki, Azərbaycan və italyan kitabxana mütəxəssilərinin əmək-
daşlığı iki dost ölkə arasında qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın daha da genişlən-
məsinə imkan yarada, ölkəmizdə kitabxana fəaliyyətinin müasir dünya səviy-
yəsinə yüksəldilməsinə yardım edə bilər.
Yekunda qeyd etmək istərdim ki, respublikamızın kitabxana mütəxəs-
sislərinin beynəlxalq tədbirlərdə iştirak etməsi həm ölkəmizin bu sahədə
beynəlxalq nüfuzunun artmasına yardım edir, həm də dünya təcrubəsinin
öyrənilərək təbliğ və tətbiq edilməsi üçün münbit şərait yaradır. Bu səbəbdən
də Azərbaycan kitabxana mütəxəssislərinin Dunya Kitabxana və İnformasiya
Konqresində - İFLA-nın illik konfranslarında hər il təmsil olunması zəruridir.
Dostları ilə paylaş: |