X0i = 600 + 500 / 2 = 550
va bu faktorni tabiiy birlikdagi o‘zgartirish oralig‘i
Ii = 600 - 500 / 2 = 50
Shuning uchun, i - faktorning kodlashtirilgan qiymatlari, formulaga ko‘ra, quyidagilarga teng bo‘ladi:
Xyui- yuqori daraja uchun Xyui = 600-500/50 = +1
Xki - quyi daraja uchun Xki = 500-550 / 50 = - 1
X0i- asosiy daraja uchun X0i = 550-550 / 50 = 0
Korrelyatsion jadvaldagi maolumotlardan foydalanib, X yoki U ning kandaydir berilgan kiymatlariga mos keluvchi shartli yoki xususiy urtachalarni aniklash mumkin :
Ux = Uj = 1/ mxj mjiUi Xu = Xi = 1/ muj mjiXj Korrelyatsion maydondagi nuktalarnitarkalishi markazini xarakterlovchi x va u extimol kattaliklarining umumiy urtacha kiymatlarini kuyuvchi formulalar orkali aniklanadi.
U = 1/ mmxiUj
X = 1/ mmuiXi Extimol kattaliklarning dispertsiyasi
S2 = U=1/ m(Uj – U)2 = 1/ mui(Uj – U)2 S2 = X=1/ m (Xj – X)2 = 1/ mxj(Xj – X)2 Xar kanday X va u lar uchun nuktalarning korrelyatsion maydondagi nuktalar tarkalishi kanchali kichik bulsa, extimol kattaliklar orasidagi alokalar zichligi shucha ko‘p buladi. Korrelyatsiyaning juft koeffitsientini kuyidagicha bulishi mumkin :
1 Zyx -1
Mashinasozlik tadkikotlari amaliyotida extimol kataliklar orasidagi korrelyatsion aloka kuyidagicha xisoblanadi :
kuchsiz o,4 Zyx - 0,3 ; urtacha o,7 Zyx - 0,4 ; kuchli o,9 Zyx - 0,7; juda kuchli – 0,9 < Zyx
Xj va Uj juftlikni ulchash soni kam bulganda (m < 30) tanlangan KK kuyidagi formula orkali aniklanadi
Zyx = (Xj – X)( Uj – U) / (m - 1) S X* S U
Ulashlar soni katta bulganda (m > 30) KK korrelyatsion jadval mlumotlari orkali aniklanadi.
Zyx = mji (Xj – X)( Uj – U) / m * S X* S U
Korrelyatsion nisbatni tanlangan kiymatini kuyidagicha aniklanadi:
h2ux = S2 UX / U / S2 U}; h2ux = S2 XU / X / S2 X}
Bunda:
S2 UX / U = 1/ mxj (Uxj – U)2 = 1/ mxj U2xj – U2 S2 XU / X = 1/ muj (Xuj – X)2 = 1/ muj X2uj – X2 korrelyatsion nisbatlar kuyidagicha bulishi mumkin :
hux 0 ; 1 hux 0
Demak,eksprementni rejalashtirish o‘rganilayotgan obpektga taosir etuvchi faktorlarning sonini bilish muxim axamiyatga ega bo‘ladi va ularning taosir etish darajasini tanlangan reja asosida yuqoridagi usullarda taxlil qilinadi.
Nazorat savollari. 1) Ikki faktorli aktiv eksperimentda rejalashtirish matritsasi kanday tuziladi?
2) Ikki faktorli jaraenni matematik modelini yezing?
3) Faktopli fazo deb kanday fazoga aytiladi?
4) Izoliniyalar nima?
5) Eksperimentni faktopli rejalashtirish kanday tushuniladi?
6) Kirish kursatkichlari - faktorlar kanday kattaliklar buladi?
7) Faktorlarni uzgarish chegaralari kanday tanlanadi?
8) Faktorlarning uzgarishi oraligini tanlashda kanday boshlangich ma’lumotlar xisobga olinadi?