ÜSTÜn zekaya eşLİk edebilen tanilar: ( Asperger Sendromu, dehb, Disleksi) Anıl TÜZÜN

ÜSTÜN ZEKAYA EŞLİK EDEBİLEN TANILAR: ( Asperger Sendromu, DEHB, 

Disleksi) 

 

Anıl TÜZÜN

 

İzmir 

Özel Eğitim Uzmanı 

 

Zeka 

insan beyninin karmaşık bir yeteneğidir. Daha açıkça söylemek gerekirse ; zihnin birçok 

yeteneğinin uyumlu çalışması sonucunda ortaya çıkan bir yetenekler bileşimidir. Zihin algılama ,bellek 

,düşünme ,akıl yürütme ,öğrenme gibi birçok işlevi içerir. Buradan hareketle şöyle bir tanım yapılabilir: 

zeka ,zihnin öğrenme , öğrenilenden yararlanabilme ,yeni durumlara uyabilme ve yeni çözüm yolları 

bulabilme yeteneğidir. Dolayısıyla öğrendiğini değerlendiren ,yeni durumlara yeni çözümler getirebilen 

kişilere de zeki kişiler diyoruz. Zekanın kapsamında birçok yetenek olduğuna göre, aynı zeka 

düzeyindeki kişilerin yeteneklerinin farklı alanlarda olması doğaldır.

 

 

ZEKA NASIL ÖLÇÜLÜR ?

 

 

Zek  bölümü bir çocuğun başarı düzeyini değil, varabileceği olası en üst sınırı

 

belirtirken neleri başardığı değil, neleri başarabileceğini ifade eder.  raştırmalara göre bireyin zek  

bölümü ile daha sonraki başarısı arasında ilişki bulunmuştur.  ncak başarıyı etkileyen pek çok 

faktörün olduğu da bilinmekte

dir. 

 

Zek  standardize edilmiş testlerle ölçülür. Zek  testleri çocukların cevaplayabileceği nitelikteki soruları 

ve yapabilecekleri becerileri içerir

. 

 

  yaşından küçük çocuklar için uygulanan değerlendirme aracı genellikle  nkara  elişim  arama 

 nvanteridir. Bu tarama listeleri ile çocuğun bulunduğu yaş becerileiri ile ilgili gelişimsel değerlendirme 

yapılır.  

-

   yaş grubu çocuklar ve ergenler için ülkemizde kullanılan  eschler  ocuklar  çin Zeka 

 esti uygulanarak, zeka bölümü te

spit edilir. 

 

Zeka testleri çocuğun olası akademik başarısı hakkında fikir vermekte ama yaratıcılık

, motivasyon, 

duygusal durum uyum becerileri, motor yetenek hakkında bilgi vermemektedir. Bu nedenle uygulanan 

zeka testi sonuçları yol gösterici olarak düşünülmelidir.  ğitsel önlem alınması gereken çocuk ve 

gençlerde, uygulanan zeka testlerinin yanında eğitsel, tıbbi değerlendirmeler yapılmasıda 

gerekebilmektedir. 

 

Uygulanan testler sonucunda elde edilen IQ puanı aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır.

 

 

IQ 0- 

25 arası “ağır gerilik”

 

IQ 26-

50 arası “orta gerilik”

 

IQ 51-

75 arası “hafif gerilik”

 

IQ 76-

90 arası “sınır zeka”

 

IQ 91-

  0 arası “normal zeka”

 

IQ 111-

 25 arası “ileri zeka”

 

IQ 126-

 40 arası “üstün zeka”

 

IQ 140-

 55 arası “çok üstün zeka”

 

IQ 156-

ve üzeri “deha”

 

 

Verilen bu oranların nüfusa dağılımına bakıldığında; % 50 lik grubun normal zeka bölümüne sahip 

olduğu görülmektedir. Üstün zekalı olan bireyler ise % 3'lük bir orana sahiptir.

 

 

ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

 

 

• Zihinsel ve fiziksel olarak yüksek enerji düzeyine sahiptirler.

 

• Hızlı öğrenirler, üstün kavrama, akılda tutma özellikleri vardır.

 

•  eniş hayal ve imgeleme güçleri vardır.

 

•  özlem güçleri kuvvetlidir.

 

• Yaratıcıdırlar, keşfetmek, bulmak isterler.

 

• Sürekli gelişme isteği içindedirler ve sürekli sorgularlar.

 

• Bellekleri güçlüdür.

 

•  naliz, sentez yetileri gelişmiştir.

 

•  ntelektüel meraka sahiptirler.

 

• Lider özellikleri sergilerler.

 

•  evreleriyle iyi ilişkiler kurarlar.

 

• Sorun çözmekten, güçlüklerin üstesinden gelmekten hoşlanırlar.

 

• Mizah duyguları güçlüdür.

 

•  yrıntılara dikkat ederler.

 

• Sözcük hazineleri zengindir, doğru, hızlı ve akıcı konuşurlar.

 

• Uzun süre bir konu üstüne odaklanabilirlerse de tekdüzelikten hoşlanmazlar. Bu özellikler tüm 

çocuklarda belli

 

bir oranda gözlenebilir. Fakat üstün zek lı bir öğrencide yukarıda sayılan özelliklerin 

büyük çoğunluğu gözlemlenmektedir.

 

 

ÜSTÜN ZEKAYA SAHİP ÇOCUK VE GENÇLERDE FARKLI TANISAL ÖZELLİKLER 

GÖRÜLEBİLİR Mİ ?

 

 

Bazı çocuk ve gençlerin yaşıtlarından farklı ve daha geri düzeyde özellikleri olmaktadır:

 

 

- 

Yaşıtlarına göre akademik başarıda düşüklük.

 

 

- 

Yaşıtlarından beklenen sosyal becerilerde sınırlılık.

 

 

- 

Dil ve iletişim alanlarında yaşıtlarından farklılık, gerilik.

 

 

- 

Yaş özelliklerine uygun olmayan hareket ve

 

davranış biçimleri.

 

 

- 

 nlamıyormuş gibi davranma ve başarısızlık açığının giderek açılması.

 

 

 

 ileler çocukları ile ilgili bu ve benzer durumdaki gözlemleri oluşunca bir uzmana baş vururlar. 

Uzmanlar tarafından yapılan gelişimsel tarama ve zeka testleri sonucunda, çocuğun aslında normalin 

üstünde bir performansa sahip olduğunu gösterebilmektedir. Sonucunda aile çocuğunun yaşıtlarından 

daha geri olduğunu düşünürken, farkında olmadan sınırlılık yaşadığı için asıl performansını 

gösteremediği ile yüzleşir. Bu

 

durumun tam tersini de düşünebiliriz. aileler çocuklarına zeka testi 

yaptırıp üstün zekaya sahip bir çocukları olduğunu öğrenebilirler. Sonrasında yaşıtlarından 

beklenmedik davranışlarla karşılaşabilirler. Bu durumun sebebi genellikle yanlış bir ifade kul

lanarak 

açıklanır: "çok zeki o nedenle böyle davranıyor"

 

 

 slında durum bu kadar kolay açıklanamayabilir.

 

 

 anı kriterleri düşünüldüğünde, ayırıcı tanı olarak" normal ve norma lüstü zekada görülmektedir" 

açıklaması ile birlikte yer alan üç tanıyı daha yakından açıklayalım.

 

 

1. Asperger Sendromu 

2. Özel Öğrenme  üçlüğü

 

3. Dikkat  ksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

 

 

 çıklayacağımız bu tanı grubunda yer alan çocuklar genellikle okul dönemine kadar daha hafif 

belirtilerle kendini gösterirken, okul dönemine gelindiğinde sorunlar su yüzüne çıkmakta ve yaşıtlardan 

farklılaşma belirginleşmektedir. Yapılan değerlendirme ve testlerde, deha seviyesinde IQ puanı 

çıkmasına karşın, ciddi anlamda desteğe ihtiyaç duyan vakalar görülmektedir. Bu nedenle kriter zeka 

seviyesi 

değil, var olan performans ve davranış özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır.

 

 

ASPERGER SENDROMU 

 

 sperger Sendromu’nda  anı Kriterleri nelerdir?

 

 merikan Psikiyatri Birliği tarafından oluşturulmuş DSM

-

IV  anı Ölçütleri  l Kitabı’na göre  sperger 

Sendr

omu tanısını koyabilmek için aşağıdaki özelliklerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir 

(2). 

 .  şağıdakilerden en az ikisinin varlığı ile kendini gösteren toplumsal etkileşimde nitel bozulma:

 

 . oplumsal etkileşim sağlamak için yapılan el

-kol hareketl

eri, alınan vücut konumu, takınılan yüz 

ifadesi, göz göze gelme gibi birçok sözel olmayan davranışta belirgin bir bozulmanın olması

 

2. Yaşıtlarıyla gelişimsel düzeyine uygun ilişkiler geliştirememe

 

3. Diğer insanlarla eğlenme, ilgilerini ya da başarılarını

 

kendiliğinden paylaşma arayışı içinde olmama 

(örn.  lgilendiği nesneleri göstermeme, getirmeme ya da belirtmeme)

 

4.  oplumsal ya da duygusal karşılıklar vermeme

 

B.  şağıdakilerden en az birinin varlığı ile kendini gösteren davranış, ilgi ve etkinliklerde sınırlı, 

basmakalıp ve yineleyici davranış örüntülerin olması:

 

 . lgilenme düzeyi ya da üzerinde odaklanma açısından olağandışı, bir ya da birden fazla basmakalıp 

ve sınırlı ilgi örüntüsü çerçevesinde kapanıp kalma

 

2.Özgül, işlevsel olmayan, alışageldiği üzere yapılan gündelik işlere ya da törensel davranış 

biçimlerine hiç esneklik göstermeksizin sıkı sıkıya uyma

 

3.Basmakalıp ve yineleyici motor mannerizmler (örn. parmak şıklatma, el çırpma ya da burma ya da 

karmaşık tüm vücut hareketleri)

 

4. şyaların parçalarıyla sürekli uğraşıp durma

 

C. Bu bozukluk, toplumsal, mesleki alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında klinik olarak 

belirgin bir sıkıntıya neden olur.

 

D. Dil gelişiminde klinik açıdan önemli genel bir gecikme yoktur (örn. 2 yaşına gelindiği

nde tek tek 

sözcükler, 3 yaşına gelindiğinde iletişim kurmaya yönelik cümleler kullanılmaktadır).

 

 . Bilişsel gelişmede ya da yaşına uygun kendi kendine yetme becerilerinin gelişiminde, uyumsal 

davranışta (toplumsal etkileşim dışında) ve çocuklukta çevreyle ilgilenme konusunda klinik açıdan 

belirgin bir gecikme yoktur. 

 

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU

 

 

Dikkat eksikliği belirtileri

 

 

-

 Yönergeleri bayşından sonuna kadar takip edemezler

, 

- 

Dikkatlerini yaptığı işe ya da oyununa vermekte zorlanırla

r, 

-

  vde ya da okulda yapacağı işler ve aktiviteler için gereken malzemeleri kaybederler

, 

-

 Siz konuşurken dinlemez gibi görünürler

, 

-

 Detayları gözden kaçyırırlar

, 

-

 Düzensiz görünürler

, 

-

 Uzun süre zihinsel çaba gerektiren işleri yapmakta zorlanırlar ve bunlardan kaçınırlar

, 

- 

Unutkandırlar,

 

-

  lgileri kolayca başka yönlere kayar

. 

 

Hiperaktivite belirtileri 

 

- Yerinde duramazlar, 

- 

Oturması gerektiği halde oturamazlar,

 

-

 Sessiz sakin oyun oynamakta güçlük çekerler

, 

- 

Yerli yersiz koşup tırmanırlar,

 

-

  ok konuşurlar

, 

-

  oğu zaman sorulan soru tamamlanmadan cevabını yapıştırırlar

, 

- 

Her zaman bir þeylerle uğraşırlar,

 

- 

Sırasını beklemekte zorlanırlar,

 

-

 Olaylara ya da konuşmalara müdahale edip yarıda keserler

. 

 

 

ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ

 

 

Ok

uma yavaştır ve akıcı değildir, bazen hiç yoktur, harf harf okur.Özellikle bilmediği kelimeleri ve uzun 

kelimeleri okurken duraklar, okuyaamaz. 

- 

p, b, d, g, h, y, s, z, u gibi harfleri yazarken karıştırır ve ters yazar.

 

-

Yazarken bazı harfleri unutur, bazılarını fazladan ekler.

 

-

 yna h li yazı yazabilirler.(q  I   )  alip

 

-

Kelimeleri kısaltarak okur.

 

-Tahmin ederek okur. 

-

Yüksek sesle okurken anlamı ifade eden ritim, tını ve tonlama bozuktur.

 

-

Yanlış vurgulama yapar.

 

-

Okuduğu öykünün anlamını çıkaramaz.

 

-Y

azması bozuktur, karalama, harfleri yanlış dizme görülür.

 

-

Kalem tutması bozuktur, çabuk yorulur.

 

-

Birbirine yakın kelimeleri ayıramaz.

 

-

Bir satırı takip edemez, karıştırır.

 

-

Satır başına geçerken zorlanır.

 

-

 çinden okurken bazı sesler çıkarır.

 

-Kelimenin 

yerine başka bir kelime yerleştirme, atlama görülür.a

 

 

Kısaca temel özellikleri belirtilen bu tanıların ortak özelliği ziğinsel bir soruna bağlı olmayışlarıdır. Hatta 

bir kısmında normal üstü hatta deha seviyesinde zeka ölçümlenmekte, ancak yaşadığı sınırlılıktan 

dolayı asıl performansı ortaya çıkaramamaktadır.

 

 

Unutulmamalıdırki normal üstü zekaya sahip bir birey de kusursuz değildir ve gerektiğinde destek 

almalıdır, performansı yükseltmek ve başarıyı arttırmak bizim elimizde....