Tövsiyyə olunan dərslik, dərs vəsaitivə metodik vəsaitlər

      

 

 

 

 

---

            Mövzu №5 Sürət qabiliyyətinin inkişaf etdirilməsi.  

     Plan: 

1.Sürət qabiliyyətinin inkişafı üçün ilk növbədə atletikanın rolu 

2.Yüngül atletika nə vaxt geniş yayılmışdır   

3.Sürət-güc qabiliyyəti 

1.Sürət  qabiliyyətinin  inkişafı  üçün  ilk  növbədə  atletika  idmanına  daxil  olan 

növlərin  hərəkətlərindən,daha  çox  sprint  qaçışına  aid  müxtəlif  təyinatlı 

hərəkətlərdən 

istifadə 

qaydalarının  öyrədilməsi,olunur.Atletika  bildiyimiz 

kimi,yeriş,qaçış,tullanmalar,  atmalar  və  çox  növçülüyü  özündə  birləşdirən  idman 

növüdür.Bu  hərəkətlər  də,sürət  qabiliyyətin  inkişaf  etdirilməsində  böyük  rolu 

vardır.Atletika növlərinin əksəriyyəti qədim Olimpiya Oyunların proqramına daxil 

edilmişdır.Müasir  Olimpiya  Oyunlarının  proqramında  isə  kişilər  və  qadınların 

mübarizə  apardıqları  40-dan  çox  atletika  növü  vardır.  Atletika  hərəkətləri  digər 

idman növləri üzrə ixtisaslaşan idmançılar üçün hazırlıq vasitəsi kimi geniş istifadə 

olunur.Belə  hərəkətlər  hazırlıq  vaxtları  isifadə  edilir,və  sürət  güc  qabiliyyətinidə 

inkişaf  etdirir.Sürət  qabiliyyətinin  vasitələrdən  istifadə  olunması  metodunun 

müəyyənləşdirilməsi  təyin  edir.Sağlamlaşdıcı  vasitələrdən  istifadənin  gedişinə 

sestimli nəzarətin təmin olunması vacibdir.Eyni zamanda bu hərəkətlər ümumtəhsil 

məktəblərində şagirdlərin fiziki hazırlığının artırılması məqsədi ilə dəsr prosesində 

tətbiq  edilir.İnsan  sağlamlığına  təsir  göstərən  amillər  sırasında  fiziki  yük  ən 

əhəmiyyətli  yerlərdən  birini  tutur.Təsadüfi  deyildir  ki,sistemli  olaraq  idman  və 

sağlamlaşdırıcı  məşqlərdən  istifadə  edən  insanların  fiziki  hazırlığı  və  sağlamlığı 

həmişə diqqəti cəlb edir.Sürətlənmə qabiliyyəti  (maksimal qaçış sürəti əldə etmək 

üçün).Qısa məsafəyə qaçışda sürətlənmə məsafəsi təxmini olaraq 25-30 metr hesab 

olunur.Lakin  yüksək  dərəcəli  sprintlərdə  bu  məsafə  bir  qədər  artıq  da  ola 

bilər.Lakin  istənilən  halda  qeyd  olunan  məsafədə  (şagird)  idmançı  özünün  malik 

olduğu  maksimal  hərəkət  sürətini  əldə  etməlidir.-Sürət  qabiliyyətini  inkişaf 

etdirilməsi 

üçün 

aşağıdakı 

qrup 

hərəkətlərindən 

sürətlənmələr;                                             

-maili qaçış yolunda hərəkətdən sürətlənmələr,maili qaçış  yolunda tək ayaqla (sağ 

və sol) sıçrayışlarla sürətlənmələr,start xəttindən cüt ayağın təkanı  ilə sıçrayışlarla 

sürətlənmələr,nişanlanmış  qaçış  yolunda  tezlik  və  cəldlik  hərəkətləri,əllərlə 

dayaqda dıçların tezlik hərəkətləri.     

 

 

---

2.Öyrəndiyimiz 

kimi 

yüngül 

atletika 

qədim 

tarixlərdə 

çox 

geniş 

yayılmışdır.Yüngül  atletikanın  çox  növçülüyü  vardır,onun  ən  qədim  tarixə  malik 

olan  idman  növlərindən  biridir.  Yüngül  atletika  idmanın  ən  qədim  və  geniş 

yayılmış  növü  hesab  edilir.Arxeoloji,ədəbi  və  başqa  qaynaqlar  göstərir  ki,hələ 

Qədim  Misirdə  və  digər  yerlərdə  qaçış  yarışları  keçirilmişdir.Yüngül  atletika  bu 

gün  bizim  gördüyümüz  şəkildə  XIX  əsrdən  etibarən  inkişaf  etməyə 

başlamışdır.Qədimlərdə olduğu kimi,o indi də Olimpiya Oyunlarının ən əsas idman 

növüdür.Bir  çox  ölkələrdə  idmanın  növü  atletika  (yunanca  “atlesis”-mübarizə) 

adlanır.Lakin artıq XIX əsrrdən Avropanın bir çox ölkələrində yüngül atletika adı 

işlədilməyə  başlanıb.Bu  ad  onu  ştanqla,girlə  tərminlərin,boksun  və  güləşin  daxil 

olduğu ağır atletikadan fərqləndirmək zərurətindən yaranıb.Lakin bu cür bölgü çox 

şərtidir;  belə  ki,uzaq  məsafələrə  qaçış  və  ya  çoxnövçülük  güləşdən,boksdan  az 

qüvvə və dözümlülük tələb etmir.Yüngül atletikaya qaçış,idman yerişi və tullanma 

daxildir.  Qaçış ən qədim və geniş yayılmış idman növlərindən biridir. Bildiyimiz 

kimi  yaxın  məsafələrə  qaçış  var,  orta  və  uzaq  məsafəli  qaçışdan  ibarətdir.  Bu 

günlərdə də qısa  məsafəyə qaçış  ümumtəhsil  məktəblərinin şagirdlərində sürər  və 

sürət dözümlülüyünün inkişafı üçün ən səmərəli vəsait hesab.Buraya klassik qaçış 

məsafələri(30m,60m,100m)    ilə  yanaşı  sürət  qabiliyyəyinin  inkişafı  üçün  istifadə 

olunan  məşq  məsafələri(30-150  metrə  qədər)  də  daxildir.Yüngül  atletika  dərsləri 

üçün çox vəsait tələb etmir.Çünki ilin istəlilən ayda dərslər meydançada keçirmək 

olur.Buna görə də şagirdlər bu idman oyununu çox sevirlər,və onlar üçün əyləncə 

kimi,olur.                                                                                                                                 

3.Sürət-insanın  hərəkəti  qısa  vaxt  ərzində  icra  etmək  qabiliyyətidir.Bu  qabiliyyət 

digər 

hərəkəti 

qabiliyyətlərlə,xüsusəndə 

sürət  güc  və  çevikliklə  sıx 

əlaqədardır.Qeyd  olunan  qabilliyyətlərin  artırılması  sürət  qabiliyyətinin 

tüksəlməsinə,eləcədə  sürətin  yüksək  olması  çeviklik  və  sürət  güc  göstəricilərinin 

yaxşılaşmasına  gətirib  çıxarır.Bu  qabiliyyət  qaçaraq  uzunluğa,hündürlüyə,eyni 

zamanda  yenidən  tullanma  hərəkətlərində  nəticə  göstərmək  üçün  əsasdır.Bununla 

yanaşı  sürət  güc  qabiliyyəti  olmadan  sürətli  qaçış,basketbol,voleybol  kimi,idman 

oyunlarında  uğur  qazanmaq  mümkün  deyildir.Fiziki  hazırlığın  bu  mühüm 

komponentinin  hazırkı  yaş  dövründə  inkişafı  əlverişli  hesab  oluna  bilər.  Bunun 

üçün  fiziki  tərbiyə  dərslərində  verilən  yük  yetərli  hesab  oluna  bilməz.Bu 

qabiliyyətin  inkişafı  həm  ətraf  əzələləri,həm  də  yuxarı  ətraf  əzələlərində 

aparılmalıdır.Bu  məqsədlə  siz  kitabda  verilən  hərəkətlərdən  istifadə  edərək  onları 

evdə,  idman  meydançasında,təklikdə  özünüz,dost  və  yoldaşlarınızla  cütlükdə  icra 

edə  bilərsiniz.Hərəkətlərin  doztlarınızla  müəyyən  rəqabətdə  (yarışmaqla)  icrası 

sizin üçün əlavə stimul,motiv yaradacaqdır.     

 

---

Bu  məqsədlə sıçrayaş,tullanma elementləri ilə sağ və ya sol qıç  üzərində qaçış,cüt 

ayağın təkanı ilə tullanmalar,yerindən və ya kiçik qaçışdan hər hansı hündürlüyə əl 

vurmaq,uzunluğa,hündürlüyə,  bir  və  ya  bir  necə  maneələr  üzərindən  tullanmalar 

kimi  hərəkətlərdən  yaralana  bilərsiniz.Bütün  bu  hərəkətlər  aşağı  ətraflarda 

(qıçlarda)  sürət  gücün  yüksəlməsinə  kömək  edəcəkdir.Yuxarı  ətraf,çiyin  qurşağı 

əzələlərində 

bu 

qabiliyyətin 

inkişafı,müxtəlif 

çəkili,topların,əşyaların 

atılması,itələnməsi hərəkətləri ilə inkişaf etdirə bilər.Sürət güc hərəkətləri də yalnız 

sistemli,davamlı olaraq yerinə yetirildikdə səmərə verir və əzələ sistemində müsbət 

dəyişiklik yaradır.