83-savol: Ekspressivlik nima misol bilan izohlang?
“Ekspressivlik” va penentrantlik tushunchalarini birinchi boʼlib, fanga 1927 –
yili rus olimi
N.V.Timofeev – Resovskiy
tomonidan kiritilgan.
Gen ishtirokida fenotipda yuzaga chiqadigan belgining har xil darajada paydo boʼlishiga shu
genning ekspressivligi deyiladi. Masalan, odamda bitta gen taʼsirida yuzaga chiqadigan biror
fenotipik belgi xuddi shunday geni boʼlgan boshqa odamda bunday yuzaga chiqmaydi.
Odamlarda ko‘rsatkich barmogning kalta bo‘lishi
(kichik broxidaktiliya),
dominant gen ta’sirida
yuzaga chigadi. Odamlarda ko‘rsatkich barmog juda kalta bo‘lib,
ayrimlarda esa sezilarsiz
darajada bo‘lishi mumkin.
Fenilketonuriya kasalligi
odamlarda juda yengil, o‘ta og‘ir darajada bo‘lishi mumkin.
Shizofreniya kasalligida
odam ruhiyatining yaqqol va uncha sezilarsiz darajada o‘zgarishini
ko‘rish mumkin. Genning ekspressivligi tashqi muhit sharoitiga bog‘lig.
84-savol: Penentrantlik nima misol bilan izohlang?
Penentrantlik - gen yuzaga chiqargan fenotipik belgining son
jihatidan ifodalanishiga
penentrantlik deyiladi. Bu koʼrsatkich foiz bilan belgilanadi.
Raxit kasalligida
kuzatiladigan gipofosfatmiyani (anorganik fosfor konsentrasiyasining
qonda kam bo‘lishi) misol gilib olish mumkin. Bu kasallikda skeletning qanday darajada
o‘zgargan bo‘lishiga qaramasdan barcha kasallikka duchor bo‘lganlarning qonida fosforming
miqdori normadan kam bo‘ladi.
Tutqanoq kasalligi, qand kasalligi
esa 65 % penetrantlik bilan ynzaga chiqadi. Demak,
mutatsiyaga uchragan gen dominant bo‘lsa ham uning belgisi shu gen bo‘lgan organizmlarning
barchasida ham hosil bo‘lavermas ekan.
85-savol: Pleyotropiya nima ,xillarini ayting , misol bilan izohlang?
Pleyotropiya
Bitta genning ikki va undan ortiq belgining rivojlanishiga ko‘rsatadigan ta’sirini
shu genning
pleyotrop ta’siri va bu hodisani pleyetropiya deyiladi (grekcha pleyo — ko‘p, tropiya —
ta’sirining yo‘nalishi demakdir).
To‘q qizil gulli o‘simliklar
bargining asosida qizil dog‘lar bo‘lib, urug‘ining po‘sti esa kulrang
yoki qo‘ng‘ir bo‘ladi. Bu uchta belgi bitta irsiy omil bilan yuzaga chiqishini tushuntiradi.
Drozofill pashsha
larining ko‘zining oq rangda bo‘lishligina belgilovchi gen bir vaqtning
o‘zida tananing rangiga, qanotining uzunligiga, jinsiy organining tuzilishiga o‘z ta’sirini
ko‘rsatib, uning serpushtligini susaytiradi, yashash muddatini (umrini) qisqartiradi
:
