TƏSVİRİ VƏ TƏTBİQİ İNCƏSƏNƏT
Yüklə 491,17 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
TƏSVİRİ VƏ TƏTBİQİ İNCƏSƏNƏT Təsviri və tətbiqi incəsənət, əmək təlimi 2009 Gir. T. T. İ. - 1 Giriş Şəxsiyyətin tərbiyəsi və harmoniki inkişafı olan məktəb təhsilinin əsas məqsədi onun incəsənətə cəlb olunması xaricində mümkün deyil. İncəsənətin başqa-başqa sahələrinin öyrənilməsi qavramanın və hisslərin aydınlaşdırılmasını, təsvir bacarığı, yaradıcılıq yanaşması və tənqidi yanaşmanı inkişaf etdirir, bütün bunların xaricində insanın hər hansı bir fəaliyyəti təsəvvür edilməzdir. Şəxsiyyətin tərbiyəsi və inkişafı üçün məcburi əmək fəaliyyəti yeni tədris planına əsasən incəsənətin tədrisi ilə inteqrallaşdırılıb. Bu inteqrallaşmanın əsası təsviri incəsənətin tədrisində dekorativ istifadə incəsənətinin elementlərininin cəlb olunmasını təqdim edir. Əmək fəaliyyəti ilə birlikdə incəsənətin tədrisi ümumtəhsil məktəblərinin hər üç pilləsində nəzərdə tutulub: ibtidai və baza pilləsində məcburi (I-IX siniflər), orta pillədə məcburi (X sinif) və seçim (XI, XII siniflər) fənləri şəklində. Standartda təqdim edilən seçim kurslarından birini şagird öyrənmək üçün XI və ya XII siniflərdə seçə bilər. Tədris zamanı diqqət əhval-ruhiyyəyə, praktiki, yaradıcılıq və tədqiqat–axtarış vərdiş- bacarıqlarının inkişafına, biliyin istifadəsinə yönəlir. Təsviri və tətbiqi incəsənət/əmək tədrisinin məqsədidir: şagirdi yaradıcılıq və şərh işinə cəlb etmək və bu yolla onun üçün gözəlliyin hiss edilməsi • və təsvir edilməsi vərdişini inkişaf etdirmək incəsənət nümunəsinin ifadə edilmə vərdişinin formalaşdırılması • incəsənət nümunələrinin ifadə edilmə vərdişinin formalaşdırılması və bu əsasda incəsənətə • daimi maraq və sevgisini artırır incəsənətin universal dilinin öyrənilməsi və onun vasitəsilə milli və dünyanın mədəni • dəyərləri ilə paylaşmaq, dünyanın vahidlik hissinin formalaşdırılması yaradıcılıq işinin texniki vasitələrinə sahib olmaq və əmək vərdiş-bacarığının • formalaşdırılması Təsviri və tətbiqi incəsənət, əmək təlimi 2009 Gir. T. T. İ. - 2 Təsviri və tətbiqi incəsənətin/əmək tədrisinin məsələləridir: müvafiq dəyər və yanaşmaları formalaşdırmaq, incəsənət və əmək fəaliyyəti ilə əlaqədar vərdiş- bacarıqları inkişaf etdirmək və şagirdlərə lazımi bilik vermək; xüsusilə də:
Milli və ümumbəşər mədəniyyətinə, insan əməyinə qarşı hörmət duyğularını inkişaf etdirmək; hiss və şəfqət bacarığını inkişaf etdirmək; digər insanlara, fərqli fikirlərə və dünyagörüşlərə tolerant yanaşmaları formalaşdırmaq; Yaradıcı düşüncə və anlayış bacarığını inkişaf etdirmək; emosional sahəni inkişaf etdirmək; təsəvvür, zövq və tənqidi düşüncəni inkişaf etdirmək; baxış, məkan təsvirlərinin, müşahidə etmək bacarığının, görmə yaddaşı və əl motorikasının inkişafı; əmək vərdiş-bacarıqlarını formalaşdırmaq; təsviri və tətbiqi incəsənətdə praktiki vərdiş-bacarıqları əldə etmək Dünya haqqında təsəvvürləri formalaşdırmaq; özünün və digərlərinin mədəni irsləri ilə tanış olmaq; təsviri incəsənət dilini öyrənmək
təbiəti müəyyən edir. Yaş xüsusiyytələrindən irəli gələrək, aşağı sinif şagirdlərində əyani praktiki düşüncə və aləmin emosional dərk edilməsi üstünlük təşkil edir, buna görə də onlar üçün oyuna əsaslanan fəallıqlar vacibdir, bu isə, incəsənətin müxtəlif sahələrinin (musiqi, rəsm) öyrənilməsi xüsusiyyətinə çox yaxşı uyğun olur. Ibtidai pillədə incəsənətin tədrisi əsasən, uşaqların emosional və əqli aləminə, əmək və kommunikasiya bacarıqlarının inkişafına xidmət edir. Baza pilləsində incəsənət sahələrində əldə edilən praktiki vərdiş-bacarıqlar özünü tapmaq və özünü təsdiq etmək prosesini asanlaşdırır. Eyni zamanda, bu yaş dövrü üçün əlamətdar olan dünyaya qarşı kəskinləşdirilmiş yanaşmanı əhəmiyyətli şəkildə yumşaldır, çünki incəsənət əsərlərini anlamaq bacarığı düşüncə və dünyagörüşə qarşı tolerantlığı nəzərdə tutur. İbtidai pillə şərti olaraq iki mərhələyə bölünür: keçid X və XI-XII siniflə, bu zaman şagird düşünülmüş seçimə hazırdır. Bu vaxt ona imkan verilir ki, öz maraqlarına əsasən müxtəlif fənn qrupları ilə əlaqədar olan fəndən birini seçsin. X sinifdə praktiki vərdiş-bacarıqların mənimsənilməsi- inkişafı incəsənət nümunələrinin təhlilində istifadə etdiyi bədii üslublara, müəllifin fikrinin daha yaxşı anlanılmasına xidmət edir. Eləcə də şagirdlər müxtəlif növ layihələr həyata keçirirlər. Bütün bunlar estetik fənlər qrupundan (məktəbin təklif etdiyi imkanlar hüdudlarında) seçim etməkdə şagirdə yardım edir ki, XI və XII siniflərdə əldə edilən vərdiş-bacarıqlar və bilik dərinləşdirilsin və peşəkar əsaslar qoyulsun. Qeyd etmək lazımdır ki, 2009-2010-cu ildən VIII, IX və X siniflərdə estetik fənlər (1. Təsviri və təbiqi incəsənət/əmək təlimi; 2. Musiqi) trimestr prinsipinə əsasən tədris edilir. VIII-IX siniflərdə məktəb özü qərara alır ki, bu iki fənn arasındakı saatları necə bölsün. Ola bilsin ki: musiqi 1 trimestrdə tədris edilsin, təsviri və tətbiqi incəsənət/əmək təlimi – 2 trimestrdə • musiqi 2 trimestrdə tədris edilsin, təsviri və tətbiqi incəsənət/əmək təlimi – 1 trimestrdə • Saatlar bu fənlər arasında eyni bölünür, yəni hər fənn bir trimestr yarım tədris edilir. •
Təsviri və tətbiqi incəsənət, əmək təlimi 2009 Gir. T. T. İ. - 3 X sinifdə təsviri və təbiqi incəsənət/əmək təlimi və musiqi bir trimestr ərzində tədris • edilir. Məktəb təhsilinin milli məqsədinin həyata keçirilməsində fənnin rolu Müasir məktəbin məqsədi elə bir şəxsiyyət formalaşdırmaqdır, hansı ki, bütün həyatı boyunca şəxsi inkişafı üçün hazır olacaq. Belə insanları xarakterizə etməlidir:
1. problemləri həll etmək bacarığı; 2. yaradıcılıq düşüncəsi; 3. vətəndaşlıq anlayışı; 4. kommunikasiya qabiliyyəti; 5. araşdırmaq qabiliyyəti; 6. özünü qiymətləndirmək və öz təhsil fəaliyyətini təşkil etmək qabiliyyəti. 7. Təsviri və tətbiqi incəsənət/ əmək təlimi belə bir şəxsiyyətin formalaşmasında müəyyən rol oynayır.
İncəsənətin öyrənilmə prosesi hadisələrin dərk edilməsi və problemləri anlamaq bacarığının formalaşmasına, tənqidi və yaradıcılıq düşüncələrinin inkişafına dəstək göstərir: a) şagirdlər tərəfindən bədii ideyaların hasilatı, b) özünün və başqalarının yaradıcılığını xarakterizə etmək, qiymətləndirmək və analiz etmək; c) milli və dünya mədəni irslərinin başqa-başqa kontekstlərində yerinə yetirdiyi rolu dərk etmək. Problemlərin həlli qabiliyyəti 2. İncəsənətin öyrənilməsi zamanı problemlərin həlli qabiliyyətinin inkişafına dəstək göstərir: a) tədris prosesində meydana gələn ideyaların realizasiya təcrübəsi; b) ən yaxşı nəticələri əldə etmək üçün lazımi materialı, aləti, təsviredici üsul və ya texnikanı seçmək və effektiv şəkildə istifadə etmək; c) qarşıya qoyulan məsələnin həlli üçün lazımi təşəbbüs və məsuliyyəti aşkar etmək; ç) stress, ümidlərin boşa çıxması və məğlubiyyətə üstün gəlmək və qarşıya qoyulan məqsədə ciddi şəkildə can atmaq.
dəstək göstərir: orijinal bədii ideyaların əmələ gəlməsi və onların həyata keçirilməsi üçün qeyri- standart yolların axtarışı.
duyğusunun inkişafına dəstək göstərir: sinif, məktəb və cəmiyyətin mədəni həyatı və firavanlığında rol oynamaq; mədəni irs və cəmiyyət qarşısında öz borcları və məsuliyyətlərini dərk etmək.
Təsviri və tətbiqi incəsənət, əmək təlimi 2009 Gir. T. T. İ. - 4 Kommunikasiya qabiliyyəti 5. İncəsənətin öyrənilməsi zamanı kommunikasiya bacarığının inkişafına dəstək göstərir: a) özünün və başqalarının işləri haqqında müzakirə və mübahisə etmək, mövqeyi əsaslandırmaq; b) başqa-başqa vasitələrlə (şəkil çəkmək, yazmaq, müzakirə etmək) öz fikir və duyğularını ifadə etmək; c) qrup işi zamanı başqaları ilə ünsiyyət qurmaq, əməkdaşlıq etmək və problematik məsələləri razılaşdırmaq; ç) tənqidi nəzəri bildirmək və əsaslandırmaq.
İncəsənətin öyrənilməsi zamanı informasiya əldə etmək və təhlil etmək bacarığının inkişafına dəstək göstərir: a) çoxsaylı informasiya mənbələrindən istifadə etmək; b) informasiyanı müqayisə etmək, tənqidi qiymətləndirmək və effektiv şəkildə təşkil etmək; c) yaradıcılıq, araşdırmaq, müstəqil fikri formalaşdırmaq və fəaliyyət planını müəyyən etmək üçün informasiyadan istifadə etmək.
İncəsənətin öyrənilməsi zamanı özünü qiymətləndirmək və öz təhsl fəaliyyətini təşkil etmək qabiliyyətinin inkişafına dəstək göstərir: a) öz imkanlarını və nailiyyətlərini düzgün qiymətləndirmək; b) emosiyalarını anlamaq və onları idarə etmək; c) ardıcıl (ömrü boyunca) təhsil almaq vərdişini hasil etmək; ç) fəaliyyətini düzgün və effektiv şəkildə planlaşdırmaq bacarığı; təhsil və peşəkar inkişaf üçün münasib şərtlərdən istifadə etmək. Tədris istiqamətləri İncəsənət/əmək təlimi tədris planına əsasən üç istqamətə ayrılır: İncəsənətdə praktiki vərdiş-bacarıqlar və ideyaların ifadə edilməsi 1. Kommunikasiya və şərh 2. İncəsənətin kontekstdə dərk edilməsi; 3. Tədris bütün istiqamətləri hüdudlarında paralellərin aparılması və bir-birləri ilə sıx əlaqədə olması ilə həyata keçirilir.
1. Bu istiqamət hüdudlarında şagirdlər praktiki vərdiş-bacarıqları əldə edirlər; təsviri və tətbiqi incəsənətin elementləri, prinsipləri, təsviredici üsulları, müxtəlif texnikası, materiları, alətləri ilə tanış olur və onlara yiyələnirlər. Şagirdlər müxtəlif motivasiyanın təsiri ilə meydana gələn ideyalar və düçüncələrin gerçəkləşdirilməsi bacarığını inkişaf etdirirlər, bunun üçün onlar təsviretmə, emosiya, müşahidə bacarığını, materiala yaradıcı yanaşmanı və tədris prosesində əldə etdikləri biliyi istifadə edirlər.
Bu istiqamət hüdudlarında şagirdlər incəsənət əsərlərini anlamaq və qiymətləndirməyi, onun haqqında fikri formalaşdırmağı öyrənir, öz düşüncələrinin aydın və səlist izahatına və başqalarının fikrinə qulaq asmağa vərdiş edirlər, kollektiv iş və müzakirə metoduna sahib olurlar. 3. İncəsənətin kontekstdə dərk edilməsi Təsviri və tətbiqi incəsənət, əmək təlimi 2009 Gir. T. T. İ. - 5 Bu istiqamət hüdudlarında şagirdlər gürcü və ümumdünya, qədim və yeni incəsənətin məşhur əsərləri və xalq yaradıcılığının bəzi sahələri ilə tanış olurlar, onların məzmun və təyinatlarını ayırd edirlər, onları gündəlik reallıq və şəxsi təcrübələri ilə əlaqələndirirlər; onların yaranması və qiymətləndirilməsinin fərqli tarixi, mədəni, sosial və digər kontekstləri ilə tanış olurlar. Məktəbin ibtidai və baza pilləsində təsviri və tətbiqi incəsənət/əmək təlimi tədris kursunun yekun nəticələri İbtidai pillə Baza pilləsi İncəsənətdə praktiki vərdiş- bacarıqlar və ideyaların ifadə edilməsi Altıilliyin sonunda, şagird: Əsərlərin yaradılmasında incəsənət elementləri və prinsiplərini, müxtəlif materialları, texnika və proseduru konkret problemin həlli üçün məqsədyönlü seçir və yaradıcılıqda istifadə edir; Həm şəxsi, eləcə də ümumi məqsədə çatmaq üçün başqaları ilə əməkdaşlıq edir; Doqquzilliyin sonunda, şagird: İncəsənət elementlərini, prinsipləri, müxtəlif materialları, texnika və proseduru yaradıcılıqla istifadə edir; Fərdi və qrup işi zamanı müxtəlif strategiyalara üz tutur; Kommunikasiya və şərh Fərdi iş və qrup işlərini təqdim edir və əldə edilən biliyə əsaslanaraq incəsənət işləri haqqında öz fikirlərini söyləyir və əsaslandırır; Anlayır və təsəvvür edir ki, incəsənət mədəniyyətin təsvir edilmə vasitəsidir; Fərdi və qrupun işlərini təqdim edir, əldə edilən biliyə əsaslanaraq incəsənət nümunələrini təhlil edir və izah edir ki, hansı məqsədlə konkret üsul və ya materialı istifadə edir; həm dünyagörünüşünü ifadə etmək və həm kommunikasiya vasitəsi kimi incəsənətlə tanış olmaq; İncəsənətin kontekstdə dərk edilməsi Müxtəlif dövr və mədəniyyət incəsənətinin nümunələrini tanıyır və onları bir-biri ilə müqayisə edir və yerli və ümumdünya cəmiyyətinin həyatında incəsənətin rolunu təhlil edir; Gürcü incəsənəti və incəsənət xadimləri ilə tanış olur. Başqa-başqa dövr və üslubu olan əsərləri araşdırır və müqayisə edir, konkret əsər və incəsənət yaradıcılığında kontekstin təsirini izah edir; Gürcüstanın başqa-başqa diyarlarının incəsənət nümunələrini araşdırır və onlar barədə müzakirə aparır.
Təsviri və tətbiqi incəsənət, əmək təlimi 2009 Gir. T. T. İ. - 6 Təsviri və tətbiqi incəsənət, əmək təlimi 2009 T. T. İ.I - 1 I sinif İlin sonunda əldə edilən nəticələr Praktiki vərdiş-bacarıq və ideyaları ifadə etmək Komunikasiya və şərh İncəsənətin kontekstdə dərk edilməsi T. t.I.1 İşinin yaradılması zamanı təsviri incəsənətin bir və ya bir neçə əsas elementləri və prinsiplərindən istifadə edir
təqdim edir, özünün və sinif yoldaşlarının işlərinə münasibətini bildirir T.t.I.11 İncəsənət sahələrini, bəzi janrları bir-birindən fərqləndirir və onları gündəlik həyatla əlaqələndirir
zamanı müxtəlif material, texnika və prosedura müraciət edir T.t.I.8 Özünün və digərlərinin işlərinə hörmətlə yanaşır
məzmunlarını öz təcrübəsi ilə əlaqələndirir
və formalara diqqət yetirir və onları öz işində əks etdirir
tədbirlərdə iştirak edir
motivasiyalar əsasında əmələ gələn ideyaları öz işində əks etdirir
T.t.I.10 Elementar terminologiyanı bilir və istifadə edir
işlərinin elementar vərdiş- bacarıqlarını göstərir
başqaları ilə birlikdə işləyir Təsviri və tətbiqi incəsənət, əmək təlimi 2009 T. T. İ.I - 2 İlin sonunda əldə edilən nəticələr və onların indikatorları İstiqamət: İncəsənətdə praktiki vərdiş-bacarıq və ideyaları ifadə etmək T.t.I.1 İşinin yaradılması zamanı təsviri incəsənətin bir və ya bir neçə əsas elementləri və prinsiplərindən istifadə edir. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: İşində qalın və nazik konturdan, düz, dalğalı, qırıq xətlərdən istifadə edir • Əsas rəngləri və onları qarışdırmaqla əlavə rəngləri sadalayır • Şaquli və horizontal formatları seçir • Verilən tələblərə uyğun olaraq formatda təsvirləri düzgün hissələrə ayırır • Təkrarolunan xətlər, rənglər və həndəsi fiqurlardan sadə ornamentlər hazırlayır •
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: rəsm və qrafik nümunələr yaratmaq üçün qələmlər, pastel, flomaster, quaş boyalardan • istifadə edir rəngli kağızlar, karton, təbii materiallardan aplikasiyalar, kollaj hazırlayır • başqa-başqa materiallarla mozaika (kəsir, cırır, yapışdırır, kağızları, yarpaqları və s.) • hazırlayır plastilindən sadə formalar düzəldir (məs. həndəsi fiqurlar) •
işində əks etdirir Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: Nümunələrdə sadə həndəsi formaları (üçbucaq, dördbucaqlı, dairə) tanıyır, adlarını söyləyir • və öz işlərində istifadə edir Nümunələrdə təbiətdə olan rəngləri tanıyır, adlarını söyləyir və öz işlərində göstərir •
öz işində əks etdirir Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: müşahidə əsasında əldə edilən təəssüratı öz işində göstərir •
Təsviri və tətbiqi incəsənət, əmək təlimi 2009 T. T. İ.I - 3 təsvir etməklə yaranan personajların obrazlarını yaradır • sadə illustrasiyalarda bədii əsərlərin məzmununu ifadə edir • T.t.I.5 Sadə əmək işlərinin elementar vərdiş-bacarıqlarını göstərir Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: dərsə lazımi avadanlıqlar gətirir • İşlədiyi yeri yığır, iş alətlərini və materialları yuyur və saxlayır • təhlükəsizlik qaydalarına riayət edir • hər növ dərs fəallığını yerinə yetirdikdə vaxt limitinə riayət edir • T.t.I.6 Şagird fərdi olaraq və başqaları ilə birlikdə işləyir Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: qrup işlərində iştirak edir • verilən məsələni müstəqil şəkildə və ya cütlükdə həll etməyə çalışır • İstiqamət : Kommunikasiya və şərh T.t.I.7 Şagird fərdi iş və qrup işini təqdim edir, özünün və sinif yoldaşlarının işlərinə fikrini bildirir. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: özünün və ya ümumi işləri təqdim edən zaman izah edir ki, işi təqdim edərkən nəyi göstərmək • istəyirdi təqdim edilən iş haqqında sinif yoldaşları ilə təəssüratlarını bölüşdürür (xoşuma gəlir, • xoşum gəlmir) müəllimə, sinif yoldaşlarına qulaq asır • başqalarına cavabı sona çatdırmağa imkan verir • müəllif kimi auditoriya qarşısında təqdim edir •
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: sinif yoldaşlarının tərəfini tutur, işlərini bəyənir, iş zamanı onları həvəsləndirir • özünün və başqalarının işlərinə ehtiyatla yanaşır (ziyan vermir) • Təsviri və tətbiqi incəsənət, əmək təlimi 2009 T. T. İ.I - 4 T.t.I.9 Şagird müxtəlif növ tədbirlərdə iştirak edir. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: sinifdə keçirilən şənliklərdə iştirak edir • sinif sərgisində iştirak edir • muzey və sərgilərə gedir • ekskursiyalara gedir və mədəni irslərlə tanış olur • T.t.I.10 Şagird elementar terminologiyanı bilir və istifadə edir. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: nümunədə təsviri və tətbiqi incəsənətin onun üçün tanış olan elementlərini tanıyır və • adlandırır işində istifadə etdiyi material və alətləri sadalayır • söhbət zamanı elementar terminləri düzgün istifadə edir • müəllimin şərhinə lazımi reaksiya göstərir (göstərişləri anlayır və yerinə yetirir, məs., peyzaj • və ya portret çəkməyi, konrturları tündləşdirməyi) İstiqamət : İncəsənətin kontekstdə dərk edilməsi T.t.I.11 Şagird incəsənət sahələrini, bəzi janrları bir-birindən fərqləndirir və onları gündəlik həyatla əlaqələndirir. Yüklə 491,17 Kb. Dostları ilə paylaş:
|