TermiNLƏRİN İzahli lüĞƏTİ
Yüklə 1,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Tərtibçi: Elçin Cəfərov , versiya 15.04 TERMİNLƏRİN İZAHLI LÜĞƏTİ
mütəmadi yenilənir
İrad və təkliflərinizi elchinya@yandex.ru elektron poçt ünvanına göndərə bilərsiniz.
sözlər Sahə Açıqlaması
38-ci paralel siyasi
1950-1953-cü illərdə Koreyada vətəndaş müharibəsi nəticəsində Şimali və Cənubi Koreya arasında çəkilmiş dünyada yeganə süni sərhəd Abissal zona coğrafi
Dünya okeanının dibində okean tipli litosfer tavası üzərində yerləşən, təqribən 3000-3500m-dən aşağı dərinlikdəki düzənliklər Abolisionizm coğrafi
ABŞ-da və Latın Amerikasında XVIII - XIX əsrlərdə qul ticarətinin və zənci köləliyinin ləğvi uğrunda ictmai hərəkat. Abolisionizm ideyası qısa zaman ərzində Böyük Britaniya, Kanada, Fransa və Rusiya kimi ölkələrdə də dəstək qazanmışdır. ABŞ-da abolisionizm əsasən köləliyin ittihamı və ictimai fikrin onun əleyhinə yönəldilməsi təşkil edirdi. 1859-cu ildə Virciniya ştatında Con Braunun başçılığı ilə köləliyin ləğv edilməsi uğrunda üsyan başladı. ABŞ-da 1861-1865-ci illəri əhatə edən vətəndaş müharibəsi başa çatdıqdan sonra hüquqi cəhətdən köləlik ləğv edildi. Köləliyin ləğvində XVI ABŞ prezidenti Avraam Linkolnun əhəmiyyətli rolu olmuşdur. Milli inkişafın tələbatından irəli gələn daha geniş ictimai-siyasi hərəkatların mühüm tərkib hissəsi kimi abolisionizm ümummilli məsələlərin həllinə təsir göstərmişdir.
coğrafi
Hər hansi bir ərazinin, ölkənin qədim, yerli sakinləri Abraziya coğrafi
Dəniz, göl və su anbarı sahillərində parçalanma və yuyulma prosesi və ya çayların sahildə gördüyü dağıdıcı təsir. Absenteizm hüquqi
Vətəndaşlıq vəzifəsini yerinə yetirməkdən (seçkidən, səsvermədən) boyun qaçırmaq Ada coğrafi
Hər tərəfdən su ilə əhatə olunan, kiçik quru sahəsi Ağ ev siyasi
Vaşinqtonda ABŞ prezidentinin iqamətgahı Ağ koloniyalılar tarixi
İngiltərə və digər Avropa ölkələrindən köçüb gələnlər, lakin İngiltərəyə tabe olanlar. Ağ plan (Vays) tarixi
Hitlerin Polşaya basqın etdiyi gün 1 sentyabr 1939-cu il Axill dabanı tarixi
Ən zəif cəhət, tez zədələnən yer. Qədim yunan əsatirində Parisin oxu Axili ölümcül yaralayır. Ailə hüquqi
Qohumluq və ya qanunvericiliklə müəyyən olunmuş digər xüsusiyyətlərə görə bağlılığı olan, birgə yaşayan, ümumi ev təsərrüfatına malik şəxslər və yaxud tənha yaşayan şəxslər (“Ünvanlı dövlət sosial yardımı haqqında” Qanundan)
hüquqi
Ailənin məcmu gəlirlərinin ailə üzvlərinin sayına nisbəti (“Yaşayış minimumu haqqında” Qanundan) Ailənin gəlirləri hüquqi
Ailə üzvlərinin bütün növ gəlirləri, o cümlədən ailə üzvlərinə bağışlanmış hədiyyələr, mülkiyyətdən, ailə üzvlərinə məxsus əmlakdan, şəxsi yardımçı təsərrüfatdan əldə olunan və yaxud əldə oluna biləcək pul və natural formada gəlirlərinin toplusu (“Ünvanlı dövlət sosial yardımı haqqında” Qanundan) Ailənin orta aylıq gəliri hüquqi
Ailənin gəlirinin orta aylıq göstəricisi (“Ünvanlı dövlət sosial yardımı haqqında” Qanundan) Akın coğrafi
Qazaxlarda, qırgızlarda və s. xalq şairi Akkumulyasiya coğrafi
(lat. accumulatio - toplanma) Yumşaq süxurların gətirilib çökək sahələrdə toplanması, çökməsi Bu prosesləri əmələ gətirən amillərdən aslı olaraq Akkumulyasiya su, külək(eol),buzlaq ,vulkam Akkumulyasiya ayrılır.Akkumulyasiya düzənliklər qurunun keçmişdəki çayların gətirdiyi materiallarla (çınqıl,qum,qumdaşı,gil və.s) ,buzlaq çöküntüləri ilə,vulkan püskürmələri məhsulları və eol çöküntüləri ilə dolması nəticəsində əmələ gələn düzənliklərdir.Akkumulyativ relyef-dəniz ,çay, göl, buzlaq çöküntülərinin, qravitasiya toplantılarının və vulkan məhsullarının (lava, vulkan külü və,s) toplanması nəticəsində əmələ gələn relyef formalarının məcmusudur.Mənşəyinə görə : su
Tərtibçi: Elçin Cəfərov , versiya 15.04 Akkumulyasiya relef formaları (su-Akkumulyativ düzənliklər, prolüvü-delüvi şleyflər, gətirmə konusları, deltalar və.s ); buzlaq Akkumulyativ relyef formaları (morenlər,drumlinlər və.s) ; Eol Akkumulyativ relyef formaları ( dyunlar ,barxanlar və.s) ; qravitasiya formaları (uçqunlar və.s) Akkumlyativ düzənliklər: Missisipi; Akropol tarixi
Yunanca "yuxarı şəhər". Mənası rus Kremlinə uyğundur. Aksept iqtisadi Müəyyən şərtlərlə müqavilə bağlanması təklifinə razılıq. Əmtəə və xidmətlər üzrə nağdsız hesablaşmalarda alıcının haq-hesab və əmtəə sənədləri əsasında və yaxud əmtəəyə görə ödənişə razılıq verməsi
siyasi
Bir dövlətin başqa dövlət arasındakı müqaviləyə qoşulması haqqında müqavilə Aksiom siyasi
Elmdə sübutsuz qəbul edilən müddəa Aksiz iqtisadi Dövlətin xəzinəsini doldurmaq məqsədilə çoxişlənən mallara (duz, tütün və s.) qoyulan dolayı vergi, həmçinin belə verginin yığmaqda məşğul olan təşkilat Akt hüquqi
(lat. actus — fəaliyyət) Müəyyən edilmiş fakt və hadisələri təsdiq edən sənəddir. Bir qayda olaraq o bir neçə şəxs (kollegiyal) və ya xüsusi olaraq təyin edilmiş şəxs tərəfindən tərtib edilir. Aktual siyasi
Müasir dövrün tələblərindən irəli gələn Akvatoriya coğrafi
(lat. Aqua — su və ərazi) Yaxınlıqdakı hər hansı obyektə aid edilən su sıthinin bir hissəsi Aqlomerasiya coğrafi
(lat. Aqioniero — bir1omo, toplanma) — Birbirinə yaxın yerləşən yaşayış məntəqələrinin daha iri şəhərinin dairəsinə cəlb olunaraq onunla birləşməsi nəticəsində yaranan şəhər sistemi Şəhər əhalisinin, təsərrüfatının, dərininə və eninə artması, genişlənməsi
Ölümqabağı durum Aqrar-sənaye kompleksi coğrafi
Kənd təsərrüfatı və onunla bağlı olan sənaye sahələri sistemi Albion tarixi
Britaniya adalarının qədim adı Ali arbitraj məhkəməsi hüquqi
AR Konstitusiyası qüvvəyə mindiyi gündən iqtisad məhkəməsi adlanır. Allüvial düzənlik coğrafi
Çay çoküntülərindən əmələ gəlmiş düzənlik Alp qırışıqlığı coğrafi
Kaynozoy erasında Yer qabığının müxtəlif yerlərində baş vermiş və indi də davam edən qırışıqlıq mərhələsi Alp və subalp çəmənliyi coğrafi
2000-3000 m hündürlüklərdə yerləşən uca dağ çəmənliyi Alyans siyasi
İttifaq, birləşmə Amfora tarixi
Qədim Afinada iki qulplu dar boğazlı qab Amil tarixi
Xilafət vaxtı mülki işlərə və vergi toplanmasına nəzarət edən şəxs Amnistiya hüquqi
Ali hakimiyyət orqanı tərəfindən verilən və cinayət törətmiş şəxslərin cəzadan qismən və ya tamamilə azad edilməsini,yaxud bu şəxslər barəsində məhkəmənin təyin etdiyi cəzanın daha yüngül cəza ilə əvəz edilməsini nəzərdə tutan akt
siyasi
Rəhbərsizlik, hakimiyyətsizlik, özbaşınalıq Animizm tarixi
İbtidai insanların hər şeydə ruh olmasına inanması Anşlus siyasi
Daxiletmə, birləşdirmə Antanta bloku tarixi
1904-1907-ci illərdə Rusiyanın, İngiltərənin və Fransanın hərbi-siyasi bloku olaraq yaradılmışdır. 1915-ci ildə İtaliya və Yaponiya da bu ittifaqa qoşuldu. Antanta bloku “Üçlər İttifaqına” cavab olaraq, alman hegemonluğuna qarşı yaradılmışdı. I Dünya Müharibəsi Antanta blokunun qalibiyyəti ilə başa çatmışdı. Antik tarixi
Qədim Antiklinal coğrafi
Yer qabığında süxurların qabarıq yatım forması Antisemitizm siyasi
Almaniya faşistlərinin yəhudilərə qarşı tətbiq etdikləri milli və dini ayrı-seçkiliyin ifrat forması Antisiklon coğrafi
Atmosferin qapalı yüksək (mərkəzdə) təzyiq sahəsində havanın burulğanvari hərəkəti Antropogen coğrafi
İnsanın ətraf mühitə təsiri nəticəsində yaranan dəyişiklik Aparteid siyasi
İrqi ayrı-seçkiliyin ən kəskin forması. bir qrup əhalinin yaşamaq üçün zəruri olan hər şeydən məhrum edilməsi. Aparteid genosidi xatırladır və onun bir növü hesab olunur. 1990-cı illərin əvvəllərinə qədər CAR-ın hakim dairələri aparteid siyasətini yerli əhaliyə qarşı aparmışdır. Müasir beynəlxalq hüquq qaydaları aparteidi bəşəriyyətə qarşı cinayət sayır. Arakçeyevçilik tarixi
I-ci Pavelin və I Aleksandrın çarlığı illərində kobud hərbiçilik, ağır polis rejimi Areal coğrafi
(lat. area – sahə) Hər hansı komponentin (bitki, heyvan, xalq) yayıldığı sahə Areopaq tarixi
Qədim Afinada ali məhkəmə Arxeoqrafiya tarixi
Qədim yazı abidələrini toplamaq, tədqiq, şərh və nəşr etməklə məşğul olan elm sahəsi Arxeologiya tarixi
Arxeologiya qədim maddi mədəniyyət nümunələrini öyrənən elm olub, tarix fənninə kömək edir. İlk ibtidai insanların meydana gəlməsi, inkişaf etməsi və formalaşması tarixinin öyrənilməsi arxeologiya elminin ən əsas vəzifələrindən biridir. Arxeologiya elmi insanlığın uzaq keçmişini maddi mədəniyyət qalıqları vasitəsilə öyrənir. Arxipelaq coğrafi
Bir-birinə yaxin yerləşən eyni mənşəli adalar qrupu Arxivşünaslıq tarixi
Arxiv işinin metodologiya və üsullarını tədqiq etməklə məşğul olan elm Ariadna sapı tarixi
Krit çarı Minonun qızı Ariadna, Afina qəhrəmanı Teseyə verdiyi bir yumaq sap onu labirintdən Tərtibçi: Elçin Cəfərov , versiya 15.04 çıxarır.
coğrafi
Rütubət əmsalının vahiddən çox kiçik olduğu, torpaqda rütubətin kəskin çatışmadığı quraq iqlim şəraiti
Aristokrat tarixi
Quldarlıq və feodalizm cəmiyyətində varlı əyyan Arreqasiya siyasi
Siyasi qərarları qəbul edənlərin qarşılıqlı bərabərliyinin qorunması Artsak (Arsak, Arsax) tarixi
Azərbaycan ərazisində türk tayfalarına məxsus qədim toponimdir. “Arsax” sözü qədim türk tayfası olan sakların adı ilə bağlıdır və “igid sak”, “ər sak”, “sak kişisi” mənalarını verir. E.ə. II əsrdən etibarən indiki Qarabağ ərazisi və ondan cənubda olan (Cənubi Azərbaycan) bəzi ərazilər Arsak adlanırdı. Sonradan Qarabağ toponiminin işlədilməsi Arsak sözünü sıxışdırmışdır. Lakin, hələ də Qarabağ sözü ilə paralel olaraq işlədilməkdədir. Alban dövlətinin süqutundan sonra patriarxlığın mərkəzi Arsaxa keçir. Mənbələrdə Arsax "möhkəmləndirilmiş vilayət", "möhkəm ölkə" adlanırdı. İlk orta əsrlərdə erməni tarixçilərinin əsərlərində bu söz Artsax kimi verilib. Türkcə izah olunduğu halda, bu söz nə qədim, nə də müasir erməni dilində heç bir məna vermir. Tarixi Arsax (antik mənbələrdə Orxistana) vilayəti sağ sahil Albaniyasının (Hazırda Qarabağın dağlıq hissəsi və Mil düzü) əyalətlərindən biri idi. Aslar tarixi
Türkdilli soyların ən qədim əcdadlarından biri. Asların adına "Orxon Yenisey"də rast gəlinir. Assimilyasiya coğrafi
Bir xalqın öz dilini, mədəniyyətini və milli şüurunu itirərək başqa xalqa qarışması, onun içərisində əriyib getməsi, qarşılıqlı mənəvi nüfuzetmə Aşağı yaş senzi hüquqi
Dövlət qulluğuna qəbul edilmək üçün isə 16 yaşına çatmağın lazımlığı qeyd olunub. Prezident 35, Baş nazir 30, Baş nazirin müavini, nazir, digər mərkəzi İH orqanının rəhbəri 25, Millət vəkili 25, Naxçıvan MR Ali məclis sədri 30 (Naxçıvan MR-da 5 il yaşayan,), Hakim 30 (son yaş 65, peşəkarlığından istifadəyə ehtiyac yaranarsa, Məhkəmə-Hüquq Şurasının təklifi ilə 70), Gömrük orqanlarında işə qəbul olunmaq üçün Yaşı 30-u keçmiş vətəndaşlar qəbul edilmirlər. Vergi orqanlarında işə yaşı 35-i keçməmiş vətəndaşlar qəbul edilirlər. Daxili işlər orqanlarında xidmət üçün yaşı 20-dən aşağı və 30-dan yuxarı olmayan Azərbaycan vətəndaşları qəbul olunurlar. Maliyyə, təsərrüfat, kriminalistik təhqiqatlar, tibb xidmətləri, həmçinin mühəndis-proqramçı, tədris müəssisələrində orta və böyük rəis heyəti vəzifələrinə yaşı 35-dək olan şəxslər də qəbul oluna bilərlər: “Zərurət yarandıqda müstəsna hal kimi yaşı 40-dək olan elmi dərəcəyə malik mütəxəssislər də xidmətə götürülür. Daxili işlər orqanlarının əməkdaşları rütbələrindən asılı olaraq müxtəlif yaş həddinədək xidmət edə bilərlər. Burda da yaş məhdudiyyətləri 50 ilə 65 yaş arasında dəyişir. Feldyeger rabitəsi – məxfi rabitə orqanında xidmət keçmə üçün də yaş senzi 30, Penitensiar xidmətdə qulluğa isə 20-dən aşağı və bir qayda olaraq 30-dan yuxarı olmayan şəxslər qəbul olunurlar.
coğrafi
Yer səthində xarici qüvvələrin təsiri nəticəsində süxurların parçalanaraq xırdalanması prosesi. Fiziki (mexaniki), kimyəvi, üzvi aşınma növlərinə bölünür. Ateizm tarixi
Allahsızlıq Atmosfer coğrafi
(yun. atmos - buxar va sphaira – təbəqə, kürə) Yeri əhatə edən qarvari hava təbəqəsi Atoll coğrafi
Adətən, sualtı vulkan konusu üzərində yaranan, dairəvi yerləşən mərcan adalar qrupu Avatura siyasi
Real şəraiti nəzərə almadan edilən, məcburiyyətə düçar olan, risqli hərəkət. (Hitler Almaniyanin II dünya müharibəsini törətməsi). Avgi tövləsi tarixi
qədim yunan əsatirində çar Avginin təmizlənməyən tövləsi. Herakl 1 günə təmizlədi. Avropa Atom Enerji Birliyi iqtisadi A.F.R, Fransa, İtalıya, Niderland, Belçika və Lüksemburqatom enerjisi eht. və atom sənayesinin birləşməsi məqsədilə 1957-ci ildə yaranan təşkilat Avropa Birliyi (Avropa İttifaqı) siyasi
28 dövləti birləşdirən dövlətlərüstü və eyni zamanda dövlətlərarası iqtisadi və siyasi təşkilat. Formal olaraq 1 noyabr 1993-cü ildə Maastrixt sazişi ilə təsis edilmiş bu ittifaqın təməli 18 aprel 1951-ci il tarixli Paris Müqaviləsinə əsasən, Belçika, Almaniya, Fransa, Niderland, Lüksemburq və İtaliya tərəfindən Avropa Kömür və Polad Birliyinin (AKPB) yaradılması ilə qoyulub. Təşkilatın mənzil qərargahı Brüsseldə yerləşir. AB yeganə beynəlxalq təşkilatdır ki, özündə həm beynəlxalq təşkilat, həm də dövlət əlamətləri daşıyır, əslində isə formal olaraq heç biri deyil. Bəzi məsələlər birliyin ümumi institutları, bəziləri isə üzv dövlətlərin nümayəndələrinin razılaşması ilə qəbul edilir. AB-nin 3 vacib qurumu var: Avropa Şurası, Avropa Parlamenti və Avropa Komissiyası.
siyasi
Avropa Birliyinə üzv dövlətlərin milli parlamentləri ilə oxşar haqlara sahib olan Avropa Parlamenti AB xalqlarının demokratik siyasi iradəsini təmsil edir. Parlament Avropa Birliyinin üç vacib qurumundan biridir. Avropa Parlamenti 1952-ci ildə qurulub. İclasları Brüsseldə və Strasburqda keçirilir. 1979-cu ilə qədər onun üzvlərini dövlətlər təyin edirdi. Həmin il verilən qərarla üzvlər birbaşa seçkilərdə seçilirlər. Parlamentin üç vacib funksiyası var: Avropa qanunlarını elan etmək; Avropa qurumlarına demokratik nəzarət etmək; Şura ilə birlikdə büdcəyə dair qərarlar vermək. Parlament öz səlahiyyətlərini Şura ilə bölüşür. Qərarların əksəriyyəti birlikdə verilir. Parlament həm də Avropa Komissiyasının üzvləri barədə təkliflərə baxır, onları təsdiq edir. Avtokratiya siyasi
Mütləqiyyət, bütün dövlət hakimiyyətinin bir nəfərin əlində toplandığı idarəetmə forması. Heç bir Tərtibçi: Elçin Cəfərov , versiya 15.04 səlahiyyətli orqan mövcud deyil, dövlətin özü isə mərkəzləşdirilmiş hərbi-bürokratik maşına çevrilib. Avtokratik idarə üsulu özünün bütün formaları ilə xalqın tam hüquqsuzluğu, məmurların və hərbçilərin özbaşınalığı deməkdir.
siyasi
Bütün dövlət hakimiyyətinin bir nəfərin əlində toplandığı idarəd forması. Avtonomiya siyasi
Yunanca autonomiya “özünüidarəetmə” sözündəndir. Avtoritarizm siyasi
Qeyri-demokratik rejimləri və onlara uyğun olan siyasi şüur formalarını ifadə etmək üçün işlədilir.Avtoritarizm nəzəriyyəsi XIX əsrin başlanğıcında J.de Mentr və L.de Bonald kimi ulturamühafizəkar nəzəriyyəçilər tərəfindən işlənib hazırlanmışdır.(Fransa inqilabına və sosialist hərakatına cavab olaraq ). Avtoritet siyasi
Nüfuz Avuarlar iqtisadi Ödəmələrə və öhdəliklərin iclasına yönəldilən aktivlər (pul vəsaiti, qəbzlər, veksellər, köçürmələr, akkreditivlər) Aysberq coğrafi
Dünya okeanında materik mənşəli üzən "buz dağı" Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası (АСЕ) tarixi
10 cilddən ibarət Azərbaycan dilində ensiklopediya. 1976—1987-ci illərdə kiril əlifbası ilə nəşr edilmişdir. Hazırda Azərbaycan dilində ensiklopedik informasiya bazalarından ən mükəmməlidir. Azimut coğrafi
Şimal istiqaməti ilə verilən istiqamət arasında qalan və saat əqrəbinin hərəkəti istiqamətində ölçülən 0-360° arasında bucaq Azonallıq coğrafi
Zonallıq qanunauyğunluğuna tabe olmayan landşaft, hadisə və proses Aztəminatlı ailə hüquqi
Orta aylıq gəlirləri hər bir ailə üzvü üçün ehtiyac meyarının məcmusundan aşağı olan ailə (“Yaşayış minimumu haqqında” Qanundan) Balneologiya coğrafi
Mineral suların mənşəyini, onlardan müalicə məqsədilə istifadə etmək üsullarını və orqanizmə təsirini öyrənən elm. Abşerondakı göllərinin təbii, müalicəvi palçıqları və suları, Naftalanın müalicəvi nefti, Naxçıvanın duz mağaraları respublikamızın balneoloji ehtiyatlarına aiddir.
iqtisadi İdxalçının xahişi ilə birinci dərəcəli iri bank tərəfindən vekselin aksept edilməsi. Bu halda bank öz öhdəsinə götürür ki, göstərilən müddətdə vekselin ödənilməsini icra edəcəkdir. Bankın aksept etdiyi vekselin etibarlığı artır.Vekseli aksept etmək üçün bankalr müəyyən haqq (komissiya) tuturlar.
hüquqi
Bankın iş günü ərzində ödəmə əməliyyatlarının aparıldığı vaxtdır. Bar coğrafi
Təzyiq vahidi Barbarossa planı (Bliskrik) tarixi
İkinci dünya müharibəsində Almaniyanın SSRİ-yə qarşı həyata keçirdiyi ildırımsürətli müharibə (alm. Blitzkrieg) planı. Əməliyyatın adı Müqəddəs Roma imperiyasının imperatoru I Fridrix Barbarossanın adından götürülmüşdür. Plan 1940-cı il iyulun 21-də general Fridrix Paulyusun rəhbərliyi altında hazırlanmağa başlanmış və həmin il 18 dekabrda Vermaxtın ali baş komandanı Adolf Hitlerin 21 nömrəli direktivi ilə təsdiq edilmişdir. Plana görə 3 ay ərzində SSRİ-nin Avropa hissəsini tutmaq planlaşdırılırdı. Əməliyyat 1941-ci il 22 iyun tarixində 4,5 milyon nəfərlik alman ordusunun hücumu ilə 2 900 km- lik SSRİ sərhədi boyunca icra edilməyə başlamış, bu hadisə tarixə ən böyük hücum əməliyyatı kimi daxil olmuşdur. Əməliyyata həmçinin 60 000 texnika və 750 000 at cəlb olunmuşdu. Əsas hədəflər 3 şəhər idi: Leninqrad, Moskva və Kiyev idi. Barxan coğrafi
Səhralarda küləyin bir istiqamətdə əsməsi nəticəsində yaranan qum təpəsi. Oraq və ya nal formasında, küləktutan yamac dik olur. Hündürlüyü 100-150 m-ə çatan barxanlara da rast gəlinir. Barrel coğrafi
Dünya bazarında neft satışında ölçü vahidi. 1 barrel 159 litrdir. Barşina tarixi
Rusiyada kəndlinin öz əmək aləti ilə ağa torpağında işləməsi Barter iqtisadi Birbaşa pulsuz mübadilə, əmtəəni əmtəəyə dəyişmək
tarixi
XIV-XVIIIəsrlərdə Parisdə siyasi dustaqlar üçün qala Baş prokuror yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsi hüquqi
Prezidentin 2004-cü il 3 mart tarixli, 114 nömrəli Sərəncamı ilə yaradılmışdır. İdarə korrupsiya ilə bağlı cinayətlər üzrə həyata keçirilən ibtidai istintaq sahəsində ixtisaslaşmış qurumdur və Baş prokurora tabedir.
tarixi
XIV-XVII əsrlərdə feodal Fransada silki nümayəndələrin ali orqanı Başqa dövlətlər qarşısında öhdəliyi olmayan hüquqi
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 100-cü maddəsinin «...başqa dövlətlər qarşısında öhdəliyi olmayan...» müddəasının hüquqi mənası vətəndaşın xarici dövlətlərlə bağlılığına və onlardan asılılığına səbəb olan münasibətlərin mövcudluğu ilə əlaqədar yaranan öhdəliklərinin olmamasını ehtiva edir. Belə öhdəliklər uzun müddət ərzində xaricdə yaşamaqla bağlı əmələ gələn davamlı, möhkəm və sabit münasibətlərin mövcudluğuna səbəb olan qeydiyyat, vergi, ölkə ərazisini müəyyən müddətdən artıq tərk etməmək və s. kimi, habelə siyasi hüquqi və bu cür digər öhdəliklər də ola bilər. («Azərbaycan» qəzeti, 03 avqust 2002-ci il, № 176 Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Məlumatı 3/2003) Başlanğıc meridian (Qrinviç meridianı, Sıfır meridianı) coğrafi
Coğrafi uzunluqların hesablanması üçün 1884-cü ildə şərti qəbul olunmuş London yaxınlığındakı Qrinviç rəsədxanasından keçən meridian Bayraq hüquqi
Bir ölkəni, təşkilatı, quruluşu və ya birliyi işarələyən, əsasən parçadan olan, dövlət rəmzi olub, Tərtibçi: Elçin Cəfərov , versiya 15.04 müharibələr, inqilablar, nümayişlər zamanı öndə, insanların başı üzərində aparılan, müxtəlif rəsmi təşkilatların binalarının qarşısında dirəyə asılan və həmin təşkilatı təmsil edən, Vətən uğrunda şəhid olanların qəbirləri üzərinə salınan dövlət atributudur. Bayrağın üzərindəki hər rəng və simvol bir özəl məna daşıyır. Bedlend coğrafi
Yararsız torpaq sahələri Benilyüks ölkələri iqtisadi Belçika, Niderland, Lüksemburq adlannm bas hərflərinin birliyini əks etdirir. Qərbi Avropanın inkişaf etmis ölkələrini (Belçika, Niderland, Lüksemburq, Norveç, İsveç, Danimarka, İslandiya, İspaniya, Portuqaiiya, İsveçrə, Avstriya, Yunanıstan, Finlandiya, İrlandiya, Malta) özündə birləsdirir. Bentos coğrafi
(yun. benthos – dərinlik) Su hövzələrinin dibində yaşayan canlılar Berqştrix coğrafi
(alm. berg - dağ və ştrich – xətt) Topoqrafik xaritalarda horizontallara perpendikulyar çəkilən, səth sularının axın istiqamətini, yani hündürlüyün azalma istiqamətini göstərən qısa xətt Beşinci kolon siyasi
Ölkə daxilində düşmənə işləyən xəyanətkar qüvvə. Faşist Franko Madridi dörd tərəfdən mühasirəyə alarkən şəhərdəki müdafiə xuntası onun tərəfinə keçir və məhz həmin qüvvə beşinci kolon (dəstə) adlandırılır.
coğrafi
Emiqrasiya və immiqrasiyanın birliyi Beynəlxalq münasibətlər siyasi
Siyasi elmin bir qolu olub, beynəlxalq sistemdə dövlətlərin bir-biri ilə, eləcə də beynəlxalq hökumətlərarası təşkilatlar (BHT), transmilli korporasiyalar (TMK) və digər qeyri-dövlət aktorları ilə münasibətlərini öyrənir.
coğrafi
BMT, ATƏT, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, Avropa Şurası, Avropa İttifaqı, NATO Bələdiyyə hüquqi
Qanunla müəyyən edilmiş ərazi hüdudları daxilində yerli özünüidarəetmə formasıdır. Bələdiyyənin öz mülkiyyəti, yerli büdcəsi və seçki bələdiyyə orqanları olur və o, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası ilə və bu qanunla səlahiyyətlərinə aid edilmiş yerli əhəmiyyətli məsələləri müstəqil surətdə həll edir. Bələdiyyələr bərabərlik əsasında qurulur və fəaliyyət göstərirlər. Bərzəx coğrafi
İki quru sahəni birləşdirən və iki su hövzəsini ayıran nisbətən ensiz quru zolaq Bılina tarixi
Tarixlə bağlı epik nəğmə Bioloji müxtəliflik coğrafi Yer üzərində bütün canlıların - mikroorqanizm, bitki və heyvanların müxtəlifliyi deməkdir. Respublikada rast gələn 600 növ endemik bitkilərdən 168-i Azərbaycan, 432 növü isə Qafqaz florasına aiddir. Azərbaycan Respublikasının "Qırmızı kitabı"na 140 nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi olan bitki növü daxil edilmişdir. Azərbaycan ərazisində faunanın 18 min növü qeydə alınmışdır. Müasir Azərbaycan faunası məməlilərin 97 növünü, quşların 357, balıqların 100-ə yaxın, amfibiya və reptiliyaların 67 növ və yarımnövü, həşəratların 15 minə yaxın növünü əhatə edir. Azərbaycan Respublikasının "Qırmızı kitabı"na məməlilərin 14 (ceyran, bəbir, bezoar keçisi, dağ qoyunu və s.), quşların 36 (turac, dovdaq, ütəlği, bəzgək, ərsindimdik və s.), balıqların 5 (ilanbalığı, qızılxallı, poru və s.) amfibiya və reptiliyaların 13 (adi triton, Suriya sarımsaqiyli qurbağa, eskulap ilanı), həşəratların 40 növ və yarımnövləri (Talış kökyeyəni, Apollon, Xrizip, Talış brameyası və s.) daxil edilmişdir. Bioloji növ müxtəlifliyinin əsas səbəbi regionun geoloji tarixi və müxtəlif iqlim şəraitinin olmasıdır. Biosenoz coğrafi
Müəyyən mühit məkanında yaşayan və bir-biri ilə müxtəlif əlaqələrdə olan bütün canlıların (bitki növləri, heyvanat aləmi, mikroorqanizmlər) məcmusu Biosfer coğrafi
Yer kürəsində canlı həyatın yayıldığı sahə. Biosfer ozon səthinə kimi atmosferin bir hissəsi litosferin üst hissəsi, əsasən aşınma gedən qabığı və bütün hidrosfer daxildir. Biosferin ümumi qalınlığı 40 km-ə çata bilər. Biоsfеrdə sərbəst оksigеn qazı yarandıqdan sоnra bitki və hеyvanların yaşaması mümkün оlmuşdur. Biotop coğrafi
Torpaq Birinci Dünya müharibəsi tarixi
1914-1918-ci illərdə baş vermiş, bəşəriyyət tarixində İkinci Dünya müharibəsinə qədərki ən böyük müharibə. Antanta ittifaqının qələbəsi ilə başa çatan müharibənin nəticəsi Osmanlı İmperiyasının və “Üçlər İttifaqına” daxil olan Avstriya-Macarıstanın süqutu, Rusiyada Fevral və Oktyabr üsyanlarına, Almaniyada isə Noyabr üsyanın baş verməsi olmuşdu. Birja iqtisadi Xüsusi ayrılmış yerdə müntəzəm fəaliyyət göstərən, qiymətli kağızları–səhmləri, standartlarla və ya nümunələrlə kütləvi-çoxişlənən malları (əmtəə birjası) alıb satan müəssisə. Bişkek protokolu tarixi
1994-cü il mayın 12-də Ermənistanın Azərbaycana qarşı elan edilməmiş müharibəsində atəşkəs elan olunub. Qarabağ konflikti tarixinə "Bişkek protokolu" adı ilə düşmüş razılaşma həmin gün qüvvəyə minib. Bu, indiyədək bənzər münaqişələr tarixində mövcud olmuş ən uzunmüddətli atəşkəs razılaşmasıdır. Biyar tarixi
Kəndlinin feodal təsərrüfatda gördüyü bütün işlər Blankizm tarixi
XIX əsrdə Fransa inqlabi hərəkatında Lui Oqüst Blankinin adı ilə bağlı cərəyan Bliskrik tarixi
İldırımsürətili müharibə Boğaz coğrafi
İki su hövzəsini birlaşdirən və iki quru sahəni bir- birindan ayıran nisbətən ensiz su zolağı Borçalı tarixi
Gürcüstanın cənub-şərqində yerləşən və hazırda Aşağı Kartli mxaresi adlandırılan inzibati vahidin tarixi adı. Etimoloji araşdırmalara görə Borçalı toponiminin "börü" və "çala" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəldiyi ehtimal edilir. Mənası "qurd çalası" və ya "qurd oylağı" deməkdir.
Tərtibçi: Elçin Cəfərov , versiya 15.04 Botanika tarixi
Biologiyanın mühüm tərkib hissəsi оlub, bitkilər haqqında elmdir Boykot siyasi
Şəxslə və ya dövlətlə münasibətləri kəsmək Boykot siyasi
Bir şəxslə, dövlət və s. ilə hər hansı münasibətləri kəsməkdən ibarət olan mübarizə vasitəsi. Böyük Vətən müharibəsi tarixi
Rusiya və keçmiş postsovet ölkələrinin bəzilərində 1941–1945 illərdə, İkinci dünya müharibəsi dövründə Sovet İttifaqının Almaniya və onun müttəfiqlərinə qarşı apardığı müharibəyə verilən ad. MDB ölkələrində Almaniyanın danışıqsız təslim olduğu gün − 9 may günü rəsmi bayramdır. Almaniya 1941-ci il iyunun 22-də 1939-cu il avqustun 23-də bağladığı 10 il müddətinə hücum etməmək və sentyabrın 28-də imzaladığı "Sərhədlər və dostluq barədə" müqavilələri pozaraq bütün sərhəd boyu 190 diviziya ilə SSRİ üzərinə hücuma keçdi. Alman-sovet müharibəsi başlandı. Bu Rusiyanın Sovet dövrü tarixinə Böyük Vətən müharibəsi kimi daxil olmuşdur.
tarixi
(1918) Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası (RSFSR) ilə Dördlər ittifaqı (Almaniya, Avstriya-Macarıstan, Türkiyə və Bolqarıstan) arasında sülh müqaviləsi. Sovet Rusiyası məğlub olaraq 1-ci Dünya müharibəsindən çıxdı
coğrafi
Sutkalıq külək növü. Quru və su səthinin sutka ərzində qeyri-bərabər qızması və müvafiq olaraq təzyiq fərqinin yaranması nəticəsində gündüz sudan quruya, gecə qurudan suya doğru asan küləklərdir.
iqtisadi Dəllal, vasitəçi, agent. Birjada qiymətli kağızların və əmtəələrin alınıb-satılması ilə məşğul olan şəxs və ya firma. Broker öz xidmətinə görə müqavilədə göstərilən məbləği 1%-dən 5%-ə qədərini haqq kimi ala bilər. Bro- kerin komissiya almaq hüququ və bu haqqın miqdarı çarterdə nəzərdə tutulur.
coğrafi
Suyun maye və ya bərk haldan buxar halına keçmə prosesi Buxarlanma qabiliyyəti coğrafi
(mümkün buxarlanma) Müəyyən temperatur şaraitinda buxarlana bilan rütubətin miqdarına deyilir Bulaq (qaynaq, çeşmə) coğrafi
Qrunt sularının tabii suratda Yer səthinə çıxması Bundestaq coğrafi
Almaniyanın Federal Parlamenti Burgerlər tarixi
Qərbi Avropanın feodal cəmiyyətində şəhərlilər silki (tacirlər, sələmçilər, sənətkarlar, alverçilər) Burjuaziya tarixi
Fransızca "şəhərli" Buta (butə, puta) tarixi
Qönçə, badamabənzər naxış növüdür. Azərbaycan ornament sənətinin çox yayılmış bəzək elementlərindən biridir. Butanın atəşpərəstlik dövrünə məxsus bəzək forması olduğu ehtimal edilir. Bakı, Gəncə, Ərdəbil, Təbriz, Naxçıvan, Salyan, Muğan xalçalarında, binaların daxili bəzəkləri və digər sənət nümunələrində butadan geniş istifadə edilmişdir. Buta Orta Asiya və Yaxın Şərq ölkələrinin də (Hindistanın tirmə şallarında, İranın parça və metal məmulatlarında və s.) dekorativ və tətbiqi sənətində geniş yayılmışdır.
tarixi
Avropanın cənubunda Aralıq dənizinə doğru uzanan Appennin yarımadasını qədim dövrlərdən yunanlar İtaliya adladırmışlar ki, tərcümədə «Buzovlar ölkəsi» deməkdir. Büdcə defisiti (kəsiri) iqtisadi Dövlət büdcəsi məsrəfinin onun gəlirindən artıq olması
siyasi
(fransızca - bureau - yazı stolu, dəxtərxana, yunanca - kratos - hakimiyyət) Ali məmur aparatı, administrasiyası; süründürməçilik, formal rəsmiyyətçilik Cənub Qaz Dəhlizi iqtisadi Şahdəniz Mərhələ 2 çərçivəsində hasil edilən qaz 3500 kilometr məsafə qət edərək Xəzər dənizindən Avropaya nəql ediləcək. Bu, dünya neft-qaz sənayesində bu vaxtadək olan ən mühüm və ən iddialı layihələrdən biridir. Və bu, çox sayda müxtəlif maraqlı tərəfləri – o cümlədən yeddi hökuməti və 11 şirkəti özündə əhatə edən mürəkkəb bir hədəfdir. Cənub Qaz Dəhlizi ilk dəfə olaraq Xəzər regionundakı qaz təchizatını Avropa bazarlarına birləşdirməklə bütün regionun enerji xəritəsini dəyişəcək. İlk qazın 2018-ci ilin sonlarında Gürcüstan və Türkiyəyə təchiz edilməsi planlaşdırılır; Avropaya isə qaz təchizatının Azərbaycanda dənizdə ilk qaz hasil edildiyi vaxtdan bir ildən bir qədər çox müddət keçdikdən sonra gerçəkləşəcəyi gözlənilir. Cənub Qaz Dəhlizi boru kəməri sistemi elə layihələndirilib ki, gələcəkdə mümkün əlavə qaz həcmlərinin təchiz edilə bilməsi üçün onun ötürücülük gücü öz ilkin ötürücülük gücünün iki misli qədər artırıla bilər.
coğrafi
Böyük Qafqaz dağlarının Baş Qafqaz silsiləsinin cənubunda yerləşən, Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan ərazilərindən ibarət coğrafi-siyasi bölgədir. Cənubi Qafqaz və ya Güney Qafqaz İran, Rusiya və Türkiyə arasında, Böyük Qafqaz sıra dağlarının cənubunda iştirak edən coğrafi-siyasi bölgədir. Şərqi Avropada yer alan Azərbaycanın Şimal-şərq seqmenti xaricində, Cənubi Qafqazın çoxu coğrafi olaraq Cənub-Şərqi Asiyada yerləşməkdədir. Buna baxmayaraq siyasi baxımdan bölgə tamamilə Şərq Avropanın hissəsi olaraq tanınmaqdadır. Cərəyanlar (Okean axınları) coğrafi
Dünya okeanında böyük su kütlələrinin, asasan daimi küləklərin təsiri altında üfüqi istiqamatdə böyük məsafədə yerdəyişməsidir Cizyə tarixi
Xilafət vaxtı xristianların verdikləri vergi idi. Coğrafi enlik coğrafi
Yer səthində ekvatordan hər hansı bir nöqtəyə qədər dərəcələrlə (meridian üzrə) olan məsafə (0° iə 90° arasında ölçülür). Coğrafi qütblər coğrafi
Yerin xəyali fırlanma oxunun Yer səthi ilə kəsişdiyi xəyali nöqtələr Tərtibçi: Elçin Cəfərov , versiya 15.04 Coğrafi təbəqə coğrafi
atmosferin aşağı qatı, yer qabığının yuxarı hissəsi, hidrosfer və biosferin bir-birinə nüfuz ederək sıx əlaqədə olduğu qat, Yerin ən mürəkkəb və daimi dəyişən təbəqəsidir. Coğrafi uzunluq coğrafi
Yer səthində Başlanğıc (Qrinviç) meridiandan hər hansı bir nöqteyə qədər dərəcələrlə (paralel üzrə) olan məsafə (0° ilə 180° arasında) Coğrafiya coğrafi
Yer kürəsinin təbiəti, əhalisi va təsərrüfatı haqqında elmlər sistemi Coğrafiya atlası coğrafi
Müəyyən proqram üzrə tərtib edilmiş coğrafiya xəritələrinin məcmusu Curriculum Vitae (CV) hüquqi
Latın dilindən tərcümədə curriculum "qaçış, yarış" , vitae isə "həyat" deməkdir. Curriculum Vitae (CV) isə "həyat yarışı" mənasını verir. İlk dəfə bu iki söz 1050-ci illərdə “curriculum vitae” olaraq istifadə edilmişdir. XX əsrin əvvəllərində qısaldılaraq CV olaraq deməyə başlanılmışdır. Azərbaycan dilindəki qarşılığı qarşılıq "tərcümeyi-hal" sözüdür. Cut coğrafi
Tropik və subekvatorial bölgələrdə (xüsusen Cənubi Asiyada) becerilen lifli bitki Dağlıq Qarabağ coğrafi
Azərbaycan Respublikasının qərb bölgəsidir. Ərazisi 4400 km 2 (Şuşa, Xankəndi, Xocalı, Əsgəran, Xocavənd, Ağdərə, Hadrut). Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunub. Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti tarixi
Azərbaycan SSR-in dağlıq Qarabağ bölgəsində 1923-1991-ci illərdə mövcud olmuş inzibati ərazi vahidi.
Daimi mühərrik
“Perpetium mobile” termodinamikanın 2-ci qanununu inkar edir. Daşaltı əməliyyatı tarixi
Şuşa yaxınlığında yerləşən Daşaltı kəndinin azad edilməsi məqsədi 1992-ci il 25 yanvarda axşam saat 20:00-da başlanıb və yanvarın 26-da axşam saatlarında uğursuzluqla başa çatıb. De-fakto siyasi
Dövləti, yaxud hökuməti tanıma formalarından biri Dehqan tarixi
Orta Asiyada kəndli Dekabristlər tarixi
Zadəgan inqilabçıları Deqradasiyaya coğrafi
Torpaqların eroziyaya uğraması, şoranlaşması Demaqogiya siyasi
Siyasi cəhətdən geri qalmış xalq kütlələrini mümkün olan hər cür cəzbedici, lakin yalançı vədlərlə, yaltaqlıqla aldatmaq üsulu. Demarkasiya xətti coğrafi
(frans. demarkation - serhedayırma) Qonşu ölkələr arasında mübahisəli ərazini ayıran, xüsusi sazişə görə müvəqqəti təyin olunan xətt(sərhəd) Demilitarizasiya siyasi
Bir dövlətə qoşun saxlamağı, hərbi sənaye yaratmağı, istehkamlar düzəltməyi qadağan etmək. Demokratik Yüklə 1,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|