Tashkent Medical Academy
Volume 3 | TMA Conference | 2022
The significance of the scientific, cultural
heritage of Abu Rayhon Beruni and its role in
the development of science
Abu Rayhon Beruniy ilmiy-madaniy
merosining ahamiyati va uning fan
taraqqiyotidagi o‘rni
156
December 16
https://tma.uz/ Republican Scientific and Practical Conference
SHARQ UYG‘ONISH DAVRIDA TA’LIM VA TARBIYA MASALALARI
Alisher Nasrullaevich Saydullaev
Toshkent tibbiyot akademiyasi yoshlar bilan ishlash, ma‟naviyat va ma‟rifat
bo„limi
Shohrux Alisher o‘g‘li Nasrullaev
Toshkent tibbiyot akademiyasi 2-davolash fakulteti tyutori
Insoniyat tarixida Sharq uyg„onish davri pedagogikasi alohida ahamiyat kasb
etadi. Chunki, bu davr pedagogikasida axloqiy fazilatlar va ta‟lim-tarbiya
masalalariga juda katta e‟tibor qaratilgan. Shaxs kamoloti masalasi o„sha davr
mutafakkirlarining diqqat markazida bo„lgan. Bu davrda ta‟limiy,
tarbiyaviy va
axloqiy mazmunda yaratilgan quyidagi; “Fozil odamlar shahri”, “Baxt
saodatga
erishuv haqida”, “Axloq haqida risola”, “Ishq risolasi”, “Qutadg„u bilig”,
“Axloqi Nasriy”, “Axloqi Jamoliy”, “Axloqi Muhsiniy”, “Hibatul-haqoyiq”,
“Qobusnoma”, “Guliston”, “Bo„ston”, “Mahbub ul-qulub” kabi asarlarda ta‟lim-
tarbiya, milliy axloq-odob borasida,
milliy urf-odatlar, turli-tuman an‟analarni
joy-joyiga qo„yish, milliy qadriyatlarni rivojlantirish masalalariga alohida e‟tibor
qaratilgan.
Ma‟lumki o„tgan asrlarda arab xalifaligida vujudga kelgan ijtimoiy-siyosiy,
ma‟naviy o„zgarishlar, Islom dinining vujudga kelishi madaniy hayotga ham o„z
ta‟sirini ko„rsatadi. Bu ta‟sir katta ko„tarinkilik ruhini paydo qiladi va bu ruh arab
xalifaligini, Sharqni qamrab olganligi uchun Sharq uyg„onish davri deb ataladi. Bu
jarayon IX asrdan boshlanib, XV-XVI asrlargacha davom etadi.
Tarixiy manbalar ma‟lumotlariga ko„ra XI asrda Xorazmda ilm-fan ayniqsa
taraqqiy etadi. Bu davrda ilm-fan rivojlanishi quyidagi uchta yo„nalishdan
iborat
bo„ladi.
Birinchi
yo„nalish.
Matematika-tibbiyot
yo„nalishi
(matematika,
astronomiya, kimyo, geodeziya, mineralogiya, tibbiyot, farmologiya va boshqalar)
kiritilgan.
Ikkinchi yo„nalish. Ijtimoiy-falsafiy yo„nalishi(falsafa, tarix, mantiq, fiqx,
ruhshunoslik, notiqlik va shunga yaqin bo‟lgan yo‟nalishlar) kiritilgan.
Uchinchi
yo„nalish.
Ta‟limiy-axloqiy
mazmundagi
yo„nalish bo„lib unga qomusiy olimlarning asarlaridagi didaktik
va
axloqiy
fikrlari
kiritilgan.