T ƏHSİ L nazi rli Yİ G
“Çeşmə” Gəncə “Çeşməsi”dir
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Çeşmə” Gəncə “Çeşməsi”dir.
3 S
31
Professor S ədnik Paşa Pirsultanlının yaradı- cılığına, daha dəqiq desək, yaradıcılıq aləminə, yaradıcılıq dünyasına səyahət etmək çox çətin, m əsuliyyətli və həm də şərəflidir. Ona gör ə ki, onun yaradıcılıq aləmi, yara- dıcılıq dünyası, yəni səmərəli əmək fəaliyyəti və yaradıcılıq yolu çox mürəkkəb, əziyyətli, xüsu- sil ə çox zəngin, rəngarəng, şərəfli, məzmunlu və m ənalı ömür tarixi salnaməsidir. Professor S ədnik Paşa Pirsultanlının parlaq tarixi ömür salnam əsi onun zəngin elmi-nəzəri ideyasının mənbəyidir. Folklorşünas alimin “Novruz-Qəndab” və dig ər məhəbbət dastanlarının müqayisəli tədqiqi” adlı Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı haqqında yazdığı əsər səmərəli elmi-nəzəri araşdırmaların şərəfli məhsuludur. Professor S ədnik Paşa Pirsultanlının tarixi m ənbələr və şifahi xalq ədəbiyyatı materialları əsasında yazdığı elmi-nəzəri və ədəbi-tənqidi monoqrafiyası ədəbi salnamədir. Bu salnamə ədi- bin id eyasının şərhinə parlaq nümunədir. Buna gör ə də monoqrafiyanın qısa təhlilinə nəzər sal- maq çox faydalıdır. Professor S ədnik Paşa Pirsultanlı zəngin m ənəviyyatlı, parlaq ismətli, şeir, sənət, saz, söz, v ətən və xalq sevgili əbədiyaşar ömür-gün yol- 32
daşı Səfurə xanımın müqəddəs eşqi ilə ədəbiyyat al əminə gəlmiş, yazmış, yaratmış, müasir müstə- qil dövrümüzd ə də yazıb yaradır, ümumxalq m əhəbbətilə yaşayır və parlaq uğurlar qazanır. Mahir pedaqoq, g ənc nəslin təlim-tərbiyə- si il ə səmərəli məşğul olan Sədnik müəllim gözəl şairdir. Sədnik Paşayev folklorşünas, pedaqoq, n əzəriyyəçi, jurnalist, tədqiqatçı alimdir, filo- logiya elml əri doktoru, professordur. Professor S ədnik Paşa Pirsultanlı 2007-ci ild ə “Pirsultan pinarı” (şeirlər) adlı 666 səhifə- d ən ibarət çap olunmuş kitabında gənclik illə- rind ən bu günə kimi yazdığı şeirləri toplamış- dır. Şübhəsiz ki, bu şeirlər alimin folklor ekspe- disiyası zamanı gəzdiyi və gördüyü yerlərin xoş havası, zövqü-səfası, romantik mənzərəsi əsasın- da q ələmə aldığı sənət inciləridir. Bu şeirlərdə folklorçu s ənətkarın nəfəsi, ruhu duyulur, oxu- cuya b ədii-estetik zövq verir. Folklorşünas alim-şair Sədnik Paşa Pirsul- tanlının poeziyasında təbiətin gözəllikləri ilə h əyat hadisələri vəhdətdə tərənnüm edilir, oxu- cuya göz əl tərbiyəvi və bədii-estetik təsir edir. Professor S ədnik Paşa Pirsultanlı poeziya- sında özünü sevgi bəhrinə bənzədir, görkəmli türk s
ənətkarları onun poeziyasını sevir və 33
yüks ək dəyərləndirirlər. Sədnik müəllim gözəl bilir ki, Yunis İmrənin şeirləri axıcıdır, insanın q əlbinə təsirlidir, şəlalə kimi çağlayandır. S ədnik müəllim həmin kitabındakı ön söz- d ə yazmışdır: “Şeirlərim mənim həyatım və tər- cümeyi- halımdır”.
Aydındır ki, Sədnik müəllim şeirlərində h əyatını, mənalı ömür yolunu nəzərə alır, həmin misralar sanki kağız üstündə dil açıb danışır və S ədnik müəllimin özünü danışdırır: S ədnikəm, bir sevgi dəniziyəm mən, Yunis İmrələrin bir iziyəm mən!
Alim- şair Sədnik Paşa lirikanın əhəmiyyə- tini yüks ək dəyərləndirir, poeziyası ilə fəxr edir v ə deyir ki: “Mən az qala şeirlərimlə bərabər doğulmuşam”. S ədnik müəllim yüz otuz il mənalı ömür ya şamış nənəsi Leyli xanımın sinəsini “folklor yatağı” adlandırır və bu müdrik nənəsinin özünə ilk mü
əllim olduğunu iftixarla qeyd edir, Leyli xanımın əbədiyaşar nənə olduğunu poetik dillə cilalayır. Ona görə ki, Leyli nənə vətənin, xalqın, şifahi xalq yaradıcılığının vurğunu olmuşdur. Professor S ədnik Paşa Pirsultanlı yazır: “Qa zağıstana, Orta Asiyaya, Rusiyaya, Alma- 34
niyaya, Türkiy əyə, İrana və başqa yerlərə alim kimi s əfər etsəm də, bu gəzmək, görmək mənə saysız mövzular vermiş, yeni-yeni şerlərin dünyaya g əlməsinə imkan yaratmışdır”. Dem
əli, şair Sədnik Paşa gəzdiyi və gör- düyü yerl ərdən bəhrələnir, ilham alır, poetik sə- n ət inciləri yaradır. Bu da təbii haldır. Professor S ədnik Paşa Pirsultanlı şairliyi haqqında yazır: “Gəncliyimdə şerə nikbin ruhla g əlmişəm. Ən gözəl şeirləri vətənə, onun dağla- rına və Səfurə xanımın məhəbbətinə həsr etmi- şəm”.
Lakin S əfurə xanımın öz dünyasını vaxtsız d əyişməsi şeirlərinin başının üstünə qəm bu- ludu g ətirdi. Körpəlikdə valideyn nəvazişi gör- m əməyim, Səfurə xanımın ölümü ulu babam Pir sultan Abdalın faciəli həyatı istəsəm də, istə- m əsəm də, şeirlərimdən bir sızıltı kimi gəlib keçmişdir. Qarabağ müharibəsi, Şuşanın, Laçının, Kəl- b əcərin və Göyçənin əldən getməsi mənim ağ- rılı-acılı şeirlərimin mövzusuna çevrilmişdir” 1
Alim- şair Sədnik Paşanın lirikasında həm sevimli, nikbin, göz əl, xoş günləri və həm də k ədərli və qəmli çağları bədii ifadəsini tapmışdır. 1 S ədnik Paşa Pirsultanlı. “Pirsultan pinarı”. (şeirlər). Bakı, 2007, s əh 6. 35
Buna gör ə də bu gözəl sənət inciləri olan şeirləri mütali ə edən oxucular həm bədii-estetik zövq alıb sevinir və həm də qəmə batır, qəmginləşir, s ənətkarın həyatına, sevgisinə və qəminə şərik ol ub ona cansağlığı, uzun ömür və şərəfli yaradıcılıq uğurları arzulayırlar. Alim-
şair Sədnik Paşa dünyanı gəzmiş, mə- nalı səfərlər etmiş, ancaq şeirlərində əziz və müq əddəs, doğma Vətəni Azərbaycanı tərənnüm etmişdir: Bir çiç
əkdə vətəndi, Bir l
əçək də vətəndi. Bir bulaq da v ətəndi, Bir yarpaq da v ətəndi...
Qurban olum, Bir yanı Dərbənd vətənə, Qurban olum, Bir yanı qürbət vətənə.
Alim- şair oxucuya vətən sevgisi, vətən mə- h əbbəti aşılayır, oxucunu vətənpərvər, əməkse- v ər, qeyrətli, elmli, bacarıqlı müdrik olmağa çağırır, gənc nəslə əxlaqi keyfiyyətlər aşılayır. V ətən eşqi ilə yaşayan mahir pedaqoq və istedadlı şair Sədnik Paşa Pirsultanlı gələcəyin 36
qurucuları gənc nəslə yüksək əxlaqi keyfiyyətlər aşılayır. Professor S ədnik Paşa Pirsultanlı vətən eşqi il ə yaşayır və yazır: S ən də, mən də qurban olaq, ay gözəl, Bu əziz Vətənin bir yağışına.
dünyada ilk “X əmsə” müəllifi Nizami Gəncəviyə mü əllif müraciətlə deyir: Göygölü
əlində ayna kimi tut, Bu xoşbəxt Gəncənin camalına bax. Axşamlar baxdıqca fəvvarələrə, El ə bil dağlardan xoşbulaq gəlib.
Professor S ədnik Paşa Pirsultanlı “Daş- k əsən mədənləri” şeirində anadan olduğu yurdu Daşkəsəni, “Gül bitirdi” şeirində Gədəbəyi t ərənnüm edir. Alim-şair Sədnik Paşa Pirsultanlı poetik dill ə deyir:
Göz
əli sevməyən ürək, V ətəni də sevə bilməz. 37
Mü əllif göstərir ki, insanı sevmək, Vətəni sevm ək, vətəndaşı sevmək deməkdir. “Xoşbu- laqda” adlı şeirində Azərbaycan şifahi xalq yaradıcılığına müraciət edir, Koroğlunun qəhrə- man
lığını xatırlayır və yazır:
Koroğlu burdan keçəndə, İgidlərə yurd seçəndə. Qırat suyundan içəndə, İzi qaldı xoşbulaqda.
S ənətkar alimin poeziyasında vətənin göz əllikləri, təbii sənəti, başı qarlı uca dağları, s ərin bulaqları, alyaşıl geyinmiş meşələri, bağları v ə bağçaları canlı və gözəl tərənnüm edilir, oxucunun v ətənpərvərlik hissini pərvazlandırır.
Şair Sədnik Paşa Pirsultanlının “Öz səsim” (1990), “Pirsultan bulağı” (1994), “İnciçiçəyim” (1996), “İlahi bir səs” (1991), “Bir içim nəğmə” (2003), “Pirsultan Pinarı” (2007), “Saz nəfəsli şeirlərim” (2008) adlı şerlər kitabları çap olunub oxucuların mütailəsinə hədiyyə verilmiş, onların m ənəvi aləmini zənginləşdirmiş, müəllifə dərin sevgi v ə məhəbbət qazandırmışdır.
Professor S ədnik Paşa Pirsultanlının “Bu- laq”, “Dağlar”, “Bu dağların”, “Kəklik”, “Sev- s ən”, “Yatmış gözəl”, “Qoşqar dağı”, 38
“Koroğlunun daş qalası” kimi şerlərində vətənə, xalqa m
əhəbbət hissi aşılanır, oxucunun qəlbinə h əyatda yaşamaq və yaratmaq həvəsi təbliğ edilir. “T əbiətin sərgisi” adlı şeirində tarixi qəh- r əmanlıq hadisələrini təbiətin gözəllikləri ilə v əhdətdə tərənnüm edir:
Xalı kimin xalısıdır? Yamacda qalıb. Xına kimin xınasıdır? Daşda qalıb. Hansı gözəlin darağıdır, Quşda qalıb?! - Bunlar t əbiətin sərgisidir, Allahın vergisidi.
O görün
ən qayalar, Koroğlunun hörgüsüdür.
n ərgizli-bənövşəli düzləri, hər yeri İlahi tərə- find ən yaradılmış xalıya bənzədilir, “Təbiətin sevgisi Allahın vergisidir” nəticəsi verilir. Həm d ə gözəlin darağının hop-hop adlı quşda qalması xatırlanır. 39
Şairin misraları lətifliyi ilə oxucuya vüsət verir, t əbiətə vurğunluğu göstərir, ondan bədii- estetik zövq almağa çağırır. Professor S ədnik Paşa Pirsultanlı “Qala divarı” adlı şeirində ulu babalarımızdan yadigar qalmış tarixi abidələrin tərənnümünü verir, onlara qayğı bəsləməyi təbliğ edib deyir:
Ür
Dağ üstə görəndə səni. Babamın yadigarı, Babamın şah əsəri, Qala divarı. Torpağıma, bağlı qayalar üstə, Öz canıma bağlı qayalar üstə, Babamın öz əl işi- Babamın yüksəlişi, Qala divarı.
Şeirdə tarixin yadigarı Qala divarı tərən- nüm edilir, n əzmə çəkilir, onun sevilməsi və qorun
ması təbliğ edilir, çünki vətənin yadiga- rıdır. Şeirdə Qala divarı illərin, əsrlərin əbədi yadigarı kimi tərənnüm edilir.
Alim- şair Sədnik Paşa Pirsultanlı “Vətəni- m ə dəyməsin” şeirində vətənə məhəbbətin tərən- nü münü çox canlı, təsirli poetik dillə verir: 40
Düşmənimin, mərmisi, gülləsi, Qoy m
ənə dəysin, V ətənimə dəyməsin. Analar S ədnik adlı oğulu bir də doğar, V ətəni heç kəs doğa bilməz. V ətənim salamat olsa, özümün olsa, Heç k əs məni boğa bilməz.
Aydındır ki, Vətən vətəndaşları doğur, ancaq v ətəni heç kim doğa bilməz. Buna görə də v ətəndaşlar vətən yolunda can qoymalı, şəhid olmalı, onu qorumalı və keşiyində durmalıdır. Professor S ədnik Paşa Pirsultanlı mü- q əddəs vətən uğrunda şərəfli mübarizə aparmağı, düşmənə ağır zərbə vurmağı, cəbhəyə getməyi, v ətəni yaşatmağı, onu zənginləşdirməyi tələb edir, çünki v ətənsiz yaşamaq olmaz, vətənsiz yaşamaq ölümdən betərdir.
S ədnik müəllim şerlərində xalqın ədəbi x əzinəsinə dərin hörmət bəsləyir, ondan bəh- r ələnir. Atalar demişdir ki, “Könül dediyin bir quşdur ki, o, hər dəni dənləməz”. Onun şerində m əhəbbətin və sevginin müqəddəsliyi tərənnüm edilir:
Sev ənlərə yaş həddi yox, M əhəbbətin sərhəddi yox. 41
Sin əmizdə çırpınır bax, Könüll ərdi, quş ki, deyil.
Ür əyi sevgi və məhəbbətlə dolu olan, h əmişəyaşar, həmişəcavan folklorşünas Sədnik Paşa Pirsultanlı şifahi xalq yaradıcılığından düz- gün b
əhrələnir və həqiqi sevgini qəlbin zirvəsi ad landırır: H ər aşiqin öz adı var, H ər ürəyin öz odu var. H ər meyvənin öz dadı var, Turşməzədi turş ki, deyil.
Mü əllifin alovlu qəlbinin odu insanlara sevgi v ə məhəbbətdir, onun yanğısı məhəbbət və sevgi il ə doludur. Ona görə ki, sevən aşiqin q əlbinin odu çox qüvvətlidir, təravətlidir, incədir, ülvidir v ə təsirlidir.
Dağların zirvəsində dünyaya göz açmış professor S ədnik Paşa Pirsultanlı təbiətin gözəl- likl ərindən ilham almış, sağlam fiziki ömür yaşamış, ruhunun mayasını vətənimizin təbii göz
əlliklərindən, vətənin təbii sərvətindən almış- dır. Buna görə də ömrün zirvəsinə yüksəlir, yazır, yaradır və parlaq uğurlar qazanır.
42
Görk
əmli folklorşünas alim və şair Sədnik Paşa Pirsultanlının “Lilpar bulaq” adlı şeirlər ki- tabı onun könül dünyasının parlaq nümunəsidir.
Lilpar dağların köksündə çağlayan, bulaq- ların gözündə bitən çiçəkdir. Bu çiçək poetik obrazdır. Sədnik müəllim ilhamını Allahdan alır, t əbiətin gözəllikləri ilə qəlbini zənginləşdirir və yazır: Bu, sin
əmdə bir lalədir, Bil, o, m ənim ürəyimdir. Şəbnəm dolu piyalədir, Bil, o, m ənim ürəyimdir.
lilpar çiç əyi öz rişəsini buz bulaqların gözündən alıb həyat, dirilik torpağı kimi, Sədnik müəllimin lilpar misilli ür əyi, lilpar təbli könül dünyası da öz ilhamının mayasını, öz təbii çeşməsini də v ətənimizin elə lilpar bulaqlardan, səfalı yaylaq- lardan, bir sözl ə, vətənimizin gözəlliyindən alır. B əli, bulağın çeşməsi heç vaxt qurumaz, lilpar is ə öz mayasını çeşmələrdən alar, Sədnik mü əllimin lilpar könlü də öz ilhamının qaynağını uca Yaradandan, Uca Yaradanın vətənimizə bəxş etdiyi z
ənginliklərdən alır.
Obrazlı dillə öz ürəyinin vətənin gülü, t əbiəti ilə müqayisəsini verir, metaforik tərzdə 43
v ətəndə bitən lalənin gecədən üstünə düşən şehi (şəbnəmi, jaləni) dolu piyalə, dolu qədəh adlan- dırır və onu da öz ürəyi ilə eyni bərabərdə tutur. Ona gör ə ki, hadisələr canlı və təsirli bədii ifad əsini tapır, oxucuya gözəl təsir bağışlayır. Professor S ədnik Paşa Pirsultanlı vətənin t əbii gözəlliklərindən bədii-estetik zövq alır, onu t ərənnüm etməyi özünə şərəf bilir və bununla f əxr edib alovlu qəlbini pərvazlandırır. Şair Sədnik Paşa ürəyinin lalənin rənginə müqabil olaraq qan qırmızıya boyandığını, qara xalın ürəyində qəm-qüssə nişanəsi olduğunu dem ək istəyir və üstəgəl, gecədən lalənin ləçə- yinin ortasına düşən şəbnəmi isə qədəh dolu şərabla müqayisədə bildirmək istəyir ki, mən qızıl qırmızı geyinmiş qara xallı-qüssəli ürəyimin d ərdini-qəmini dağıtmaq üçün içki şərbətini (şəbnəmi) nuş edirəm. Y əni qəmdən-dərddən içib, kədərimi dağı- dıram. Gözəlliklər diyarı olan təbiət səhnəsini misralara düzm əklə özünü təbiətin bir parçası saymış, ürəyini laləyə bənzətmiş, həm də ona t əbiətin gözəllikləri ilham verdiyini, bununla da misilsiz s ənət inciləri yaratdığını vurğulamışdır. Professor S ədnik Paşa Pirsultanlı “Lilpar bulaq” adlı şeirlər kitabında təbii və bədii təs- virl
ər vasitəsilə çox zəngin poetik obrazlar 44
yara tmış, yüksək əxlaqi keyfiyyətlər tərənnüm etmişdir. Bu cür uğur özünü vətənin fədaisi sayan s ənətkara xas ola bilər, o fədai folklorşünas alim- l ə şairliyi bir vəhdətdə birləşdirir, qarşısına qoyduğu ideyanın şərhini düzgün verir.
Dünyada dağdan ağır, dağdan uca, dağdan böyük n ə ola bilər ki? Bax, Sədnik müəllimin d ərdi o, dağlardan da güclüdür, ağırdır ki, dağları aşırmaq qüdrətindədir. Sonra dərdinin həcmini poetik dill ə düzgün cilovlayıb oxucuya çatdırır.
S ədnik müəllimin obrazlı dillə ürəyi vətə- nin güclü p ərvazlandığını göstərir. Dünyada dağ- dan ağır və uca heç nə tanımayan müəllif deyir:
D
Dağ tərpənər, dağ yeriyər.
Dem əli, Sədnik müəllimin dərdi dağlardan da qüvv ətlidir, dağlardan da ağırdır. Ona görə ki, onun d ərdi suları yandırır:
D
Su alışar, sular yanar. X əzər suya həsrət qalar, Araz axar, Kür dayanar.
45
Dem
əli, Sədnik müəllimin dərdinin odu- alovu yüks ək dərəcədə sarsıdıcı, yandırıcı oldu- ğuna görə dünyanın ən böyük gölü, dənizi olan X əzəri, Kür çayını və Araz çayını qurudur. Mü əllif poetik dillə dərdinin onun qəlbini coş- durub qaynatdığını ifadə edir:
D ərdimi Sədnikə desəm, Qaynar, qaynar, əsər, coşar.
Aydındır ki, müəllifi əsdirən, coşduran, daxili al əmini təlatümə gətirən və bu təlatümü şerə çevirən dərd yanğısıdır. Bu d ərdin kökü şair-alim Sədnik Paşa Pirsultanlının vətəndaşlıq yanğısından gəlir. Çünki S
ədnik müəllim vətəndaşlıq qeyrəti ilə yaşayır, vətəni və xalqı sevir, vətənin inkişafını v ə xalqın azad, xoşbəxt yaşamasını tərənnüm edir, ona parlaq uğurlar arzulayır.
Professor S ədnik Paşa Pirsultanlının bu yanğısının əksəriyyəti Qarabağın, Zəngəzurun nankor düşmənlərin işğalı altında olmasından ibar ətdir. Bu haqsızlığa dünya birliyi dözür, təd- bir görmür. Ancaq bu cinay ətkar məhv ediləcək, torpaqlarımız azad olunacaqdır. Şair çox haqlı olaraq deyir ki, analar oğul doğar, ancaq vətən doğmaz:
46
Düşmənin mərmisi, gülləsi, Qoy m
ənə dəysin. V ətənimə dəyməsin, Analar S ədnik adlı oğulu Bir d ə doğar, Amma V ətən doğulmaz, Az ərbaycan doğulmaz, Türkiy əm doğulmaz.
ədnik Paşa Pirsultanlı Vətəni Az ərbaycan Respubilkasının sərhədləri ilə deyil, h əm də bütöv Türk dünyası ilə birlikdə qələmə alır, onun ətraflı şərhini verir, ona parlaq uğurlar dil
əyir.
Professor S ədnik Paşa Pirsultanlı göstərir ki, bu gün parçalanmış Böyük Türküstanı birl əşdirmək üçün Türkiyə-Azərbaycan qardaş- lığının möhkəmlənməsi, digər Türk dövlətlərinin h əmrəylik nümayiş etdirməsi zəruridir. Aydındır Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|