Sirtqi bo’limi talabalari uchun «mashina detallari» fanidan kurs loyihasini bajarish uchun

VII. SHPONKALI BIRIKMANI MUSTAXKAMLIKKA HISOBLASH

Shponka uchun normallashgan St.45 markali po`lat matеrial tanlaymiz.

Shponka egilish kuchlanishi bo`yicha quyidagi formula bilan hisoblanadi.
Σ_сm= ≤[σ]_cm

Ruxsat etilgan ezilish kuchlanishi

[σ]_cm =160•120 .

Val diametri d, mm	Shponka kesimi		Shponka o`yig`ining chuqurligi		Val diametri d, mm	Shponka kesimi		Shponka o`yig`ining chuqurligi
	b	h	Val uchun t1	Teshik uchun t2		b	h	Val uchun t1	Teshik uchun t2
12 17	5	5	3	2,3	50 58	16	10	6	4,3
17 22	6	6	3,5	2,8	58 65	18	11	7	4,4
22 30	8	7	4	3,3	65 75	20	12	7,5	4,9
30 38	10	8	5	3,3	75 85	22	14	9	5,4
38 44	12	8	5	3,3	85 95	25	14	9	5,4
44 50	14	9	5,5	3,8	95 110	28	16	10	6,4

Yetaklovchi val.


A-A kesim uchun:

d=45mm, b=14m, h=9mm, t₁=5,5mm, l=80mm. T₂=95•10³ N•mm;

σ_sm= =18,28 . Σ_sm<[σ]_cm

B-B kesim uchun:

d=52mm, b=16mm, h=10mm, t₁=6mm, l=90mm

σ_sm= =12,34 .


Yetaklanuvchi val.

Yetaklanuvchi valda ikkinchi shponka bo`lib mufta o`rnashiladigan qismi nozikroq hisoblanadi.

Shuning uchun d=70 mm, b=20 mm, h=12 mm, t₁= mm, l=125 mm. Etaklovchi valga burovchi moment

T₃=434N•m.

σ_sm= =36 .

σ_sm<[σ]_sm=120 .

VIII. VALLARNING ANIQ HISOBI.


Yetaklovchi val.

Val materiali St.45, normallashtirilgan, σ_b =495 N/mm².

Chidamlilik chegarasi σ_-1=0,4, σ_v=0,43•495=212
τ _-1=0,586 σ_-1=0,58•212=123 .
A-A-kesim
Bu xolatda faqat urinma kuchlanish paydo bo`ladi.
Mustaxkamlik zapasi koeffitsienti n=n _τ= ,
Bu erda:
= = =
d=45mm, b=14mm, va t₁=5,5mm
= - = + =17883.28-334.88=16548.4mm³.


= = =11,33 .
Moment jadvaldan [7str. 3,3,6,5 va 6,8. va 6 str. 300,tabl. 11,4] E_τ=0,72
K_τ=1,75, φ≈0,1 .

Shunday qilib

n=n_τ= = =5,9>[n] =2,5 .
Hisoblashlardan ko`rinadiki, vallning mustaxkamlik zapasi koeffitsienti ruxsat etilganga qaraganda ikki marta katta. Shuning uchun B-B kesim uchun hisoblash shart emas


IX.REDUKTORNI CHIZISH.

Reduktor ikki proektsiyada A1 formatli (594 x 841 mm) oq chizma qog`ozga chiziladi. Agar chizma 1:1 masshtab bilan chizilsa ancha qulay bo`ladi. Odatda chizmaning gorizontal proektsiyasi, reduktorning ichki detallarning joylashuvi yaqqol ko’rinib turishi uchun uni qopqog`iga olingan xolda chiziladi. Reduktorning vertikal proektsiyasida esa tashqi ko`rinishi chiziladi. Chizma tayyor bo`lgandan so`ng detallarni harakterlovchi spetsifikatsiya chiziladi.

X. MOY NAVINI TANLASH

Reduktorning tishli uzatmasini moylashda, reduktor quyidagicha qo`yilgan moyga tegishli g`ildirak taxminan 10 mm o`yilib botirilgan bo`lishi kerak. Bunda g`ildirakdagi tishlar orqali moy shesternya tishlariga o`tishi natijasida tishli uzatma moylanadi.

Moy vannasining xajmi I kVt quvvatga 0,25 dm² qilib belgilanadi. U xolda mazkur reduktor uchun 0,25 x 5,16 = 1,29 dm²
30 – jadvalga muvofiq moyning qovushqoqligini belgilaymiz. Kontakt kuchlanish G_n=383 n/mm² va tezligiV=1,23 m/s bo`lgandgi tavsiya etilgan moy qovushqoqligi U=405•10<sup>-6</sup> m<sup>2</sup>/s bo`lishi kerak.
31 – jadvaldagi GOST 20799-75 standartga muvofiq I-40 A markali industrial moy qabul qilamiz.
Moylash uchun podshipniklar uyasini plastik moylash materiali bilan to`ldiramiz. Ish jarayon vaqti – vaqti bilan shprits yoki maslyanka yordamida podshipnik uyachalari to`latib turiladi.


XI.REDUKTORNI YIG`ISH.

Reduktorni yig`ishdan oldin, uning ostki qutichasi obdon tozalanib, moyga chidamli bo`lgan bo`yoq bilan bo`yaladi.

Redukotrni yig`ish chizmasiga asosan, uning vallariga o`rnatiladigan detallardan boshlanadi: etaklovchi valga moyqaytargich xalqa qo`yiladi, so`ng podshipniklar 80 - 100 gradus temperaturadagi moyda qizdirilib valga o`rnatiladi (qizdiriladi): etaklanuvchi valga…18x11x76.
Shponka o`rnatilib tishli g`ildirakni tig`iz xolda kirgiziladi va uni valdagi boltga qadalguncha tig`izlanadi, so`ngra tayanch vtulka va moy to`sqich quyiladi. Undan keyin moyda qizdirilgan podshipniklar o`rnatiladi. Yig`ilgan etaklovchi va etaklanuvchi vallar reduktorning ostki korpusiga (qutichaga) yotkiziladi.
Reduktor korpusi bilan uning qopqog`i oralig`iga qistirma (prokladka) qo`yiladi, so`ngra boltlar bilan maxkamlanadi. Reduktorning ostki korpusi bilan qopqog`i (ustkorpusi) o`zaro maxkamlangandan so`ng podshipnik uyalari plastik moyi bilan to`lgiziladi, o`istirmalar bilan birgalikda podshipniklar qopqoqlari qotiriladi. Etaklovchi valga shponka yordamida shkiv o`rnatiladi. Vallarni aylantirilganda biror qismga tegmasligi va xoli aylanishini ta'sir etish kerak bo`ladi.
So`ng reduktorga hisoblangan miqdorda moy quyiladi.
Yig`ilgan reduktorga maxsus stenda berilgan rejimda ma'lum vaqt ishlatiladi, va shu davrda uning detallarini qizib ketishi va ravon ishlashi kuzatiladi.
Reduktor belgilangan muddatda sinab ishlatib ko`rilgandan so`ng uni ishlab chiqarishda ishlatish uchun tayyor deb hisoblanadi.
Adabiyotlar

1. I. Sulаymonov. “Mаshinа detаllаri”. O’qituvchi, Toshkent: 1981.-306 b.

2. SH. А. SHoobidov «Mаshinа detаllаri», Toshkent 2000-87 b.
3. R. N. Tojiboyev «Mashina detallari», Toshkent-2010.
4. Г. Б. Иосилевич «Детали машин» Москва-1989
5. R. N. Tojiboev vа boshqalаr. “Mаshinа detаllаri kursidаn mаsаlаlаr to`plаmi” T.:1992.
6. С. А. Чернавский ва бошқалар. «Курсовое проектирование деталей машин». Москва-1987.
7. R. N. Tojiboyev, M. M. Shukurov “Mashina detallarini loyihalash”, Toshkent-1997
8. www.edu.uz.
9.www.edu.ru
10.www.cer.uz
11.www.uz
12. www.ilm.uz
13. www.uza.uz