Səslər haqqında. Musiqili səslərin fiziki xususiyyətləri

İbtidai siniflərdə musiqinin tədrisi metodakası

Məlumdur ki, metodika pedaqogikanın bir sahəsidir. Burada təlim-tərbiyə prosesi didaktik prinsiplərə əsaslanır və müxtəlif üsul və vasitələrin köməyi ilə məqsədyönlü qurulur. Həmçinin, bu prosesə daxil olan ümumi və xüsusi məsələlərin necə həll etmək yollarını müəyyənləşdirir. Məsələn: musiqinin tərbiyəedici təsirinə nail olmaq, şagirdlərdə ona qarşı maraq yaratmaq, kiçikyaşlı məktəblilərin diqqətini musiqinin qavranılmasına yönəltmək,onların fəalliğını artırmaq, yüksək, bədii əsərlərə meyl göstərmək və s. Eyni zamanda metodika aşağıdakı xüsusi məsələləri də açıqlayır: mahnı öyrədilməsi üsullarını, aydın artikulyasiya elementlərini və sait, samit səslərin tələffüzü üzərində iş və s. 

Musiqi vasitəsilə həyata keçirilən tərbiyəxüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Müəllimin bütün fəaliyyətinin nəticəsi onun faktiki olaraq musiqi sənətinin mahiyyətini, onun xüsusiyyətlərini, məzmununu, ideoloji funksiyalarını, öyrədici və tərbiyəvi imkanlarını, musiqinin kiçikyaşlı şagirdlərin hiss və fikirlərinə təsirinin xarakterini necə başa düşməsindən asılıdır. Müəllim musiqi estetikası sahəsində olan əsas tendensiyalardan xəbərdar olmalıdır və musiqi tərbiyəsi işini “tərbiyəedici təlim ” prinsipi əsasnda qurmalıdır. 
Musiqi fənni müxtəlif sahələrdən ibarətdir: vokal – xor təlimi, elementar musiqi nəzəriyyəsi, solfecio, musiqi ədəbiyyatı və s.
Musiqi ifaçılığı, yəni xor təlimi bu fənnin strukturunu müəyyən edən əsas prinsipdir. Xorla oxuma bir tərəfdən daha yaxşı ifaçılığa nail olmaq üçün vacib olan bilik və bacarıqları (not işarələri ilə tanışlıq, solfecio) yaradır, digər tərəfdən şagirdlərin musiqi dünyagörüşünü genişləndirir, onların ümumi musiqi inkişafını (musiqinin dinlənilməsi, musiqi savadı) formalaşdırır.
Ümumiyyətlə, uşaqların musiqi inkişafı məktəbəqədər dövrdən başlanır. Hər bir normal inkişaf etmiş uşaq musiqi qabiliyyətinin ilkinbacarıqlarına malikdir Bu qabiliyyətlər öz inkişafında bir-birilə üzvi surətdə əlaqəlidirlər və bütün uşaqlar üçün, yəni musiqi məşğələsində onların musiqi tərbiyəsi üçün vacibdir.
3. Müasir ümumtəhsil məktəblərininstrukturunda ibtidai təhsil (1- 1V siniflər) orta (V – VIII) və yuxarı (IX - XI) siniflərdən öz təşkilati xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir, çünki, bu təhsilin başlanğıc mərhələsidir. Musiqi tərbiyəsi I sinifdə “təməl” (fundament), “başlangıc” sayılırsa, II–III siniflər “mərkəz”, “ardı” və əvvəl keçilənlərinmöhkəmləndirilməsidir. IV sinif isə ibtidai təlimin başlanğıc mərhələsinin “yekunudur”. İbtidai siniflərdə tədris olunan bütün fənlər demək olar ki, bir müəllim tərəfindən aparılır.Bu isə uşaqlarla ünsiyyət qurmaq üçün xüsusi şərait yaradır. Uşaqların musiqi tərbiyəsini həyata keçirmək üçün müəllim daima axtarışda oımalı, yəni metodlar, üsullar düşünməlidir. Mahnı oxuma, musiqi əsərlərinin dinlənilməsi, musiqi savadı, ritmik məşğələlərin keçirilməsi zamanı şagirdlərdə müəyyən vərdişlər aşılanır. Məsələn: xorla ifa zamanı mahnını bir yerdə başlayıb, bir yerdə qurtarmasına, ifa zamanı təmiz intonasiyaya, səs diapazonunun genişlənməsinə çalışan müəllim, həm də uşaqları ifa zamanı gözəl səsə, yəni ifadəli oxuya nail olmaq, bu ifanı qiymətləndirməyi öyrədir.
Mahnının məzmunlu olması estetik tərbiyənin inkişafını çoxaldır. Belə ki, ən sadə mahnı belə şagirdə estetik cəhətdən təsir etmək qabiliyyətinə malikdir. Dərsin musiqi dinləmə mərhələsindəisə istifadə olunan repertuara şagirdlərin estetik duyğu və hisslərini, qavrayışlarını, musiqi dünyagörüşünü genişləndirən və inkişaf etdirən əsərlər daxildir.
Musiqi fənninin tədrisi zamanı dərsdən əvvəl iş metodlarını düşünmək lazımdır. İş formaları şagirdləri materialın fəal qavramasına, müqayisə etməsinə, nəticə çıxarmasına yönəltməlidir. Uşaqlarda müəyyən vərdişlərin yaranması üçün musiqi savadı ilə bağlı məşğlələrin imkanları böyükdür. Ölçünün, ritmin, ladın və s. anlayışların başa düşülməsi, şüurlu tətbiqi şagirdlərin nəinki musiqi inkişafına, həm də ümumi inkişafına səbəb olur. Müəllim şgirdlərin digər fənlərin tədrisində aldıqları bilik, bacarıq və vərdişləri də nəzərə almalııdır. Çünki bu keyfiyyətlər musiqi dərslərində istifadə olunduqda musiqi dərslərinin rolu xüsusən artır.

20.