Sanli texnologiyalar ministrligi

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ
SANLI TEXNOLOGIYALAR MINISTRLIGI
MUHAMMED AL-XOREZMIY ATINDAǴÍ
TASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ
UNIVERSITETI NÓKIS FILIALÍ
Kompyuter injiniring fakulteti
Dasturiy injineringi baǵdari
2-kurs 304 - 22 topar student
Qoshqarbaev Begzadtiń
DISKIRET STRUKTURALAR PANINEN


ÓZ BETINSHE JUMISI

Tayarlaǵan: B.Qoshqarbaev ________
Qabıllaǵan : A.Orazbaev ________

Nókis –2023

Tema: Qatnaslar ustinde ameller.Qatnaslar kompaziciyasi. Binar qatnaslar ham olardin matricasin tabiw


Joba:

1. 
   Kirisiw
   

1. 
   Qatnaslar ham onin manisleri
   

2. 
   Tiykargi bo’lim
   
   1. 
      Qatnaslar ústinde logikalıq ámeller (biykar, konyunksiya, dizyunksiya, implikatsiya, ekvivalensiya).
      
   2. 
      Binar qatnaslar ham olardin matricasin tabiw
      
3. 
   Juwmaqlaw
   
4. 
   Paydalanilgan adebiyatlar
   

Qatnaslar ham onin manisleri
Matematikalıq logikanıń baslanǵısh túsiniklerinen biri oy-pikir túsinigi bolıp tabıladı. “Oy-pikir” degende biz ras yamasa ótirik haqqında oylawı múmkin bolǵan bildirgi gapti túsinemiz. Hár qanday oy-pikir yamasa ras yamasa ótirik boladı.
Hesh bir oy-pikir bir waqtıniń ózinde de ras da ótirik bola almaydı. Mısalı “ ”, “
“ ”, “5 san tup san “, “1 san tup san”, “balamdıń jası atasınıń jasından úlken” oy-pikirleriniń birinshisi - ras, ekinshisi ótirik, úshinshisi - ras, 4 shi hám 5 shileri bolsa ótirik oy-pikirler bolıp tabıladı.
Soraw hám úndew gápler oy-pikir bola almaydı. Tariypler de oy-pikir bola almaydı. Mısalı, “2 sanǵa bóliniwshi san jup san dep ataladı” degen tariyp oy-pikir bola almaydı. Biraq “eger pútkil san 2 ge bólinse, ol halda bul san jup san boladı” degen bildirgi gáp oy-pikir boladı. Bul oy-pikir - ras.
Oy-pikirdiń ma`nisi degende biz onıń ras yamasa ótirikligin túsinemiz. Oy-pikirler ádetde lotin álippesiniń bas háripleri (A, B, C,.. .. X,, ) menen, olardıń bahaları (“ras”, “ótirik”) ti R hám yamasa háripleri menen belgileymiz. Bul jerde R - ras, yamasa - ótirik. Sonıń menen birge, olardı nomerler menen de belgilew kiritilgen bolıp, ras oy-pikir 1, ótirik oy-pikir bolsa 0 menen belgilenedi.
Bólimlerge ajratilmaytugun oy-pikirler elementer oy-pikirler dep aytıladı. Elementer oy-pikirler járdeminde odan quramalılaw oy-pikirlerdi dúziw múmkin.
Oy-pikirler algebrasinin logik ámelleri arnawlı háripler hám belgiler arqalı berilgende tómendegishe oqıladı :
p hám q
p yamasa q

p emes
p den q kelip shıǵadı

p eger tek hám tek eger q
ótirik

Ras
Eger qatnaslar ortasına logika ámellerinen qoysaq, jańa oy-pikir payda bolıp, bunday oy-pikirge qospa oy-pikir dep ataladı. Oy-pikirler algebrasida ras yamasa ótirik túsinikleri tiykarǵı túsiniklerden esaplanadı. Qospa oy-pikirdiń ras yamasa ótirik ekenligin tariypden kelip shıqqan halda keste tiykarında kóriw anaǵurlım qolaylıq tuwdıradı. Bunday kestege raslıq kestesi de dep ataladı.