S. M. Turobjonov, M. M. Niyazova

56

---

3.5. Chiqindilar tasnifi
Sanoat korxonalari chiqindilari zaharliligi va tashqi muhitga xavfliligi 
bilan to ‘rt guruhga bo‘linadi:
6-rasm. Toshkent shahrida hosil bo'layotgan chiqindilar tasnifi
57

---

1) favqulodda xavfli;
2) juda xavfli;
3) o‘rtacha xavfli;
4) kam xavfli.
Masalan, chiqindilar tarkibida simob, margimush, xrom, qo‘rg‘oshinli 
azot va boshqalar o'zining xavfliligi bilan 2-guruhga to‘g‘ri keladi.
Korxona chiqindi axlatlarida mis sulfati, misning shavel kislotali 
tuzlari, nikelning xlorli tuzi, qo‘rg‘oshin oksidi va boshqalar o‘zining 
kishi sog‘lig‘iga zaharli ta’siri bo'yicha 3-guruhga to ‘g‘ri keladi.
7-rasm. Sanoat chiqindilarining hosil bo ‘lish sabablari
58

---

8-rasm. Atrof-muhitga tashlanayotgan chiqindilardan foydalanish
59

---

Chiqindilardagi fosfatlar, marganets, ruxning sulfat tuzlari va 
boshqalar ham xavfli zararli moddalarga, ya’ni 4-guruhga tegishlidir.
Kanada davlatida sanoat korxona chiqindilari 10 turkumga bo'lingan 
~ organik ximikatlar, eritmalar, yog‘lar, moylar, kislotalar, ishqorlar, 
metall chiqindilari, plastmassa, to'qimachilik buyumlari, ten va rezina, 
y°§‘och va qog'ozlar. Germaniyada esa chiqindilaming ro‘yxati bo‘lib, 
yangi chiqindilar turkumi paydo bo‘lsa, ro‘yxatga qo‘shilib borilaveradi 
va ulami zararsizlantirish choralari ishlab chiqiladi.
6-rasmdan ko'rish mumkinki, Toshkent shahrida joylashgan sanoat 
korxonalarining deyarli hammasi bir vaqtda ham atmosfera havosini, 
suv havzalarini va tuproqni ko‘p tonnali chiqindilar bilan ifloslantiradi.
Sanoat korxonalarida hosil bo‘layotgan chiqindilarni qaytadan 
x°niashyo sifatida, ikkilam chi xom ashyo sifatida, qo ‘shim cha 
Component sifatida foydalanishni ta’minlovchi texnologiyalami yaratish, 
tabiiy resurslardan oqilona foydalanish imkoniyatini beradi. Shu bilan 
bir vaqtda chiqindilarni atrof-m uhitga tashlash natijasida kelib 
chiqayotgan salbiy oqibatlarning oldini olishga erishiladi.