Reja: I. Kirish 1 Ta’lim to’g’risidagi qonun. Mavzuning maqsadi va vazifalari. II. Asosiy qism

4Р + 3KOH + 3Н₂О → РН₃ + 3KН₂РО₂
Qaytaruvchilik xususiyatlari
Kuchli oksidlovchi fosforni fosforat kislotaga aylantiradi:
3P + 5HNO₃ + 2H₂O → 3H₃PO₄ + 5NO
2P + 5H₂SO₄ → 2H₃PO₄ + 5SO₂ + 2H₂O
Fosforning qaytaruvchi xossasi gugurtning yonish vaqtida hom sodir bo’ladi:
6P + 5KClO₃ → 5KCl + 3P₂O₅
Fosfor tirik hujayralarda orto- va pirofosforik kislotalar shaklida mavjud bo’lib, u nukleotidlar, nuklein kislotalar, fosfoproteidlar, fosfolipidlar, kofermentlar va fermentlarning bir qismidir. Inson suyaklari 3Ca₃(PO₄)₂ · Ca(OH)₂ gidroksilapatitdan iborat. Tish emalining tarkibi ftorrapatitdan hosil bo’lgan. Inson va hayvonlarda fosfor birikmalarining almashinuvlarda asosiy rolni jigar bajaradi. Fosforli birikmalar almashinuvi gormonlar va D vitamini bilan tartibga solinadi.
Fosforga bo’lgan kunlik talab:

• 
  kattalar uchun 1,0-2,0 g;
  

• 
  homilador va emizikli ayollar uchun 3-3,8 g;
  

• 
  bolalar va o’spirinlar uchun 1,5-2,5 g
  

• 
  Katta jismoniy kuch bilan ishlaganda fosforga bo’lgan ehtiyoj 1,5-2 baravar ko’payadi.
  

• 
  Fosforni kaltsiy bilan birga 3: 2 (P: Ca) nisbatida olishda assimilyatsiya yanada samarali bo’ladi.
  

Fosfor elementining toksikologiyasi
Qizil fosfor deyarli toksik emas. Qizil fosforning changlaari o’pka ichiga kirsa surunkali ta’sir ostida pnevmoniyaga olib keladi. Oq fosfor juda zaharli, u lipidlarda eriydi. Oq fosforning o’ldiradigan dozasi — 50-150 mg. Teriga tushsa og’ir kuyishlar beradi.
O’tkir fosfor zaharlanishi og’iz va oshqozonda achishi, bosh og’rig’i, zaiflik, qusish bilan namoyon bo’ladi. 2-3 kundan keyin sariqlik rivojlanadi. Surunkali shakllarda kaltsiy almashinuvining buzilishi, yurak-qon tomir va asab tizimlarining shikastlanishi bilan tavsiflanadi. O’tkir zaharlanishda birinchi tibbiy-yordam oshqozonni yuvish, vena ichiga glyukoza eritmasini jo’natish. Terining fosfor bilan kuyishida mis sulfat yoki soda eritmalari bilan davolash kerak.⁸