Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk

Ġkinci  versiya:  Quran  yalnız  һidayәt  vә  din  kitabıdır. 
O,  tәcrübi  elmlәrlә  bağlı  mәsәlәlәrә  aydınlıq  gәtirmәk 
üçün göndәrilmәmiĢdir. Misal üçün, Qәzali vә әl-Mursinin 
irәli sürdüyü fikrә ilk etiraz edәn Әbu Ġsһaq ġatibi yazır: 
―Quran  axirәt  vә  onun  һaqqındakı  әlavә  mәsәlәlәrә 
aydınlıq gәtirmәk üçün göndәrilmiĢdir‖
2
. 
―Mәcmә әl-bәyan‖ vә ―KәĢĢaf‖ tәfsirlәrinin müәlliflәri 
yazırlar: ―Quranda һәr Ģeyin  açıqlanmasından mәqsәd din 
vә һidayәtlә bağlı һәr bir Ģeyin açıqlanmasıdır‖
3
. 
Üçüncü  versiya:  Ayırıcı  baxıĢ.  Bu  baxıĢa  görә,  bir 
tәrәfdәn  bütün  elmlәr  Quranda  yoxdur.  Quranın  baĢlıca 
mәqsәdi bәĢәriyyәti Allaһa doğru һidayәt etmәkdir. Digәr 
tәrәfdәn isә Quran insanları tәfәkkürә, elmә dәvәt edir vә 
bir  çox  doğru  elmi  misallar  göstәrir.  Hansı  ki,  bu  elmi 
misallar Quranın elmi ecazkarlığını әks etdirir. 
 
YEKUN 
Yuxarıda qeyd edilәn һәr üç versiyanı araĢdırdıqda belә 
bir  nәticә  әldә  edirik  ki,  Quranın  ilkin,  ibtidai  mәnası 
bütün bәĢәr elmlәrini (bütün formullarla, xırdalıqlarla) әks 
etdirmir. Bәli, Quranda söz gәliĢi bir çox  elmi mәsәlәlәrә 
toxunulmuĢdur.  Lakin  bütün  elmlәr  aktual  (bil-fel)  olaraq 
öz  әksini  tapmamıĢdır.  Bu  mövzu  ilә  bağlı  ayәlәr  isә 
(Nәһl,  89;  Әnam,  38,  59)  bәĢәriyyәtin  din  vә  һidayәtlә 
                                                 
1
 Bax: ―Әt-Tәfsir vә әl-müfәssirun‖, c. 2, sәһ. 478-482. 
2
  ―Әl-Müvafiqә‖,  c.  2,  sәһ  76-79.  ―Әt-Tәfsir  vә  әl-müfәssirun‖ 
әsәrindәn sitat gәtirilmiĢdir, c. 2, sәһ. 485. 
3
 ―Tәbәrsi, ―Mәcmә әl-bәyan‖, c. 4, sәһ. 289; ZәmәxĢәri, ―KәĢĢaf‖, c. 
2, 628. 

---

8 
 
әlaqәli  bütün  eһtiyaclarının  geniĢ  vә  ya  ötәri  Ģәkildә 
Quranda mövcud olduğunu önә çәkir. 
Sual:  Allaһ-taala  elmi  mәsәlәlәri  Quranda  һansı 
mәqsәdlә bәyan etmiĢdir? 
1.
 
Quranın  ilkin  zaһiri  mәnaları  bәzәn  ilaһi 
niĢanәlәrin  tanınması  vә  varlığın  baĢlanğıcı  ilә 
bağlıdır. 
 
 
  ِلِْوُِّلأ  ٍتَيَلآ راَهَّ نلاَو ِلْيَّللا  ِفَلاِتْخاَو ِضْرَلأاَو  ِتاَواَمَّسلا ِقْلَخ  ِفِ َّنِإ