Qizilbaġlar tarġXĠ “tarġX-Ġ qezelbaġAN”
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çəpni tayfası
- Bayat və Bozçalu tayfası
- Ərəbgirlu (tayfası)
- Xınıslu tayfası
- Təkəlu tayfası
- TÜRKMAN TAYFALARI
|
Mosullu tayfası Onların böyük əmiri (Bək) TaĢ bəyin oğlu Əmir bəydir ki, Həsən padĢahın əmir əl-ümərası idi. Sultan Əbu Səidin əmirləri ilə mühüm döyüĢlər etmiĢ, Tokatı yandırmıĢdı və onun oğlu Gülabi bəy də böyük əmir idi. BaĢqa biri Əmir bəyin qohumu Sufi Xəlildir. Yaqub padĢahın vaxtında böyük əmir idi. PadĢahın vəfatından sonra əksər bayanduri Ģahzadələrini öldürdü və axırda Van qalası ətrafında Süleyman bəy Bijən tərəfindən qətlə yetirildi. Bu tayfanın böyük əmirlərindən biri də Əmir xandır. ġah Təhmasibin adından Bağdad valisi idi və Zülfüqar bəy onu öldürdü. BaĢqa birisi Zülfüqar bəy ibn Noxud Sultandır ki, Əmir xandan sonra Bağdad valisi oldu, ġah Təhmasibin əleyhinə çıxdı və axırda öz mülazimi Əli bəy tərəfindən öldürüldü 72 .
əmir əl-ümərası idi. Bu tayfanın böyük əmirlərindən biri Məhəmməd xandır ki, KaĢan hakimliyi ona tapĢırılmıĢdı və oğlu Dəlican xan da bacarıqlı əmir idi. Və bu tayfanın böyük əmirlərindən biri Heydər Sultandır ki, uzun illər Qum hakimi idi. Oğlanları Ġbrahim xan və Ədhəm Sultan da o çiçəklənən Ģəhərin hakimi olmaqla ĢərəflənmiĢdilər. ġah Təhmasib Ġbrahim xanı Ruma səfir göndərdi. Əmirlərdən biri də Sultan Məsum xandır ki, Savə əyaləti ona mənsub idi.
8
Pornak tayfası Bu tayfanın böyük əmiri ġahəli bəy olub. O, Həsən padĢahın vaxtında böyük qüdrətə malik idi. Sufi Xəlil Mosullu ilə vuruĢda öldürüldü 73 . BaĢqa biri Mənsur bəydir ki, Yaqub padĢah vaxtında ġiraz əmirliyi ona mənsub idi. Digəri Qasım bəydir ki, Mənsur bəydən sonra ġiraz hakimi oldu. Bu tayfanın böyük əmirlərindən biri Mürtəzaqulu xandır ki, MəĢhədin əmir əl-ümərası idi. O, Mənsur bəyin oğludur. Və əmirlərdən biri Bağdad hakimi Barik bəy olub ki, I ġah Ġsmayılın zühuru zamanı Ġraqi-Ərəbin hökmdarı idi. BaĢqa birisi Həsən bəy ġəkəroğludur ki, Rüstəm padĢah vaxtında Muğan və Qaracadağın əmir əl-ümərası idi. Əlvənd zamanında baĢqa əmirlərə baĢçılıq edərək Gərmazərdə 74 I ġah Ġsmayılın yolunu kəsmiĢdi, (lakin) məğlub oldu və qaçıb canını qurtardı 75 . Onun oğlu Ġsfahan Sultan I ġah Ġsmayıl dövründə Mərv hakimi idi və Əmir Nəcmlə 76 döyüĢdə öldürüldü. Digər əmirlər Mürtəzaqulu xanın qardaĢları Kazım xan və Fərrux xandır ki, Damğan və Hezarcəribin 77
hakimliyi onların əllərində idi. (Əmirlərdən biri də) Mürtəzaqulu xanın oğlu Məhəmmədqulu xandır ki, ġəbankarə 78 əyalətinin idarəsi ona tapĢırılmıĢdı. Və baĢqa biri Pirbudaq xandır ki, hazırda Təbriz hakimidir.
Onlar Həzrət Sultan ġeyx Səfi əl-həqq və-d-dinin nəslindəndirlər 73 . Onların böyük əmiri Məsum bəy Səfəvidir. (O), ġah Təhmasibin hakimiyyətinin əvvəllərində qorçi 80 idi, sonra bir müddət yüzbaĢılıq etdi, ondan sonra Ərdəbil vəqflərinin mütəvəllisi oldu, daha sonra isə ġah Təhmasibin vəkili oldu və 976-cı ildə (26.VI.1568—15.VI.1569) Həccə gedərkən yolda Sultan Səlimin göstəriĢi ilə öldürüldü 81 .
8.III.1513) Nəcm-i Sani ilə birlikdə Qicduvan Ģəhərində həlak oldu 82 . Çəpni tayfası Bu tayfa Trabzon ətrafındakı Yuxarı Canik və AĢağı Canikdəndir (Canik-i ə'la və Canik-i süfla) 83 Onlar
Oğuz xanın oğlu Gün xanın nəslindəndirlər 84 . Bu tayfadan böyük əmir az çıxmıĢdır. (Bu tayfadan olan) ġahəli Sultan əvvəlcə Süleyman Sultan Rumlunun mülazimi idi, axırda Van qalasının hakimi oldu. 955-ci ildə (11.II.1548—29.I.1549) Sultan Süleyman Alkas Mirza ilə birlikdə Ġrana gələndə 85 (o),
Van qalasını Sultan Süleymana təslim etdi. Buna görə ġah Təhmasib onu inək dərisinə çəkdirdi (və o), dünyadan köçdü və (Ģah) onun qoĢununu Süleyman bəy Çəpniyə tapĢırdı. Və bu tayfanın baĢqa bir əmiri Məhəmməd bəy Cəlaloğludur ki, Gürcüstan padĢahı Ləvasanı 86 qətlə yetirdi və axırda ġirvanda özünü öldürdü.
«Bayat»—yəni «dövlətli» və «nemətli». Bu tayfa Oğuz xanın oğlu Gün xanın övladlarındandır. Bu tayfada böyük əmirlər az olmuĢdur. (Onlardan) Süleyman bəy ġah Təhmasibin yanında böyük nüfuza malik idi, axırda o həzrətin əmri ilə kor edildi. Onların kiçik əmirləri Hacı Üveys və Seyf bəy olmuĢlar ki, Əsilməz Sultandan və onun oğlu Dondar Sultandan sonra Bayatın əmirliyi onların əlinə keçdi. Onların böyük əmirlərindən (biri) ġahverdi Sultandır və digəri Uğurlu Sultandır ki, ġahverdi xan Lur ilə vuruĢub həlak oldu 87 , qardaĢı ġahqulu Sultan Kərəhrud 88 və onun ətrafının hakimidir. (BaĢqa bir əmir) Məhəmməd Sultandır ki, hazırda NiĢabur Ģəhərinin əmirliyi ona mənsubdur.
Onlar Ərəbgir vilayətinin ÇimiĢkəzək (mahalındandır) 89 və I ġah Ġsmayıl—Allah ona Cənnət bağçalarında yer versin!—vaxtında onlar arasında böyük əmir olmayıb.
9
Bu tayfa Xınıs, Tərcan və Qarahisardandır 90 . I ġah Ġsmayıl vaxtında onların böyük əmiri Ərzincan valisi Həsən bəy Eyqutoğlu idi. (Onların böyük əmirlərindən) Div Sultan I ġah Ġsmayıl zamanında Bəlx 91 hakimi oldu, özbəklərlə mühüm döyüĢlər etdi və bütün vuruĢlardan qalib çıxdı. Çaldıran döyüĢündən sonra ġah Ġsmayıl onu hüzuruna çağırdı. Bir neçə dəfə Gürcüstana qoĢun çəkdi və qələbələrlə geri döndü. Dayan Sultan Ustaclunun ölümündən sonra əmir əl-üməra oldu. ġah Ġsmayılın vəfatından sonra ġah Təhmasibi taxta çıxardı. 933-cü ildə (8.X.1526— 26.IX.1527) Çuhə Sultan Təkəlunun təhriki ilə öldürüldü 92 .
93 . O həzrətin vəfatından sonra ġah Təhmasibin xəzinədarı oldu. Çuhə Sultanın qətlindən sonra təbil və bayraq sahibi olub 94 , Qum valisi təyin edildi. Sultan Süleyman ikinci dəfə Ġraqa (Ġraqi-Əcəmə) gələndə 95 , o, Dərcəzin 96 yaxınlığındakı Vəsə kəndində idi. Rumlularla (osmanlılarla) Ģiddətli döyüĢlər aparıb o həzrətin diqqətini özünə cəlb etdi və Qəzvin Ģəhərinin hakimliyini aldı, Saucbulaq, PiĢkildərə, Ərəbsəidi, Simnani (kəndləri) 97 ona tiyul verildi və 944-cü ildə (10.VI. 1587— 29.V.1538) ġah Təhmasib Damğandan MəĢhədə qədər Xorasan əyalətlərinin əmir əl-üməralığını ona əta etdi. O, 947-ci ildə (8.V.1540—26.IV.1541) Təbrizdə vəfat etdi. (Bu tayfanın baĢqa bir əmiri) Zəif Yusifin oğlu Sufiyan Xəlifədir. Əslən Sivas Ģəhərindəndir. Pəhləvanlıqda birinci idi və özbəklər ilə Ģiddətli döyüĢlər edib 943-cü ildə (20.VI.1536—9.VI.1537) NiĢabur (yaxınlığındakı) Əbdülabad (kəndində) Übeyd xanla vuruĢda öldürüldü 98 . Nurəli Xəlifə I ġah Ġsmayıl vaxtında Ərzincan hakimi idi. Rumlularla (osmanlılarla) mühüm döyüĢlər etmiĢ, Tokat Ģəhərini yandırmıĢdı. 922-ci ildə (5.II.1516—23.I.1517) ÇimiĢkəzəkdə «Bığlı ÇavuĢ» adı ilə məĢhur olan Mustafa paĢa ilə vuruĢda həlak oldu 99 . Bu tayfanın böyük əmirlərindən biri Süleyman Sultandır. Div Sultanın mülazimi idi və onun öldürülməsindən sonra, fərmana görə, onun yerinə keçdi, (9) 43-cü ildə (20.VI.1536—9.VI.1587) Vəramində 100
Sultan Ustaclunun ölümündən sonra Çuxursədin 101
əmir əl- ümərası oldu və o zaman Ġskəndər paĢa Ġrəvana gəldikdə
102 , onunla vuruĢmadı və (9)58-ci ildə (1551) vəfat etdi. ġah Təhmasib onun qoĢununu Div Sultanın oğlu Ədhəm bəyə həvalə etdi. Bu tayfanın böyük əmirlərindən biri də ġirvan valisi Aras Sultan idi 103 .
104 və o ətrafın hakimidir.
Bu tayfa MəntəĢa eli, Aydın eli, Sərxan eli, Həmid eli, Kermiyan və Ədasya diyarındandır və bu vilayətlərə bir yerdə Təkə eli deyirlər 105
. 916-cı ildə (10.IV.1510— 30.III.1511) o diyardan aləmin pənahı olan dərgaha gəldilər və Sultan Bayəzidin 106 əmirləri ilə mühüm döyüĢlər etdilər, bütün vuruĢlardan qalib çıxdılar. Bu tayfanın mötəbər əmiri Yekan bəy I ġah Ġsmayılın dövründə böyük əmir idi 107
. BaĢqa birisi Çuhə Sultandır ki, I ġah Ġsmayılın vaxtında Kəlhor 508 hakimi idi, Div Sultan Rumlunun qətlindən sonra əmir əl-üməra oldu və 937-ci ildə (25.VIII.1530-14.VIII.1531) Gəndoman yaylağında 109
öldürüldü. Bu hadisənin təfsilatı belədir: Hüseyn xan ġamlu ġirazdan gələrək, Ģahın hədsiz lütfləri sayəsində tay-tuĢlarından seçildikdə, Çuhə Sultanın paxıllığı tutub onu öldürmək fikrinə düĢdü. 110
Bu məqsədlə ziyafət təĢkil edib Hüseyn xanı dəvət etdi. Bəzi qorçilər bu qəsddən onu (Hüseyn xanı) xəbərdar etdilər və o həmin ziyafətə getmədi. Elə ki, gecə düĢdü, (Hüseyn xan) Ģamlulardan bir dəstə ilə Çuhə Sultanın çadırının üstünə hücum çəkdi. Çuhə Sultan onların əlindən qaçıb özünü ġah Təhmasibin divanxanasına saldı. Hüseyn xan onu təqib etdi. ġahın çadırında o iki yolunu azmıĢ əmir savaĢmağa baĢladılar və çəkiĢmə zamanı iki ox ġah Təhmasibin tacına dəydi. (Həmin gün) keĢikdə olan zülqədr qorçiləri Ģamlularla birləĢdilər və Məsir adlı zülqədr qorçisi Çuhə Sultanı ağır yaraladı və o öldü. Amma təkəlular onun ölümünü gizli saxladılar. DüĢərgənin yaxınlığında olan Burun Sultan Təkəlunun oğlu Hüseyn Sultan köməyə gəldi, Ģamlular bu vuruĢdan qaçıb Ġsfahana yollandılar və Ģamlulardan 300 nəfərə yaxını əsir tutulub təkəlular tərəfindən öldürüldü. Təkəlu əmirləri Çuhə Sultanın oğlu ġahqubadı (onun yerinə) vəkil etdilər və orduda fəsad törətməyə baĢladılar. BaĢqa tayfalar, o cümlədən, ustaclu, rumlu, zülqədr, əfĢar birləĢməyə məcbur oldular və bir neçə gün sonra Ġmamzadə Səhləli 111
yaxınlığında onlarla təkəlu (tayfası) arasında döyüĢ oldu. ġah Təhmasib də o tayfanın qətlinə fərman vermiĢdi. Nəhayət, təkəlu tayfası Kürdüstan yolu ilə min bir əziyyətlə qaçıb Bağdada getdi və oranın hakimi Məhəmməd xan ġərəfəddinoğlu Quduz Sultanı 112 və bəzi baĢqa ixtilafçıları öldürüb baĢlarını ġah Təhmasibin sarayına göndərdi. «Afət-e təkəlu» ifadəsi bu hadisənin tarixini göstərir 113
. 10
(Bu tayfanın baĢqa bir əmiri) Uləmadır ki, Azərbaycanda hakim idi və Çuhə Sultanın yerinə vəkil olmaq istədiyi üçün yeddi min süvari ilə ġah Təhmasib saayına yaxınlaĢdı 114
. Elə ki, üsyan xəbəri Ģahın qulağına çatdı, onun üstünə hücum etdi, Uləma qaçıb özünü Van qalasına saldı və xandqar ona zərli paltar və qızıl saplarla tikilmiĢ əmmamə göndərdi və onu Ruma dəvət etdi. O, Sultan Süleymanın hüzuruna yetiĢən kimi onu Ġrana hücuma keçməyə təhrik etdi və Sultan Süleymanın Ġrana ikinci yürüĢü onun səyi ilə olmuĢdu 115 . Uləma Rumda (Türkiyədə) vəfat etdi. Onların böyük əmirlərindən biri Məhəmməd xan ġərəfəddinoğludur. Əvvəlcə Çuhə Sultanın mülazimi idi, Əxi Sultanın qətlindən sonra Qəzvin hakimi oldu və Zülfüqar Türkmanın öldürülməsindən sonra Ġraqi-Ərəb valisi oldu. Sufiyan Xəlifə Rumlu öldürüldükdən sonra Ģahzadə Sultan Məhəmməd Xudabəndənin 116 lələsi oldu və otuz ilə yaxın Heratda hakimlik etdi və o Ģəhərdə dünyadan köçdü. Onun oğlu Qazaq xan Herat hakimi oldu, qoĢununun sayı on minə çatdı və ġah Təhmasibə qarĢı çıxdı. Əmirlər Herata gedib onu həbs etdilər və o, (9)72- ci ildə (9.VIII.1564— 28.VII.1565) vəfat etdi. Bu tayfanın əmirlərindən biri Çərkəs Həsənin oğlu Qazi xandır. Atası Urmi (Urmiya) hakimi idi və Div Sultanın əmri ilə öldürülmüĢdü. (Qazi xan) Hüseyn xandan sonra Herat hakimi və Bəhram Mirzanın lələsi oldu, axırda Ruma getdi 117 . Sultan Süleyman Ġraq hakimliyini ona əta etdi və (9)47-ci ildə (8.V.1540—26.IV.1541) beĢ min nəfərlə o diyardan qaçıb ġah Təhmasibin hüzuruna gəldi və ġirvanın Bakı, Salyan və Mahmudabad (Ģəhərlərinin) hakimi oldu 118 və Alkas Mirzanın təhriki, ġah Təhmasibin fərmanı ilə öldürüldü. Burun Sultan uzun illər ġah Ġsmayılın adından MəĢhəd hakimi idi və Sultan Hüseyn Mirzanın nəvəsi Məhəmməd Zaman Mirzanı 119 məğlub edib axırda Səksəncəkdə ustaclular tərəfindən öldürüldü 120 . Və bu tayfanın baĢqa bir əmiri Əli Sultandır ki, uzun illər I ġah Ġsmayılın adından Qəzvin hakimi idi. Axırda Bistamda özbək Übeyd xanla vuruĢda öldürüldü.
Onlar iki qola ayrılırlar: Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu; və uzun illər Ġranda hökmranlıq etmiĢlər.
Onlar ƏrciĢ 122 ətrafında yaĢayırdılar və onlara «barani» də deyirlər. Qara Yusif ibn Qara Məhəmməd: Son dərəcə cəsur, mərd və güclü olmuĢdur. Belə ki, Əmir Teymurla (Teymurlənglə) dəfələrlə vuruĢmuĢdu və Sultan Əhməd Cəlairlə 123 birgə Ruma, oradan isə ġama getdi. Oranın (ġamın) padĢahı Məlik ƏĢrəf Teymurun xoĢuna gəlmək üçün hər ikisini həbs etdi. O vaxt onun bir oğlu oldu, adını Pirbudaq qoydular və Sultan Əhməd onu oğulluğa götürdü. Əmir Teymurun ölümündən sonra 124
(Qara Yusif) həbsdən azad oldu. Onunla o vilayətə getmiĢ və dağılıĢmıĢ min atlı yenidən toplaĢdı və (Qara Yusif) oradan qaçıb Fərat çayının sahillərinə qədər sərhəd tayfaları və keĢikçiləri ilə 180 döyüĢ edib qalib çıxdı. 809-cu il cumadiüləvvəl ayının 1-də (14.X.1406) Naxçıvan yaxınlığında Mirza Əbabəkr 125 ilə vuruĢub qələbə çaldı. Və ikinci dəfə Təbriz yaxınlığındakı Sərdrudda 810-cu ildə (8.VI.1407—26.V.1408) Mirza Əbabəkrlə döyüĢdükdən və onun atası Mirza MiranĢahı 126
öldürdükdən sonra bütün Azərbaycana, Ġraqi-Ərəbə və Ġraqi-Əcəmin bir hissəsinə hakim oldu. Axırda Mirza ġahrux onun qarĢısını almaq üçün iki yüz min süvari ilə Reyə gəldi və paytaxtın mühafizəçiləri düĢməni məhv etmək üçün on iki min dəfə «Ġnna fəthəna» 127 oxudular. Qara Yusif ağır xəstə olmasına baxmayaraq, qeyrət göstərib Təbrizdən Ucana 128
getdi və orada (8)23-cü il ziqədə ayının 7-də (13.XI.1420) cümə axĢamı vəfat etdi. Bu vaxt oğlanlarından heç biri yanında deyildi. Ordu elə qarıĢdı ki, heç kəs qalmadı. Onu (...) qoyub dağılıĢdılar, (...) dəstəsi ora gəlib onun geyimini çıxardılar və daĢ-qaĢla bəzədilmiĢ sırğalarına tamah saldılar, çıxarmağa imkan tapmayıb qulağı ilə birlikdə (kəsib) apardılar. Onun (Qara Yusifin) altı oğlu var idi: Birincisi, Pirbudaqdır ki, onu padĢah edib qarĢısında qızıl dəyənəklə dayanırdı, bu əsasla ki, sultan oğludur. O, atasının sağlığında vəfat etdi və bundan sonra Qara Yusif öz adından sultanlıq etməyə baĢladı 129
. Ġkincisi, ġahməhəmməddir ki, iyirmi üç il Bağdad hakimi olmuĢdu. 836-cı il zihiccə ayının 18-də (5.VIII.1433) Baba Hacı Həmədani 130
tərəfindən öldürüldü. Üçüncüsü, Əmir Ġsfahandır ki, Bağdadı qardaĢı ġahməhəmməddən zor ilə aldı və on iki illik hakimiyyətdən sonra (8)48-ci il ziqədə ayının 28-də (8.III.1445) çərĢənbə axĢamı vəfat etdi. Dördüncüsü, Əbu Səiddir ki, (8)38-ci ildə (7.VIII.1434—26.VII.1435) qardaĢı Ġskəndər tərəfindən öldürüldü 131
. (BeĢincisi), Qara Ġskəndər ibn Qara Yusif: son dərəcə Ģücaətli və cəsur idi. Atasının ölümündən sonra taxta çıxdı. 824-cü il rəcəb ayının 27-də (28.VII.1421) bazar ertəsi ƏləĢkerddə 132
Mirza ġahruxla iki gün döyüĢüb böyük Ģücaət və qəhrəmanlıq göstərdi. Axırda əldən düĢdüyü üçün qaçıb Ruma getdi və Mirza (ġahrux) qayıtdıqdan sonra Azərbaycana gəlib taxta oturdu.
11
Ġkinci dəfə Mirza ġahrux onun üstünə qoĢun çəkdi və (8)32-ci il zihiccə ayının 17-də (17.IX.1429) Ģənbə günü Səlmas yaxınlığındakı Zahir (kəndində) döyüĢ oldu. Ġskəndər iki gün qəhrəmancasına vuruĢdu, amma bəxti müsaid olmadığından yenə məğlub olub Ruma yollandı və Mirza (ġahrux) getdikdən sonra yenə Azərbaycana hakim oldu. Və (8)39-cu ildə (27.VII. 1435—15.VII.1436) Mirza (ġahrux) yenə onun qarĢısını almaq üçün Reyə gəldi. Qara Yusifin oğlu Mirza CahanĢah onun hüzuruna getdi və (ġahrux) Ġskəndərin fitnəsinin qarĢısını almağı ona həvalə etdi. (Misra): sərxoĢu saqinin qəmzəsinə tapĢır! (Altıncısı), CahanĢah Mirza ibn Qara Yusif: Arabir Ģer yazmağa meyl edirdi və təxəllüsü «Həqiqi» idi. Mirza ġahrux tərəfindən Azərbaycan valisi təyin edildi. TalıĢdakı Qızılağacda qıĢladı. QardaĢı Ġskəndər Rumdan geri qayıdıb Sürməlu 133 qıĢlağından Təbrizə gəldi və oranı tutdu. CahanĢah onu dəf etməyə tələsdi və 840-cı ilin əvvəllərində (1436) Mərənd yaxınlığındakı Sufiyan (qəsəbəsində) iki qardaĢ arasında döyüĢ oldu. Ġskəndər Əlincəq qalasına qaçdı və orada (8)41-ci il Ģəvval ayının 25-də (20.IV.1438) onun cariyələrindən birinə aĢiq olmuĢ oğlu ġahqubad tərəfindən öldürüldü 134
və onun meyidini Təbriz (yaxınlığındakı Vəlyankuhda yerləĢən Əxi Sədəddin qülləsinə apardılar. Və əmisi onu (ġahqubadı) cəzalandırdı. 844-cü ildə (2.VI.1440—21.V.1441) (CahanĢah) Gürcüstana qoĢun çəkdi və qələbə qazandı. 851-ci ildə (19.III.1447—6.III.1448) Diyarbəkrə—qardaĢı Ġskəndərin oğlu Əlvəndin üstünə yeridi. Oranın bəzi mahallarını tutdu. 856-cı ildə (23.I.1452—11.I.1453) Ġraq vilayətini tutdu və 857-ci ildə (1453) Ġsfahanda kütləvi qırğın törətdi. 859-cu ildə (22.XII.1454—10.XII.1455) Bağdadı tutdu və oranı qardaĢı Ġsfahan bəyin oğlunun əlindən aldı 135
. (8)61-ci ildə (29.XI.1456—18.XI.1457) Xorasana yollandı, Heratı tutdu və Əlaüd-dövlə ibn Baysunqur 136 ona pənah gətirdi. Bu zaman Sultan Əbu Səid Mavəraənnəhrdən onun üstünə yeridi və Azərbaycandan Həsənəlinin qiyam xəbəri gəldi. CahanĢah onunla (Əbu Səidlə) sülh bağlamağa məcbur olub geri qayıtdı 137 . Həsənəli qaçıb Bakı 138 qalasında gizləndi. Atası istəyirdi ki, onu yanına gətirib cəzalandırsın; (yalandan) bildirdi ki: «onun günahından keçdim». (Amma) arvadı Bəyim qoymadı və axırda onu (Həsənəlini) öz məmləkətindən qovdu. O biri oğlu Pirbudaq ġirazda üsyan etdiyi üçün onu oradan çıxarıb Bağdada göndərdi və bu misranın hərfləri həmin tarixi köstərir: «Həqiqi kam-e del yabəd ze ġiraz» 139 . O, (Pirbudaq) ora getdi, (amma), yenə də atasına tabe olmaq istəmirdi. 869-cu ildə (3.IX.1464—23.VIII.1465) (CahanĢah) oranı (Bağdadı) mühasirəyə aldı və bir ildən sonra tutdu və 870-ci il ziqədə ayının 2-də (16.VI.1466) bazar günü səhər qardaĢı Məhəmməd (Mirza) Pirbudağı öldürdü. 873-cü ildə (22.VII.1468—10.VII.1469) (CahanĢah) Diyarbəkrə—Həsən bəyin (Uzun Həsənin) üstünə qoĢun çəkdi və qıĢ çox sərt olduğu üçün MuĢ düzündən geri qayıtdı. O, gecələr oturmağa və gündüzlər yatmağa adət etdiyi üçün Rum padĢahı onun adını «Yarasa» («ġəbpərə») qoymuĢdu. O, evdə yatdığı və qoĢunu baĢqa düĢərgəyə yollandığı zaman Həsən bəy fürsət tapıb altı min süvari ilə onun üstünü aldı və həmin ilin rəbiüssani ayının 12-də (30.X.1468) qaçarkən naməlum bir Ģəxs tərəfindən öldürüldü. Oğlanları Məhəmmədi və Əbu Yusif əsir düĢdü. Məhəmmədi öldürüldü və o biri kor edildi. (CahanĢah) 808-ci ildə (29.VI.1405—17.VI.1406) Mardin
140 (yaxınlığındakı) Mədrəsə (kəndində) anadan olmuĢdu. Həsənəli ibn CahanĢah: Atası onu öz ölkəsindən qovduqda, o, Diyarbəkrə—Həsən bəyin yanına getdi (və ondan) qayğı gördü. Dəfələrlə atasının hüzuruna qayıtmaq istəsə də, yenə qorxub Həsən bəyin yanına gedirdi və yenə də hörmət görürdü. Axırda fitnəsi və xəyanəti məlum olanda, Həsən bəy onu qovdu və (o), qardaĢı Pirbudağın yanına getdi. Atasının ölümündən sonra Təbrizə gəldi və xəzinəni öz tərəfdarı hesab etdiyi bir dəstə rəzilin arasında bölüĢdürdü. QardaĢı Əbülqasım Kermanda qiyam qaldırdı və Ġsfahanı tutmaq istədi, amma müvəffəq olmadı. Çarəsiz qalıb qardaĢına (Həsənəliyə) təslim oldu və onun əmri ilə öldürüldü. Və atasının xeyirli iĢlər görmüĢ və «Müzəffəriyyə» sarayını tikdirmiĢ arvadı Bəyimi boğub öldürdü, onun (Bəyimin) qardaĢları Qasım və Həmzəni qılıncdan keçirdi. Xülasə, sanki bu nahaq qanların əvəzi olaraq, o əzəmətdə ordu Xoyda Həsən bəyin qoĢunu ilə üzləĢəndə qorxudan xəndəklərdə gizləndi. Axırda Həsən bəyin mühafizəçiləri sapand daĢları ilə onları qaçmağa məcbur etdilər. Həsənəli Bərdəyə—Qaramanlu tayfasının yanına qaçdı, oradan Ərdəbilə gəldi. Hər gün bir fitnə törədirdi. Axırda Həsən bəy oğlu Uğurlu Məhəmmədi onun üstünə göndərdi və 873-cü ilin Ģəvval ayında (14.IV.—12.V.1469) Həmədanda ələ keçib öldürüldü. Bununla o sülaləyə son qoyuldu 141
.
Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|