QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov

ARBORİSİD  (lat. arbor - ağac)  – arzu olunmayan ağac və kol 

bitkilərini məhv etmək məqsədilə işlədilən kim. maddələr. 

AREAL  (yun. Area - sahə) – hər hansı bir bitki və ya heyvan 

növünün yer səthində (akvatoriya) təbii yayıldığı sahə. Növün yarandığı 

yer onun ilkin arealı sayılır.  İlkin areal növün təbii surətdə  və insan 

tərəfindən yayılması ilə genişlənə və ya onun məhv edilməsi nəticəsində 

darala bilər. Bütün dünyada yayıla bilən növlər və orqanizm qrupları 

---

 

29 

 

kosmopolit areala malikdir, hər hansı növ Yerin məhdud ərazisində rast 

gəlinirsə o, endemik areala malikdir. Qədimdə yaranıb geniş yayılan 

növlərin qalıqları relikt areal sayılır.  Əgər növ ona müvafiq ərazilərin 

hamısında yayılarsa ona başdan-başa areal, əgər növ bir-birindən aralı 

sahələrdə yayılarsa ona kəsilən areal deyilir. A-ı öyrənmək üçün onun 

xəritəsini tərtib etmək lazımdır. A.-ın müqayisəli öyrənilməsi flora və 

faunanın tədqiqində böyük əhəmiyyətə malikdir. 

– Törəmə areal – digər sistematik qrupun müəyyən sahədə yaratdığı 

areal. 

– Təbii areal – insan fəaliyyətilə dəyişməyən areal. 

– Qışlama arealı – növün soyuq mövsümünü keçirdiyi region. 

–  Kosmopolit areal – qurunun və ya akvatoriyanın geniş 

ərazilərində yayılan növ və ya başqa sistematik qruplar. 

–  Relikt areal – hər hansı bir ərazinin müasir coğrafi  şəritinə yad 

olan növün arealı. Adətən kiçik ölçülü sahələrdə olur. 

– Müasir areal – digər sistematik qrupun növü və ya tipinin hazırki 

sərhədləri. 

– Qısalan areal – hər hansı bir sistematik qrupun və ya növün təbii 

və ya antropogen səbəblər nəticəsində azalması.