QəDİm miSİrda dərmanşÜnasliq

EBERS TİBBİ PAPİRUSU
O, 1873-cü ildə Corc Ebers tərəfindən Thebes şəhərində 0,80x21 metr ölçüdə yaxşı qorunmuş rulonda tapılmışdır.64 Ebers papirusu65 əvvəllər sağlamlıq tanrılarından biri olan Totun kitabı hesab edilirdisə, bu gün o, kitab kimi qəbul edilir. bir neçə dialektdə yazılmış ensiklopedik əsər. Bunun bir keşiş və həkim tərəfindən tərtib edilmiş olması da mümkündür arasında. Qədim Misirdə bu papirusun adı Kahmi idi. Bu söz Alchemy sözünün qarşılığıdır. Tapılan nüsxə e.ə. 1553-cü ilə aid olsa da, orijinalın daha qədim olması və bəlkə də Orta İmperiya dövrünə aid olması mümkündür. Tərkibinə görə tibbi papirusların ən uzunu və zənginidir. Bu papirusda xəstəliklərin müayinəsi aşağıdakı kimi aparılır:
1. Şərti diaqnoz.
2. Xəstəni necə yoxlamaq və diaqnostik əlamətlərə baxmaq haqqında məlumat.
3. Tədbirin gedişi.
4. Dərmanlar və sehrli formulalar kimi zəruri müalicə tədbirləri haqqında məlumat.
Bu reseptlərin demək olar ki, hamısı bugünkü dərmanlara əsaslanır və onlardan yalnız on ikisində epilepsiya kimi təklif olunan xəstəliklər olan sehrdən bəhs edilir. Ebers papirusunda olan bitki mənşəli dərmanlar və dərman vasitələrinə zeytun yağı, şərab, pivə, maya, sirkə, skipidar, əncir, gənəgərçək yağı, mira, mastika, buxur, yovşan, aloe, tiryək, zirə, nanə, razyana, şüyüd, zəfəran, lotus çiçəyi, kətan toxumlar, ardıc giləmeyvələri, toyuq, mandrake, xaşxaş, krokus, adaçayı, sidr, ağcaqayın, bal, üzüm, soğan və xurma çiçəkləri var idi. Yenə heyvan dərmanlarına misal olaraq kərtənkələ qanı, donuz dişləri, çürük ət, donuz qulaqlarından alınan maye, qaz yağı, eşşək dırnaqları, eşşək, ceyran, pişik və it kimi müxtəlif heyvanların ifrazatları verilə bilər. Mineral preparatlara dəmir, qurğuşun, maqnezium, zəncəfil, mis sulfat, horseradish, xam natrium karbonat və duz daxildir. Ebers papirusunda da sünnət xüsusi yer tutur.Sünnət Qədim Misirdə dini bir öhdəlik olub və 14 yaşında icra olunub. Karnak məbədindəki relyeflər e.ə. 1392-ci ilə aid bir rəsm tapılıb. Bu şəkil sünnət proseduruna bənzəyir. Ebers papirusunun ürəyin fəaliyyəti və sirləri haqqında həkimlər üçün məxfi kitab adlandırılan xüsusi bölməsində ürəyin və qismən qan dövranı orqanının fəaliyyəti haqqında anatomik və bəzi fizioloji məlumatlar qeyri-müəyyən də olsa verilir.


Şəkil 15. Ebers Tibbi Papirusu