Psixiatriya ruhiy kasalliklarning kelib chiqishi, patogenezi, klinik
Yüklə 1,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Epidemiologiyasi
- Etiopatogenezi.
|
161 IX-BOB . SHIZOFRENIYA. Shizofreniya kasalligi o‘sib boruvchi (progredient) ruxiy kasallik bo‘lib irsiy moyilik asosida paydo bo‘ladi va uzluksiz yoki xurujsimon kechadi, ruhiyat dezintegratsiyasi, autizm, emotsional qashshokqlanish va faolikni kamayishi kabi shaxs o‘zgarishlariga olib keladi. Shizofreniya barcha ruhiy kasalliklar orasida keng tarqalganligi sababli aloxida o‘rin tutadi, ko‘pchilik hollarda salbiy dinamika, bemorlarda chuqur ruhiy nuqson va mexnat qobilyatini yo‘qolishi bilan ajralib turadi. Epidemiologiyasi. Ruxiy kasalliklar orasida eng ko‘p uchraydigan kasallik hisoblanib psixonevrologik dispanser bemorlarini 1/5, ruhiy shifoxonalarni 2/3 qismini shizofreniya bilan kasallangan bemorlar tashkil etadi. Tekshiruvlar shuni ko‘rsatadiki har bir 1000 kishiga 9-11 bemor to‘g‘ri keladi, ya‘ni shizofreniya 0,9- 1,1% tashkil etadi. Ko‘pincha har 1000 kishiga 4-8 bemor hisobga olinadi. 12 yoshgacha bo‘lgan bolalarda shizofreniya nisbatan kam uchraydi (0.17-0.14 har 1000 kishiga). Eng keng tarqalgan yosh 18-44 xisoblanadi (9-11 har 1000 kishiga). Etiopatogenezi. Shizofreniyani kelib chiqishi xaqida juda ko‘p teoriya va gipotezalar bor. Yaqin vaqtgacha irsiy teoriya eng keng tarqalgan teoriya hisoblangan edi. Lekin hozirda ko‘pchilik olimlar tomonidan rad etilmoqda. Noqulay sharoitlarda bosh miya po‘stlog‘idagi toliqish jarayonlari miyadagi fermentlar almashinuvi buzilishi avlodan avlodga berilishi mumkin va shunday qilib ularda himoya mexanizmlarini pasayishiga olib kelishi kasallik paydo bo‘lishiga sabab bo‘lishi mumkin. Ayrim shizofreniyani o‘rganuvchi olimlar kasallikni sababi infektsiya deb aytsa ayrimlari viruslar deb aytadi. Hozirda autointoksiatsion teoriya ko‘pchilik olimlar tomonidan tan olinmoqda. Bu teoriyaga asosan kasallik organizmni tipologik, ontogenetik xususiyatlariga atrof muhit noqulay sharoitlari ta‘siri natijasida kelib chiqadi. Organizmga tashqaridan oqsil almashinuvini oxirigacha parchalanmagan maxsulotlari tushadi, ushbu maxsulotlar miya to‘qimasida fermentativ jarayonlarni bloklaydi, miya kislorodni yaxshi o‘zlashtira olmaydi va kasallik kelib chiqadi deb 162 hisoblashadi. Bunda bo‘ladigan kislorod ochligi markaziy nerv sistemasidagi neyrodinamik va morfologik o‘zgarishlar tufayli bo‘lib, shizofreniyada kuzatiladi. Ruxshunos V.P.Protopopov shizofreniyani patogenezi xaqida I.P.Pavlov kontseptsiyasini maquladi. Bu kontseptsiyasiga ko‘ra shizofreniya patogenezi asosida bosh miyada po‘stlog‘ jarayonlarini pasayishi surunkali gipnotik holatlar borligi va ularni tarqalishi yotadi. Shizofreniyani rivojlanish mexanizmi asosida hadan tashqari tormozlanish yotadi. Shizofreniyani ba‘zi belgilari (mutizm, katatoniya, negativizm) bosh miyada hadan tashqari tormozlanish oqibati bo‘lib, po‘stlog‘ osti strukturalar po‘stlog‘ boshqaruvidan chiqadi. Lekin shizofreniyani kelib chiqish mexanizmlari mana shular deb to‘xtab bo‘lmaydi, bu jarayonlar hali ohirigacha o‘rganilmagan. Yüklə 1,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|