P
1
i
`
i
C
P
1
M
,
orta kvadratik meyli
P
1
i
2
i
M)
(C
1
P
1
σ
və orta kvadratik səhvi
P
/
σ
δ
düsturları ilə hesablamaqla kifayətlənək.
Şəkil 18-də massivin bir neçə elementinin atılması və
statistik hesablamaların birgə alqoritminin blok-sxemi
göstərilmişdir. Beləliklə, baxılan məsələnin ayrı-ayrı
məsələlərinin müstəqil blok-sxemlərini tərtib etdik. Bu blok-
sxemlərin birləşdirilməsi heç bir çətinlik törətmir və bu
məsələnin həllini tələbələrin özlərinə həvalə edirik.
3.ALQORİTMLƏR
VƏ PROQRAMLAŞDIRMA
Proqramlaşdırma mərhələsi məsələlərin kompüterdə həll
edilməsi üçün hazırlanması prosesinin yekun mərhələsidir.Bu
mərhələdə alqoritm hər hansı bir alqoritmik dildə yazılır.
Alqoritmin alqoritmik dildə yazılması proqramlaşdırma,
yazılışın özü isə proqram adlanır. Məsələnin blok-sxemə
uyğun olaraq proqramlaşdırılması çox asanlıqla yerinə
yetirilir, belə ki, adətən, hər bir bloka alqoritmik dildə bir
operator uyğun gəlir. Bunu cədvəl 2-də göstərilən blok-sxem
fraqmentlərindən və onların Basic və Pascal dillərində
yazılmış proqramlarından əyani görmək mümkündür.
Növbəti misallarda hesablama riyaziyyatının bir neçə
üsullarının uyğun blok - sxemlər üzrə proqramlarının tərtib
27
Ъядвял 2
Блок-схем фрагментляри вя онларын програм еквивалентляри
Блок-схем фрагменти
Basic дилиндя
програмын йазылышы
Pascal дилиндя
програмын йазылышы
20 input a,b,m,n
read(a,b,m,n);
…
50 if x>0 then
y=cos(x)
else
y=sin(x)
…
…
if x>0 then
y:=cos(x)
else
y:=sin(x);
…
…
50 if z=0 then
y=a+b
60 if z>0 then
y=a/b
70 if z<0 then
y=a-b
…
if z=0 then
y:=a+b;
if z>0 then
y:=a/b;
if z<0 then
y:=a-b;
…
…
80 for x=2 to 20
step 2
90 y=y+x
100 next x
…
…
x:=2;
repeat
y:=y+x;
x:=x+2;
until x>20;
…
a,b,m.n
щя
йох
Y=sin(x)
Y=cos(x)
x>0
y=y+x
x=2,20,2
z<0
z>0
z=0
Y=a-b
Y=a+b
z
Y=a/b
28
olunması nümayiş etdirilmişdir.
Şəkil 19-da cəbri və transsendent tənliklərin
Nyuton
(toxunanlar) üsulu ilə həllinin blok-sxemi və proqramları
göstərilmişdir.
Şəkil 20-də yerdəyişmə üsulu ilə massivin elementlərinin
artma sırası ilə düzülməsi məsələsinin blok-sxemi və Pascal
dilində proqramı göstərilmişdir.
Şəkil 21-də isə Simpson üsulu ilə müəyyən inteqralın
təqribi hesablanmasının blok-sxemi və Pascal alqoritmik
dilində proqramı nümayiş etdirilmişdir.
Qeyd. Pascal dilində yazılmış proqramları istifadə
etdikdə proqramda istifadə olunan dəyişənlərin təsvirini
proqrama əlavə etmək lazımdır.
29
Нйутон цсулунун
блок-схеми вя Basiс вя
Пасъал дилляринин
щяр блока уйьун операторлары
Basiс програмы Пасъал програмы
10 rem Nyuton
begin
цсулу
20 input x0,e
read(x0,e);
30 x=x0
x:=x0;
40 t =f(x)/f
1
(x);
1: t:=f(x)/f
1
(x);
50 if abs(t)<=e
if abs(t)<=e
go to 80
then goto 2;
60 x=x-t
x:=x-t;
70 goto 40
goto 1;
80 print x
2: writeln(x);
90 end
end.
Шякил 19
щя
йох
x
Башланьыъ
x
0
,
x= x
0
)
(
)
(
1
x
f
x
f
t
x= x-t
t
Sон
30
Йердяйишмя цсулунун блок-схеми вя Пасъал програмы
begin
read (n);
for i:=1 to n do readln(a[i]);
1:
i:=1;
z:=0;
2:
if a[i]>a[i+1]
then
begin
b:=a[i];
a[i]:=a[i+1];
a[i+1]:=b;
end
else
z:=z+1;
i:=i+1;
if i
if z
for i:=1 to n do
writeln(a[i]);
end;
Шякил 20
йох
йох
щя
щя
щя
йох
башланьыъ
i=1
a
i
>a
i+1
a
i
1
a
i
,n
i=i+1
b=a
i
1
2
3
5
11
z=0
b=a
i
a
i
= a
i+1
z=z+1
a
i+1
=b
i
z
4
6
7
8
9
10
12
13
11
сон
14