Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

Zaruriy mudofaada himoya qilishning qonuniyligi shartlari,
tajovuz qonuniyligi shartlaridan farqli ravishda, himoya qilish uning 
ko‘rinishi, ijtimoiy foydali manfaatga qaratilganligi jihatidan, shuningdek, 
qat’iy belgilangan shaxslarga mudofaa paytida zarar yetkazilishi jihatidan, 
yetkazilgan zararning tajovuz xarakteriga va xavfiga muvofiqligi, mos 
kelishi jihatidan ta’riflanadi.
Zaruriy mudofaada himoya qilish doimo ijtimoiy xavfli tajovuzga 
javob berishga qaratilgan harakatlarda namoyon bo‘ladi, bu qonunning 
o‘zida ham ko‘rsatilgan. Bunda ushbu harakatlar doimo 
mudofaalanuvchining tashabbusiga ko‘ra amalga oshirilishi hamda 
faol 
bo‘lishiga
e’tibor berish lozim. Ximoya qilishda tajovuzchi va 
mudofaalanuvchining harakatlari aynan bir xil bo‘lishi, shuningdek, 
tajovuz qilish va himoyalanish vositalarining bir xil bo‘lishi talab 
etilmaydi. Bundan tashqari, mudofaalanuvchi harakatlarining faol ekanligi 
yana ular bevosita tajovuzchiga qarshi qaratilganligida namoyon bo‘ladi. 
Zaruriy mudofaa jarayonida himoya qilishda harakatlarning faol 
ekanligi, u nafaqat tajovuzga javob berish, balki aks hujumga o‘tishi 
mumkinligi, tajovuz qiluvchi shaxsni unga zo‘rlik ishlatish orqali 
majburlashga o‘tishi mumkinligida ifodalanadi. 
Ijtimoiy xavfli tajovuzga javob berish faol himoya harakatlari 
qo‘llanmagan holda, passiv himoya qilish orqali (masalan, hujumdan 
qochish, qochib ketish va hokazolar) amalga oshirilgan holatlar zaruriy 
mudofaa sifatida tan olinmaydi, hatto uning oqibatida tajovuz qiluvchiga 
ma’lum zarar yetkazilgan bo‘lsa ham (masalan, quvlash davomida 
392 

---

tajovuzchi yiqilib tushib, tan jarohatini olgan bo‘lsa va hokazo). Bunday 
harakatlar, umuman, hatto jinoyatning rasman belgilariga ham ega 
bo‘lmaydi, shuning uchun bunday shaklida zaruriy mudofaa sifatida 
malakalanishi mumkin emas.
Zaruriy mudofaada himoya qilish qonuniyligining majburiy sharti 
uning